دنیائے افسانچہ دے پربندھ ہیٹھ اک شام سرور غزالی دے نام،

اختر

تقریباًمتفق طور تے انسانی تجربے نوں نثری صورت وچ گھٹ توں گھٹ لفظاں وچ بیان کرنا افسانچہ کہلاندا اے۔ افسانہ زندگی دے صرف اک پہلو اتے چانن پاندا اے تے افسانچہ زندگی دے کسے چھوٹے جئے لمحے دی تصویر وکھا کے اک پوری کہانی قاری دے ذہن وچ شروع کر دین دا نام اے۔ ماہرین اصناف ادب وچوں چند اک دا آکھنا اے کہ اردو وچ افسانچے مغرب توں درآمد شدہ نیں۔ انج آکھنا شاید درست نہ ہووے۔ ہاں ایہہ گل درست اے کہ افسانچے توں پہلاں اوہناں لئی استعمال ہون والے متعدد لفظ منی کہانی’ مختصر ترین افسانہ’ مختصر مختصر کہانی’ منی افسانہ وغیرہ آکھیا جاندا سی۔
لیکن افسانچہ لفظ اردو وچ کدوں استعمال ہویا تے کہدے ذریعے ہویا؟ایہہ گل تے سب مندے نیں کہ افسانچہ اردو وچ سعادت حسن منٹو دے سیاہ حاشیے توں شروع ہویا لیکن اوہنوں افسانچہ نہیں آکھیا گیا۔ سیاہ حاشیے دی اشاعت یکم اکتوبر 1948 نوں ہوئی۔ پروفیسر محمد حسن عسکری نے منٹو دے سیاہ حاشیے نوں افسانہ ای آکھیا اے۔ ایہہ لفظ کدوں استعمال ہویا۔ ایس بارے جو گندرپال نے کسے انٹرویو وچ دسیا سی کہ اوہناں نے1962 وچ افسانچہ دا استعمال کیتا۔
پاکستان وچ محترم جناب پرویز بلگرامی صاحب نوں کون نہیں جاندا۔ ماہنامہ سرگزشت دے مدیر نیں۔ ایس توں پہلاں ماہنامہ سچی کہانیاں دی ادارت کردے رہے نیں۔ کہنہ مشق ادیب نیں۔ کئی اک ناول لکھ چکے نیں۔ اوہناں دی بہت ساری کتاباں شائع ہو چکیاں نیں۔ اوہناں نے افسانچہ دی ترویج لئی سوشل میڈیا اتے دنیائے افسانچہ دے نام نال یوٹیوب اتے اک چینل بنا کے کوشش کر رہے نیں۔
پچھلے دناں دنیائے افسانچہ ولوں کیفے سنگت یاری وچ نامور ادیب جہڑے کہ جرمنی وچ مقیم نیں۔ جناب سرور غزالی افسانچہ نگار دے اعزاز وچ اک شام افسانچہ منایا گیا۔ جناب سرفراز غزالی دے ہن تک تن افسانوی مجموعے ”بکھرے پتے” ”بھیگے پل” تے ”سورج کا اغوا” منظر عام اتے آ کے کامیابی حاصل کر چکے نیں۔ ایس دے علاوہ اوہناں دے دو ناول ”دوسری ہجرت” ”شب ہجراں” نے وی بھرویں کامیابی حاصل کیتی اے۔ ایس دے علاوہ ”خوف میں گھرا انسان” سندھی زبان وچ افسانیاں دا ترجمہ اے۔ جناب سرور غزالی بی ایس سی کراچی’ ایم ای برلن’ ایم اے اردو جرمن ترجمان’ شعبہ سائنسز’ کارلس روئے’ جرمنی’ چاوران د اوتھے جرمنی وچ پیشہ مترجم اردو جرمن نیں۔ ایس دے علاوہ تدریس’ مدرس لسانیات اردو’ ہمبولڈ یونیورسٹی جرمنی تے معتمد خاص بزم ادب برلن تے پچھلے مدیر کاوش آن لائن نیں۔
