شوق دا کوئی مل نہیں

ڈاکٹر رازق شاہد

شوق دا کوئی مُل نہیں ایس مقولے دیاں بہت ساریاں عملی مثالاں نیں۔ پر اج میں جہڑی مثال پیش کرن جا رہیا واں اوہ اک انج دے بڈھے بندے دی اے جہناں نے 87 ورھے دی عمر وچ علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی توں کلام علی حیدر ملتانی دا اسلوبیاتی تنوع دے موضوع تے تحقیقاتی مقالہ لکھ کے پی ایچ ڈی دی ڈگری حاصل کیتی۔ ایسے یونیورسٹی توں 81 ورھے دی عمر وچ ایم فل کرن والے اوہ دنیا دے پہلے سکالر وی نیں۔ الحمدللہ مینوں ایہ فخر حاصل اے کہ میں ایس کم دا محرک وی آں تے ایہناں دا نگران وی۔ اوس بزرگ ہستی دا ناں عبداللطیف چوہدری اے پر شاید ایس ناں توں اوہناں نوں جانن والا اج اکا دکا ای ہووے کیوں جے ادبی دنیا وچ اوہ حنیف چوہدری دے قلمی ناں توں جانے جاندے نیں۔ حنیف چوہدری نوں دنیا احتراماً تے بے تکلفی وچ بابا جی کہنا واں۔
دستاویزی شہادتاں دے مطابق حنیف چوہدری دس اکتوبر 1930ء نو ںمشرقی پنجاب دے ضلع جالندھر دی تحصیل نکودر دے پنڈ خورشید پور وچ پیدا ہوئے۔ اصل تریخ پیدائش 1929ء اے۔ آپ دسدے نیں کہ جدوں پاکستان بنیا تے میں 18 ورھے دا سی تے میٹرک کر چکیا سی۔ والد پرئامری سکول دے ہیڈماسٹر تے چارمربع زمین دے مالک سن۔ تن بھین بھراواں وچوں اوہ سب توں چھوٹے نیں۔ اپنے تایا دے ہاں پلے بڑھے’ کیوں جے اوہناں دے ایتھے اولاد نہیں سی۔ اوہ وی ایسے پنڈ وچ رہندے سن۔ 1947ء دے فسادات دوران لٹے پٹے پاکستان اپڑے۔ خاندان بورے والا مقیم ہویا۔ 1948ء وچ اوہ روزگار دی تلاش وچ ملتان آ گئے۔ وکھووکھ محکمیاں توں ہوندے ہوئے صحافت ول آئے۔روزنامہ امروز توں وابستہ ہوئے تے امروز دی بندش تک ایہدے نال وابستہ رہے۔ میاںافتخارالدین نے 15 مئی 1946ء وچ اشاعتی ادارے دی بنیاد رکھی جنہے چار فروری 1947ء نوں روزنامہ امروز دا آغاز کیتا۔ ایس طرح تقسیم ہند توں پہلاں چھپن والے روزنامیاں وچ امروز دا وادھا ہویا۔ ایہ اخبار بائیں بازو دی نمائندگی کردا سی۔ اپریل 1952ء وچ اوہنوں پروگریسیو پیپرلمیٹڈ دے تحت دے دتا گیا۔ 1964ء وچ ایوب خان دے زمانے وچ نیشنل پریس ٹرسٹ بنیا تے امروز اوہدے ولوں چھپن لگا۔ اپنے وقت دا سب توںمقبول اخبار رہیا۔ ملک دے معروف صحافی ایس ادارے نال وابستہ رہے۔ جہناں وچ فیض احمد فیض’ زیڈ اے سلہری’ ظہیرکاشمیری’ حمیداختر’ احمدندیم قاسمی’ حمیدجہلمی’ منوبھائی’ شفقت تنویر مرزا’ عزیزاثری’ مسعوداشعر شامل نیں۔ ایہناں صحافیاں دی پیشہ ورانہ صلاحیتاں دا اعتراف اک زمانہ کردا اے۔
