رسول کریم ۖ دی بارگاہ اقدس وچ ادب

جاوید پنچھی

اچھائی ، برائی، خیر تے شر، نیکی تے بدی ، نور تے ظلمت ایہ ساریاں شیواں اوس ویلے ای پیدا ہو گئیاں سن جدوں اللہ تعالیٰ نے حضرت انسان نوں خلقن توں بعد فرشتیاں نوں حکم کیتا کہ ایہنوں سجدہ کرو! سارے فرشتیاں سجدا کیتا سوائے ابلیس دے۔ نتیجا ایہ ہویا کہ اوہ منکرین وچوں ہو گیا۔
انسانی تاریخ پڑھیے تے پتا لگدا اے کہ حضرت ”آدم علیہ السلام” توں لے کے اج تائیں ہر دور وچ اللہ دے خاص بندیاں دی تضحیک کیتی جاندی رہی اے۔ سکوپن ہاور نے تاریخ اسلام دا مطالعہ کیتا تے ایہ کہن تے مجبور ہو گیا کہ :
”اُجڈ لوک عظیم لوکاں دی تضحیک کر کے خُشی محسوس کردے نیں”
جے اسیں ایس گل تے یقین رکھنے آں کہ حضرت محمد مصطفی ۖ اللہ تعالیٰ دے آخری رسول نیں، قرآن پاک اوہ آسمانی کتاب اے جہڑی رسول کریم ۖ تے فرشتے راہیں اُتری تاں جے آپ ۖ دے اُمتی اوس کتاب وچ بیان کیتے گئے فلسفے تے عمل کر کے سدھی راہ تے ٹر سکن۔
فیر ایس گل تے وی ساڈاایمان ہونا چاہیدا اے کہ اللہ تعالیٰ نے قرآن پاک وچ جو کجھ فرمایا اے بطور مسلمان اوہدے تے عمل کرناساڈا پہلا فرض اے ۔ کیوں جے اوہدے پچھے کوئی نہ کوئی گل ضرور اے جہنوں سمجھن دی لوڑ اے۔ اللہ تعالیٰ نے سورة البقرہ دی آیت ٨١١ وچ ارشاد فرمایا اے:
”بیشک اساں نشانیاں کھول دِتیاں یقین والیاں لئی”
فیر سورة آلِ عمران دی آیت ٣١ وچ ارشاد فرمایا اے: ”بیشک ایس (قرآن) وچ عقل منداں واسطے ضرور ویکھ کے سکھن لئی اے”
ایسے سورة دی آیت ٨١١ وچ اللہ تعالیٰ زمین تے کھلری ہوئی ساری لوکائی نوں مخاطب کر کے کہندا اے: ”اساں تہانوں نشانیاں کھول کے سنا دتیاں نیں جے تسیں عقل والے او!”
سورة الانعام دی آیت ٧٩ وچ اللہ تعالیٰ انج فرماندا اے کہ:”اساں نشانیاں کھول کے بیان کیتیاں نیں علم والیاں واسطے”
صرف دو آیتاں اگے جا کے ایسے سورة دی آیت ٩٩ وچ اللہ تعالیٰ فرماندا اے: ”بیشک ایس (قرآن )وچ نشانیاں نیں ایمان والیاں واسطے”
گل لمی ہون دے ڈر پاروں صرف اینا یادرکھو کہ اللہ تعالیٰ نے قرآن پاک وچ ٦٩ وار نشانیاں دا ذکر کے دسیا اے پئی ایہ عقلمنداں واسطے نیں۔
ہُن سانوں اپنی عقل نال ایہ گل لبھنی پئے گی کہ اللہ تعالیٰ نے ایہ گل بار بار کیوں آکھی اے؟ تے قرآن پاک وچ ساڈے واسطے کہڑیاں نشانیاں موجود نیں؟
االلہ تعالیٰ اپنی کتاب قرآن پاک وچ فرماندا اے:
”جدوں ایہ (اُمتی) اپنیاں جاناں تے ظلم کر لین تے اے محبوب (ۖ)! تہاڈے در تے حاضر ی دین تے فر اللہ توں معافی منگن تے (اللہ دا) رسول اوہناں دی سفارش کرے تے ضرور اللہ تعالیٰ نوں معاف کرن والا تے مہربان پائون گے”۔ (سورة النساء آیت ٤٦)
یعنی اللہ تعالیٰ اپنے پیارے حبیب احمد مجتبیٰ حضرت محمد مصطفےٰ ۖ دی وڈیائی بیان کردیاں دسدا اے کہ : جدوں تہاڈتے اُمتی گناہ کر لین تے فیر تہاڈے در اقدس تے حاضر ہو کے اپنے گناہواں دی معافی منگن تے فیر جے تسی اوہناں نوں معاف کرن لئی سفارش کرو تے فیر اللہ تعالیٰ اوہناں نوں نہ صرف معاف کر دے گا سگوں اوہناں تے مہربان وی رہوے گا۔
