سندھ دا مقدمہ

بھنبھور ڈویژن دا ضلع سجاول اک نواں ضلع اے۔ ایہدے وچ چار تحصیلاں یعنی تعلقے کھارو چھان’ میرپور’ بٹھورو’ سجاول تے شاہ بندر شامل نیں۔ ہن جاتی بارے وی کہیا جا رہیا اے کہ ایہنوں وی تعلقے دا درجہ حاصل اے جے اسیں سجاول شہر دی گل کریئے تے سجاول دا پرانا ناں مانجھر تریخ دے ورقیاں وچ اے۔ جہدا مطلب اے پانیاں دی سرزمین۔ آئین اکبری وچ ابوالفضل نے مانجھر شہر نوں ٹھٹھہ دے اٹھاراں محلات وچوں اک محل قرار دتا اے۔ سجاول شہر دا موجودہ ناں سجاول خاص خیلی دے ناں تے رکھیا گیا۔ 1783ء وچ جدوں میر فتح علی خان تالپور نے کلہوڑہ خاندان نوں ہرایا تے تالپور دے دربار وچ خاص خیلی نے حاضر ہو کے میرفتح علی تالپور دے گھر بیٹے دی پیدائش دی پیش گوئی کیتی جو سچ ثابت ہوئی۔ میر فتح علی تالپور نے اوہنوں انعام نال نوازیا۔ اوہنوں جائیداد وی دتی تے جس قصبے توں اوہ چل کے آیا سی اوہدا ناں اوہدے ناں تے یعنی سجاول رکھ دتا۔ ضلع سجاول جنوبی سندھ وچ اے اوہدے شمال وچ حیدر آباد’ شمالی مشرق وچ ٹنڈو محمد خان’ مشرق وچ ضلع بدین’ شمال مغرب وچ جام شورو تے مغرب وچ ٹھٹھہ دے ضلعے نیں۔ ضلع سجاول دے جنوب وچ بحیرہ عرب اے۔ سجاول نوں باراں اکتوبر 2013ء وچ ضلع بنایا گیا۔ ایتھوں دے لوکاں دی مادری زبان وی سندھی اے ایہ لوک سندھی دا وچولی لہجہ اختیار کردے نیں۔
ضلع سجاول دی تحصیل کھارو چھان زیادہ تر سمندر تے محیط اے پچھلے ویہہ ورھیاں وچ سمندر اوہدی اکھاں ایکڑ زمین نگل گیا اے پر سرکاری بابو شاید ایہنوں نہ منن کیوں جے بابو آخری وقت تک حکمراناں نوں سب اچھا دی رپورٹ دیندے نیں۔ کھارو چھان دے ویہہ پنڈ سمندر دی نذر ہو چکے نیں۔ ایہ کھیتاں تے باغاں دی سرزمین اے جہنوں سمندر بڑی تیزی نال کھا رہیا اے۔ جدوں تک دریائے سندھ اپنی مرضی نال بہندا سی اوس ویلے تک ایہ ساری ڈیلٹائی پٹی بڑی زرخیز ہوندی سی پر 1958ء وچ کوٹری بیراج مکمل ہون دے بعد 3500 کلومیٹر تے کھلری انڈس ڈیلٹا سکڑ کے صرف 250 کلومیٹر رہ گئی۔ دریا دا پانی گھٹ ہو گیا ایس طرح بہت گھٹ پانی سمندر وچ جان لگا۔ مٹھے پانی دی کمی پاروں جنگلات اجڑ گئے’ چاول دین والی زمین سفید لون وچ بدل گئی۔ کھارو چھان اک جزیرہ تے ہے ای سی پر ایہدے دوالے سندھو دریا دا مٹھا تے مٹیالا پانی وگدا سی تے اج سمندر دا پانی لونا اے۔ کدی کھارو چھان وچ چاول دی مشہور قسماں سگداسی’ رتڑیوں تے جیراشاہی ہوندی سی کدی ایتھے اناراں’ کیلیاں’ امباں تے امروداں دے باغ ہوندے سن۔ ایتھوں دے گھاٹ آباد سن۔ ہن ایتھے ناں دیاں زمیناں رہ گئیاں نیں۔ ایتھوں دے لوک ہن مچھی دا شکار کرکے اوہنوں ویچ کے گزارا کردے نیں پر لوک ایتھوں تیزی نال نقل مکانی کر رہے نیں۔ بہت ساری نقل مکانی ہو چکی اے۔ ہن کھارو چھان پہلے ورگا نہیں رہیا اجڑ گیا اے’ بے رونقی جہی آ گئی اے۔ جزیراں دا ویران ہو کے برباد ہو جانا المیے توں گھٹ نہیں۔ کھارو چھان دی گل کیتی جاوے تے ایہو کہیا جا سکدا اے کہ دنیا دے ستویں وڈے ڈیلٹا تے حکمرانی کرن والے اج غربت دی لکیر توں وی تھلے حیاتی گزارن تے مجبور نیں۔ کدی ایہ لوک بھرپور چاول اگاندے سن تے اج اوہناں وچ راشن بیگ ونڈدے نیں۔ ایہناں علاقیاں وچ وی تمر دے جنگلات ہوندے سن تے ایہ جنگلات سمندر وچ وی سن پر ساحلی مافیا ایہ جنگلات کٹ کے کھا گیا۔ ایہدے نال ماحول تے بہت برا اثر پیا۔ ضلع سجاول دی تحصیل شاہ بندر نوں وی اوہو خطرات نیں جو کھارو چھان نوں سن۔ اگلے پندراں ورھیاں وچ ڈر اے کہ شاہ بندر وی سمندر دا حصہ بن جاوے گا سگوں اگلے پنجی ورھیاں وچ سمندر ٹھٹھہ دے بڑا نیڑے ہو جاوے گا۔ ضلع سجاول نال تعلق رکھن والی ریحانہ لغاری سندھ اسمبلی وچ ڈپٹی سپیکر نیں۔ سجاول توں ای رئیس روشن علی لغاری تے نذر علی لغاری دا تعلق اے۔
بھنبھور ڈویژن دا تریجا ضلع بدین اے۔ بدین دے شمال وچ حیدرآباد تے ٹنڈو اللہ یار’ مشرق وچ میرپور خاص’ تھرپارکر تے ضلع ٹھٹھہ جد کہ جنوب وچ رن کچھ وچ سرحداں بھارت نال ملدیاں نیں۔ ضلع بدین پنج تحصیلاں تے مشتمل اے ایہناں وچ ماتلی’ شہید فاضل راہو’ بدین’ تلہار تے ٹنڈو باگو شامل نیں۔ ضلع بدین وچ تقریباً 80 فیصد آبادی مسلماناں تے مشتمل اے۔ (جاری اے)