اک واقعہ بابا جی دی زبانی سنیا۔ ایہ ذوالفقارعلی بھٹو دے دور دی گل اے۔ بھٹو نے اقوام متحدہ وچ خطاب دوران اک جملہ کہیا I don`t believe in political cosmetics اوس دن بھٹو دی تقریر اخبار دی شہ سرخی بنن جا رہی سی۔ ایہ خبر اوہناں دے کول ترجمے لئی آئی۔ رات دا اک وج رہیا سی۔ اپنے جونیئر سینئر نال رابطہ کیتا پر گل نہ بنی کجھ دوستاں نے مشورہ دتا دفع کرو’ سیاسی اعتبار نال جملہ معنی خیز سی کہ بھٹو دے منہ چوں نکلیا سی’ ایہنوں غیراہم کیویں سمجھیا جاندا؟ اوہناں نے رات اک وجے مسعوداشعر نوں فون کرکے ستیاں پیا جگا کے مشکل بیان کیتی۔ بھٹو دی تقریر دا ایہ جملہ ترجمہ نہیں ہو رہیا کاپی پریس تے جان والی اے اوہناں نے بناں توقف دے کہیا’ ایہدے وچ پریشانی کیہ اے؟ لکھو’ میں کسے سیاسی لیپاپوتی تے یقین نہیں رکھدا ایہناں مسعوداشعر دی وفات تے اوہناں نوں ایہناں الفاظ نال خراج عقیدت پیش کیتا۔ مسعوداشعر دی وفات نال صحافت دا پاکیزہ دروازہ بند ہو گیا اوتھے صحافت نوں صحت مند بنان دی روایت وی وقت دی محراباں وچ گواچ گئی۔ امروز دی سرخ پیشانی نوں سبز رنگ وچ بدلن والے اپنی موت مر چکے پر مسعود اشعر دی فکری نہج نوں بدل سکے۔
حنیف چوہدری نے ادبی سفر دا آغاز کہانی نویس دے طور تے کیتا۔ 69ء وچ اوہناں دی کہانیاں دا پہلا مجموعہ کچ دی گڈی چھپیا۔ میں 1975ء وچ بی اے وچ داخلہ لیا تے کالج وچ پنجابی شعبہ ایسے ورھے شروع ہویا۔ پنجابی پڑھن دا شوق بچپن توں سی’ ایہ شوق لائبریری نال دوستی دا کارن بنیا’ اوتھے کچ دی گڈی دی وساطت نال حنیف چوہدری نال پہلی ملاقات ہوئی۔ اردو روزنامیاں وچ امروز نے 52ء وچ پنجابی صفحہ شامل کرنا شروع کر دتا سی۔ ایس ادبی صفحے نے وی شوق نوں ہور ودھایا۔ اوتھے حنیف چوہدری نال تعلق مستحکم ہوندا گیا لکھن دا شوق وی پرانا سی۔ کالج دور وچ شاعری شروع کیتی تے پہلی غزل امروز وچ چھپی’ 83ء وچ میری تعیناتی بطور ضلع دار مظفر گڑھ ہوئی تے ملتان توں ہو کے جانا ہوندا۔ عبداللطیف اختر اودوں نوائے وقت وچ ہوندے سن۔ اوہناں نے نوائے وقت وچ لکھن تے زور دتا۔ نوائے وقت تے امروز ملتان دے دفتر حسن پروانہ کالونی وچ سن۔ مین روڈ تے امروز تے پچھلی گلی وچ نوائے وقت’ حنیف چوہدری نال پہلی بالمشافہ ملاقات 83ء وچ اوتھے ہوئی۔ اک دن مظفرگڑھ توں واپسی تے امروز دے دفتر جانا ہویا’ حنیف صاحب دا پچھن تے اک صاحب اُتلے کمرے وچ لے گئے۔ سامنے بیٹھے اک بندے نوں مخاطب کرکے کہیا حنیف صاحب! تہاڈے مہمان’ اوہ صاحب تپاک نال ملے’ کہیا فرمائیے’ کیہ خدمت کر سکنا واں؟ ایہ اصل وچ مرزا ابن حنیف سن۔ جو بعد وچ عالمی شہرت یافتہ محقق دے طور تے جانے گئے۔ حنیف چوہدری دا سفرنامہ بھارت پھیری تازا تازا چھپیا سی جہدی پشت تے اوہناں دیاں وڈیاں موڈیاں مچھاں والی فوٹو سی۔ میں اوہ ویکھ رکھی سی۔ میں کہیا’ مینوں حنیف چوہدری نوں ملنا اے’ پتہ لگا اوہ اجے دفتر نہیں اپڑے’ آن والے نیں۔ گل بات دوران چوہدری صاحب تشریف لے آئے۔ میں ناں دسیا تے پتہ لگا ادبی حوالے نال اوہ میرے توں واقف سن۔ ایہدے بعد ملاقاتاں دا سلسلہ نہ ختم ہون والے دوستی دے تعلق وچ بدل گیا۔ کجھ ورھے بعد ایریگیشن چھڈ کے محکمہ تعلیم وچ آیا تے جی سی ملتان وچ تعیناتی ہوئی ایس طرح چوہدری صاحب نال دوستی ہور پکی ہوندی گئی۔ عالمی شہرت دے ادیب نال تعلق کسے اعزاز توں گھٹ نہیں۔٭٭