عام جہی دنیاوی ریت اے کہ کوئی وی بندہ کسے دی سفارش اوس ویلے کردا اے جدوں بہت چنگے تے گوڑھے مراسم ہون ۔ نہ کہ اوس ویلے جدوں ناراضگی چل رہی ہووے۔جدوں کسے نال محبت ہووے، پیار ہووے اوس بندے کول حاضر ہون دے کجھ ادب آداب وی ہوندے نیں ۔ تے جے کسے اجہے بندے توں سفارش کروانی ہووے جہدی سفارش نال سارے دنیاوی گناہ سو فیصد ختم ہو جان فیر اوس بندے کول حاضر ہون لئی بہت ہی کوئی خاص طریقا ہوندا اے ۔
مثال دے طور تے قرآن پاک وچ جنے وی انبیاء دا ذکر ہویا اے اللہ تبارک وتعالیٰ نے سارے انبیاء علیہم السلام دے ناں لے کے اوہناں نوں مخاطب کیتا اے۔ ایس ضمن وچ کجھ مثالاں ویکھو!
”تے اساں حکم دتااے آدم! توں تے تیری بیوی ایس جنت وچ رہوو” ۔ (سورة البقرہ آیت ٥٣)
”اے نوح! ساڈے ولوں سلامتی تے برکتاں سنے (کشتی وچوں) اُتر جائو”۔ (سورة ہود آیت ٨٤)
”اے ابراہیم! واقعی تُوں اپنا خاب سچا کر وکھایا” ۔
(سورة الصافات آیت ٤٠١، ٥٠١)
”اے موسیٰ! بیشک میں ہی اللہ واں جہڑا سارے جہاناں دا پروردگار اے”۔ (سورة القصص آیت ٠٣)
”اے دائود! بیشک اساں تہانوں زمین تے اپنا نائب بنایا” ۔ (سورة ص آیت ٦٢)
گل ایتھے نہیں مُکدی سگوں اللہ تعالیٰ نے اگے جا کے فرمایا: ”اے ذکریا! اے یحییٰ! اے مریم! اے عیسیٰ! ” یعنی سارے انبیاء علیہم السلام نوں اللہ تعالیٰ نے اوہناں دے ناواں توں مخاطب کیتا اے۔
ہُن ایہ ویکھو کہ جدوں اللہ تعالیٰ نے سرورِ کائنات ، آقائِ دوجہاں، رسول کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نال گل کرنا چاہی تے اللہ تعالیٰ نے اندازِ خطاب ہی بدل دتا ۔
”الحمد توں والناس”تک جدوں وی اللہ تعالیٰ نے اپنے پیارے حبیب ، احمد مجتبیٰ، شافعی روز جزا، منبع جود سخاء ، رحمت دو عالم ، والی ئِ کوثر صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نوں مخاطب کرنا چاہیا تے آپ ۖ دا ناں لے کے مخاطب نہیں کیتا ۔ حالانکہ اللہ تعالیٰ خالق و مالک تے قادر مطلق اے ۔ اوہ جدوں چاہے جسراں چاہے اپنی مخلوق نوں مخاطب کرے ۔ کسے دی مجال نہیں کہ اوہدی مرضی بغیر اک ساہ وی لے سکے۔ فیر وی اللہ تعالیٰ نے اپنے پیارے حبیب حضرت محمد مصطفی ۖ نوں مخاطب کردیاں عزت احترام نوں ملحوظ خاطر رکھیا اے۔ آئو کجھ مثالاں ویکھنے آں کہ اللہ تعالیٰ اپنے پیارے حبیب ، رحمت دو عالم ۖ نوں کسراں مخاطب کردا اے؟
”ارشاد باری تعالیٰ اے : ”اے حبیب مکرم! تہاڈی عمر دی قسم، بیشک ایہ لوک (وی قوم لوط وانگ) اپنی بد مستی وچ پھر رہے نیں”۔ (سورة الحجر آیت ٢٧)
”اے حبیبِ مکرم!،
یٰسین والقراٰن، (یٰسین دے اصلی معنے اللہ تے اللہ دے رسول ۖ نوں ہی جان دے نیں) ۔
اگے جا کے اللہ تعالیٰ اپنے پیارے حبیب ۖ نوں انج مخاطب کردا اے: ”یَاَ یُّھَاالرَّسُوْلُ”۔(اے رسول مکرم!)