محترم پرویز بلگرامی’ محترم طلعت صدیقی تے محترم علی حسن ساجد نے دست مبارک نال سرور غزالی نوں افسانچے دی 50 سالہ خدمات تے افسانچیاں دے نویں مجموعے دی اشاعت تے فن افسانچہ نگاری دے نال نال نویں افسانچہ نگاراں دی مسلسل عملی رہنمائی اتے خصوصی ایوارڈ نال نوازیا۔ دنیائے افسانچہ دے روح رواں پرویز بلگرامی نے افسانچہ نگار سرور غزالی دے اعزاز وچ اک شام منعقد کر کے ادب نال محبت دا ثبوت پیش کیتا۔ ایس تقریب وچ علم و ادب نال تعلق رکھن والی نامور شخصیات نے رلت کر کے خوب رنگ جمایا’ دنیائے افسانچہ ولوں سرور غزالی نوں یادگاری شیلڈ وی پیش کیتی گئی۔
ایس خوبصورت تقریب وچ مقررین نے اردو صنف سخن افسانچے دی ہیئت اتے چانن پایا تے افسانچے دی تکنیک اتے اچیچی گل بات کیتی گئی۔ایس خوبصورت تقریب وچ شریک حاضرین نے وی اپنے اپنے خیالاں دا اظہار کیتا۔ جہناں وچ محترمہ صائمہ نفیس،محسن نقی،غلام رحیم بلدی،مجید رحمانی،عبد الغفور کھتری،رحمان نشاط،مجیب اوٹھو،جاوید جاگ،علی راز شر،شاہد احمد خان شامل نیں۔
دنیائے افسانچہ دے بانی تے چیئرمین تے منے پرمنے افسانہ نگار جناب پرویز بلگرامی نے تقریب دی نظامت دے فرائض سرانجام دتے۔ تقریب دے آغاز وچ جناب غلام رحیم بلیدی نے تلاوت تے نعت پیش کرن دی سعادت حاصل کیتی۔ منے پرمنے دانشور جناب مجید رحمانی نے خطاب کردے ہوئے سب توں پہلاں دنیائے افسانچہ دے بانی تے چیئرمین جناب پرویز بلگرامی دا جناب سرور غزالی دے اعزاز وچ افطار پارٹی دا ادبی نشست منعقد کرن اتے بہت بہت شکریہ ادا کیتا تے اپنی دلی مسرت دا اظہار کیتا۔ ہور اوہناں دا آکھنا سی کہ افسانہ ادب دی نثری صنف اے۔ لغت دے اعتبار نال افسانہ چھوٹی کہانی نوں آکھدے نیں لیکن ادبی اصطلاح وچ ایہہ لوک کہانی دی ای اک قسم اے۔ ناول زندگی دا کل تے افسانہ زندگی دا جزپیش کردا اے جد کہ ناول تے افسانے وچ طوالت دا فرق وی اے تے وحدت تاثر دا وی۔ ایسے طرح انسانی تجربے نوں نثری صورت وچ گھٹ توں گھٹ لفظاں وچ بیان کرنا افسانچہ کہلاندا اے۔
مہمان شاعر’ افسانہ نگار’ جناب سرور غزالی دے بارے وچ اوہناں دا آکھنا سی کہ سرور غزالی دا کمال ایہہ ہے کہ اکٹھے شاعر’ فکشن نگار تے مصور نیں۔ تے ایس فن دے ماہرین دی سب توں اہم خصوصیت ایہہ ہوندی اے کہ سماجی تے معاشرتی سچائی دی عکاسی اپنے فن دے ذریعے پیش کرن وچ دوجے افراد توں ودھ حساس ہوندے نیں۔ منے پرمنے افسانہ نگار محترمہ نشاط یاسمین خان نے خطاب کردے ہوئے فرمایا کہ جناب سرور غزالی دے سارے افسانیاں وج اک چیز مشترک اے یعنی سارے افسانے حقیقت دے عکاس نیں چونکہ ناول مگروں افسانوی ادب دا فروغ ویلے دی قلت پیش نظر ہویا۔ ایس لئی سرور غزالی نے افسانوی غرض و غایت نوں ذہن وچ رکھدے ہوئے اپنے تخلیقی جوہر نوں بروئے کار لیائے تے بہترین نمونہ پیش کیتا۔ اوہناں دے سارے افسانے ایس قدر مختصر نیں کہ افسانچیاں دا گماں ہوندا اے۔