یَاَ یُّھَاالنَّبِیُّ”۔ ( اے نبی مکرم!)
یَاَ یُّھَاالْمُزَّمِّلُ”۔ ( اے کمبل والے محبوب!)
یعنی اللہ تعالیٰ نے بار بار اپنے پیارے حبیب ۖ نوں مخاطب کردیاں عزت و تکریم والے اکھر ورتے نیں ۔ تاں جے ایس گل دی سانوں وی سمجھ آ جائے کہ جس شخصیت نوں اللہ تعالیٰ اینے خوبصورت انداز نال مخاطب کر رہیا اے۔ اوس ہستی دی تعظیم کنی ہووے گی۔
فیر اللہ تعالیٰ بار بار میرے آقا ۖ دی جوانی دیاں قسماں کھا رہیا اے، کدھرے آپ ۖ دیاں اکھاں دے سُرمے دیاں قسماں کھا رہیا اے۔
صرف ایہ ای نہیں بلکہ اللہ تعالیٰ اپنے بندیاں نوں خاص طور تے مسلماناں نوں خبردار کردا تے اپنے پیارے حبیب ۖ دی بارگاہ اقدس وچ حاضر ہون دے ادب آداب سکھاندیاں خبردار کردا اے:
”اے ایمان والے لوکو! اپنیاں آوازاں نوں اُچا نہ کرو ایس غیب دسن والے (نبی ۖ) دی آواز توں تے اوہناں دے سامنے چیکو نہ جسراں تسیں اک دوجے نال چیکدے او کدھرے تہاڈے اعمال ضائع ہو جاون تے تہانوں پتا وی نہ لگے”۔ (سورة الحجرات آیت 2)
ابوجعفر منصور مسجد نبوی ۖ وچ حضرت امام مالک رحمة اللہ علیہ نال اُچی آواز وچ گفتگو کرن لگا ، حضرت امام مالک رحمة اللہ علیہ نے فرمایا: ”اپنی آواز نوں اُچا نہ کرو کیوں جے اللہ تعالیٰ نے فرمایا اے اپنیاں آوازاں نوں حضور نبی کریم ۖ دی آواز توں اُچا نہ کرو تے حضور ۖ دی بارگاہ وچ آواز نیویں رکھن والیاں واسطے فرمایا:
”اوہ لوک جہڑے اپنیاں آوازاں نوں بارگاہِ رسالت مآب ۖ وچ پست رکھدے نیں ، ایہ اوہ لوک نیں جہناں دے دلاں نوں اللہ رب العزت نے تقویٰ واسطے خاص کر لیا اے ، اوہناں واسطے ای بخشش تے وڈا اجر اے”۔ (سورة الحجرات آیت ٣)
ایسے طرحاں اجہے لوکاں دی نندیا کیتی جہڑے بارگاہ نبوی ۖ دے آداب دا لحاظ نہیں رکھدے ۔ قرآن پاک وچ ارشاد باری تعالیٰ اے :
”اوہ لوک جہڑے آپ ۖ نوں دروازے دے باہر (گلی وچوں) آواز دیندے نیں اوہناں وچ اکثر شعور نہیں رکھدے” (سورة الحجرات آیت ٤)
حضور ۖ دا احترام اج وی اوسے طرحاں واجب اے جسراں آپ ۖ دی ظاہری حیات طیبا وچ سی ۔ حضرت امام مالک رحمة اللہ علیہ دیاں ایہ دلیلاں سُن کے منصور چُپ کر گیا۔
رسول کریم ۖ دے فرمان سنن لئی حضرت امام مالک رحمة اللہ علیہ دی محفل پاک وچ لوکائی دی اک وڈی گنتی آئونا شروع ہو گئی تے کجھ سجناں نے حضرت امام مالک نوں مشورا دتا کہ اک اجہیا بندہ (مکبر) مقرر فرما دیو جہڑا تہاڈے توں سن کے حدیث سُنن آئے لوکاں نوں اُچی آواز نال سنائے۔ حضرت امام مالک رحمة اللہ علیہ نے اوہناں مشیراں نوں مخاطب کر کے فرمایا: ”لوکو! کلام مصطفی ۖ ، مسجد نبوی ۖ ، تے بارگاہِ نبوی ۖ دے تقدس وچ فرق نہ آئون دیو” ۔ (تذکرے اور صحبتیں ، صفحہ ٩٩ تا ٠٠١)