منے پرمنے افسانہ نگار محترمہ صائمہ نفیس نے خطاب کردے ہوئے آکھیا کہ افسانچے وچ لفظاں’ سطراں’ صفحیاں دی گنتی کوئی معنی نہیں رکھدی۔ اصل گل کہانی پن’ اختصار ‘ تحیر’ تجسس دا ہونا’ جہدے توں کوئی واقعہ یا لمحہ قید ہو کے کہانی دی شکل اختیار کرے۔ ناول ہووے’ افسانہ یا افساںجہ اوسے ویلے کامیاب نیں جدوں اوہدے وچ قصہ پن موجود ہووے۔ محترمہ صائمہ نفیس نے دنیائے افسانچہ دے بانی تے چیئرمین جناب پرویز بلگرامی نوں جرمنی توں آئے ہوئے پروہنے شاعر’ افسانہ نگار دے اعزا زوچ اعلیٰ تقریب منعقد کرن اتے بہت مبارکباد پیش کیتی تے اپنی دلی مسرت دا اظہار کیتا۔
منے پرمنے افسانہ نگار جناب عبدالغفور کھتری نے خطاب کرتے ہوئے آکھیا کہ اج دی شاندار تے یادگار تقریب وچ سارے مصنفین نے اپنے اعلیٰ افسانچے سنا کے تقریب نوں چارچن لا دتے نیں۔ ہور اوہناں دا آکھنا سی کہ افسانچے لئی چار نکتے نوں لازم منیا جاندا اے۔ پہلا واقعہ’ دوجا اختصار’ تیجا لفظاں دی مضبوط بندش تے چوتھا چونکا دین والا اختتامیہ۔ افسانچے وچ موضوع دا انتخاب وی اہم ہوندا اے۔ موضوع ادھی کہانیاں توں روشناس کراندا اے۔ ایس فنی نکات دے چانن وچ سرور غزالی دا مجموعہ ”بھیگے پل” اپنی فنی تے اصولی خصوصیات دی وجہ نال افسانچے دی تریخ وچ منفرد مقام رکھدا اے۔
اوہناں مگروں جرمنی توں آئے ہوئے پروہنے شاعر’ افسانہ نگار’ تنقید نگار’ مصور’ جناب سرور غزالی نے خطاب کرتے ہوئے دنیائے افسانچہ دے بانی تے چیئرمین جناب پرویز بلگرامی دا اوہناں دے اعزاز وچ افطار پارٹی تے ادبی نشست منعقد کرن اتے بہت بہت شکریہ ادا کیتا۔ نال اوہناں نے سارے پروہنیاں تے حاضرین دا وی تقریب وچ بھرواں رلت کرن اتے بہت بہت شکریہ ادا کیتا تے آکھیا کہ اج مینوں تہاڈے ساریاں نال مل کے بہت خوشی ہوئی اے تے میں تہاڈی ایہہ محبتاں بھری ملاقات ہمیشہ یاد رکھاں گا تے انشاء اللہ چھیتی اپنے پیارے وطن پاکستان آواں گا تے تے اسیں سارے فیر ایسے طرح دوبارہ رل بیٹھاں گے۔
ایس موقعے تے جناب سرور غزالی نوں دنیائے افسانچہ ولوں ”لوح لشکر” یادگاری شیلڈ پیش کیتی گئی تے دوجی علمی تے سماجی شخصیات نے جناب سرور غزالی نوں گلدستے’ اجرک’ کتاباں تے دوجے تحفے پیش کیتے۔ تقریب دے اختتام اتے دنیائے افسانچہ دے بانی تے چیئرمین جناب پرویز بلگرامی نے سارے معزز پروہنیاں تے حاضرین دا تقریب وچ بھرواں رلت کرن اتے شکریہ ادا کیتا۔
ایس پروقار تقریب وچ محترم ا قبال خورشید،محترم ڈاکٹر اقبال ہاشمانی،محترم نثار نندوانی،محترمہ نشاط یاسمین خان،محترم کرن صدیقی تے ایس پروگرام دے آرگنائزر محترم پرویز بلگرامی تے محترم سرور غزالی نے اپنے افسانچے سنا کے حاضرین کولوں خوب داد وصول کیتی۔ سرور غزالی دے اعزاز وچ منعقد کیتی جان والی اک شام’ رات گئے تک بہت ساری یاداں لیتے اختتام پذیر ہو گئی۔