حدیث شریف جو کہ نبی کریم ۖ دا کلام اے ،امام مالک رحمة اللہ علیہ دے مطابق اوہ وی اُچی آواز نال پڑھنا جائز نہیں۔ اک پاسے رسول کریم ۖ دی حدیث بیان کرن لگیاں وی بارگاہ نبوی ۖ دے تقدس دا اینا خیال رکھیا جانا تے کُجا ایہ کہ مسجد نبوی ۖ وچ اُچی آواز نال سیاسی نعرا بازی تے ہلڑ بازی کیتی جائے۔
دوجی گل ایہ کہ حضور ۖ دا فرمان اے:
”تہاڈے وچوں کوئی شخص ایمان دالا نہیں ہووے گا جدوں تک اوہدے والد، اوہدی اولاد تے ساری لوکائی توں ودھ اوہدے دل وچ میری محبت نہ ہو جائے”( بخاری شریف حدیث ٥١)
یعنی پتا لگا کہ جہڑے لوک رسول کریم ۖ دی ناموس دا خیال نہیں رکھدے، آپ ۖ دی مسجد دے تقدس دا خیال نہیں رکھدے ۔اللہ تعالیٰ اوہناں دے اعمال ضائع کر دیندا اے تے اوہ ایمان والے نہیں ہو سکدے۔ سانوں دعویٰ اے نبی پاک ، صاحب لولاک ، خاتم المرسلین ۖ نال عشق و محبت دا پر افسوس کہ اسیں مسلمانی دا حق ادا کرنا بھُل گئے آں۔ اپنے پیارے آقاۖ دی مسجد وچ، اوس کریم آقا ۖ دے روضہء پاک دی بے حرمتی کر رہے آں جہڑے ایس دنیا تے آئوندے ای سجدے پے کے اپنے اللہ نوں اپنے امتیاں دی شفاعت لئی منا رہے سن۔
قربان جاواں کریم آقا ۖ دی نظر رحمت توں کہ دنیا تے تشریف آوری ہوندیاں سار سب توں پہلاں پاک پروردگار دے حضور سجدہ ریز ہو گے نیں ۔ آپ ۖ دی پیاری پھوپھو حضرت صفیہ رضی اللہ تعالیٰ عنہا نے اپنا کن حضور ۖ دے کافوری ہونٹاں نیڑے کیتا تے پتا لگا کہ رحمت دوعالم ۖ فرما رہے سن:
”رب ھب لی اُمتی، رب ھب لی اُمتی، رب ھب لی اُمتی”۔ (اے اللہ! میری اُمت، اے اللہ! میری اُمت، اے اللہ میری اُمت) ۔
اوہ اُمت دا غمخار ۖ دنیا تے آیا
تے نبیاں دا سردار ۖ دنیا تے آیا
اوہ وللیل زُلفاں تے مُکھ والضحیٰ سی
جو دنیا تے آئوندا ای سجدے پیا سی
جاں پھوپھو نے سنیا سی کن نیڑے لا کے
پئی واج کنّاں چ ننھی جہی آ کے
کہ اوہ رب ھب لی اُلاندے پئے نیں
تے اُمت لئی رب نوں مناندے پئے نیں
فیر رسول کریم ۖ اپنی ساری حیاتی غاراں وچ جا کے دنیا جہان توں وکھرے ہو کے سجدے پے کے صرف اکو ای دعا کردے رہے :
”اے اللہ! میری اُمت بخش دے، اے اللہ! میری اُمت بخش دے”۔
اک سیاسی ٹولہ جہناں دِیاں زباناں تے ”ریاست مدینہ” اے پر کم اُلٹ نیں۔ عام پاکستانی لوکائی نوں اوس ٹولے توں بچ کے رہنا چاہیدا اے۔
خاص طور تے اپنے کریم آقا ۖ دی ناموس دا خاص خیال رکھنا چاہیدا اے۔ تاں جے قیامت والے دن سانوں رسول کریم ۖ دے سامنے شرمندا نہ ہونا پے۔