جامعات میں اردو تحقیق پاکستان وچ تحقیق دی نویں راہواں کھولے گی

تحقیق اک مسلسل عمل اے تے ہر شعبہ علم وچ ایہدی خاص اہمیت اے’ چاہے اوہ سائنس ہووے یا الیکٹرونکس’ طبیعات ہووے یا ادبیات… طریق کار مختلف ہون دے باوجود ایہدی نوعیت اکوجئی ہوندی اے یعنی گل دی تہہ تک پہنچن دی کوشش تے اصل شکل وچ حقیقت تے سچائی دی تلاش۔ اردو اصطلاح وچ ”تحقیق” اک نویں حقیقت دی تلاش تے جستجو دی عقلی تے عملی کوشش اے۔ ایہہ انسانی فکرو ذہن دی گنڈھاں نوں کھولدی اے۔ عمل دی دنیا وچ ہما ہمی پیدا کردی اے جہدے نتیجے وچ نویں واقعاعت دے علم وچ وادھا ہوندا رہندا اے۔ تخلیق وچ تحقیق بنیادی اہمیت رکھدی اے۔ کسے وی ادب وچ تحقیق دے وجود توں انکارناممکن اے۔ اوہ ادیب’ نقاد تے شاعر جہڑے تحقیق توں دامن بچاندے نیں۔ علم و ادب دی دنیا وچ ہر گز اوہ کم نہیں کر سکدے جہدی اوہ آرزو رکھدے نیں۔ وڈی تخلیق لئی تحقیق اتنی ای ضروری اے جتنا پانی حیاتی لئی ضروری اے۔ ہاں ایہہ ضرور اے کہ اردو ادب وچ تحقیق بحیثیت اک ادبی صنف اپنا وکھرا وجود بہت بعد وچ تسلیم کرا سکی اے تے انگریزی دے زیر اثر اوہدی باضابطہ اصول سازی ہو سکی اے۔ اج محقق دا بوہتا زور نویں حقائق دی نشاندہی فیر اوہناں حقائق دی دریافت تے قابل قبول منصفانہ تجزیہ اتے صرف ہوندا اے۔ تنقید اوہناں ای حقائق تے نتائج توں نہ صرف مباحث قائم کردی اے بلکہ اپنی رائے وی ثبت کردی اے۔ تحقیق و تنقید لئی زبان اتے عبور تے وسیل اظہاراتے کامل دستگاہ لازمی اے تاں جے داخلی تے خارجی شواہد’ تریخی حوالے’ منطقی تے فلسفیانہ استدلال نوں شگفتہ’ شستہ تے واں طرز تحریر وچ پیش کیتا جاسکے۔ ایس امر دشوار وچ کامیاب ہونا جتھے تحقیق نوں استناد بخشدا اے اوتھے تنقید نوں وی اعتبار تے استحکام عطا کردا اے۔
لندن وچ مقیم شگفتہ گمی لودھی اردو’ پنجابی تے انگریزی دی محقق’ مترجم’ شاعر تے سوشل میڈیا ایکٹویسٹ نیں۔ حال ای وچ اوہناں دی کتاب ”کینسر تے اوہدیاں قسماں” شائع ہوکے قارئین کولوں خراج تحسین حاصل کر چکی اے۔ چیتا رہوے کہ اوہناں دے والد سلیم خان گمی وی پنجابی’ اردو دے نامور ناول نگار’ افسانہ نگار’ مترجم تے ریڈیو براڈ کاسٹر سن۔ ”جامعات میں اردو تحقیق” شگفتہ گمی لودھی دی تحقیق دا نتیجہ اے جہڑا اوہناں نے ہندوستانی یونیورسٹیاں وچ ایم فل تے پی ایچ ڈی دے مقالیاں دے سلسلے وچ کیتی اے۔ دیار غیر وچ بیٹھ کے چار سو دے کول مقالیاں دا توضیحی تے تنقیدی جائزہ پیش کر کے اوہنان نے اردو زبان و ادب دے محققین’ طالبعلماں تے استاداں لئی تحقیق دے نویں بوہے کھولے نیں۔ اردو زبان و ادب دے فروغ تے یونیورسٹی دی سطح اتے تحقیقی کم وچ طالبعلماں تے استاداں دی آسانی لئی ایہہ کتاب ”رہنما کتاب” دے طور تے سامنے آوے گی کہ ایس توں پہلاں ایس موضوع اتے پاکستان وچ کوئی کتاب موجود نہیں۔ البتہ ڈاکٹر رفیع الدین ہاشمی’ ڈاکٹر معین الرحمن’ سہیل عباس خان’ ڈاکٹر سلیم ملک’ ڈاکٹر شاہانہ مریم شان (انڈیا) دی ایس نال ملدے جلدے ناماں توں شائع ہون والی کتاباں مارکیٹ وچ موجود نیں مگر مذکورہ کتاباں وچ محقق دا نام’ یونیورسٹی دا نام’ مقالے دا عنوان تے سال تحقیق اک سطر وچ درج اے جد کہ شگفتہ گمی لودھی دی کتاب وچ تحقیقی مقالہ لکھن والے محقق’ گائیڈ’ مقالہ کہنے باباں اتے مشتمل اے عنوان دا پس منظری مطالعہ دی تفصیل دے علاوہ موضوع دی اہمیت اتے تفصیل وی ملدی اے جہدے توں طالبعلماں تے استاداں نوں تحقیقی مقالے دے عنوان دا
انتخاب کرن وچ نہ صرف سہولت میسر آوے گی بلکہ طالبعلم ایہہ وی جان پاوے گا کہ ایس توں پہلاں فلاں فلاں عنوان دے تحت لکھے گئے مقالیاں وچ کہڑے کہڑے پہلوواں اتے تحقیق ہو چکی اے تے کہڑے پہلو اجے تحقیق طلب نیں۔ ایس دے علاوہ شگفتہ صاحبہ دی مذکورہ کتاب توں طالبعلماں وچ سرقہ بازی دی لعنت دی روک تھام وی ہو پاوے گی۔ خاص طور تے ایسے طالبعلم جہڑے اپے مقالہ جات خود لکھن دی استطاعت نہیں رکھدے تے اوہ کسی دوجے کولوں مقالہ لکھواندے نیں اوہناں نوں ایہہ کتاب دستیاب ہون توں سرقہ باز دیہاڑی دادر مزدور نہ صرف سرقہ بازی توں دور رہن گے بلکہ ساڈے طالبعلم شارٹ کٹ استعمال کرن توں وی پرہیز کرن گے۔ انج طالبعلماں وچ محنت دا جذبہ پیدا ہووے گا تے اردو زبان و ادب نوں پختہ کار محققین تے جاندار موضوعات اتے تحقیق دستیاب ہووے گی۔ واضح رہوے کہ ایہہ جلد اول اے جد کہ جلد دوم تے سوم اتے شگفتہ گمی اجے کم کر رہیاں نیں۔ قلم فائونڈیشن انٹرنیشنل پاکستان دے کجھ اوہناں معروف پبلشنگ دے اداریاں وچوں اک اے جہناں دا ”ماٹو”کتاب کلچر نوں فروغ دینا اے۔ فائونڈیشن دے پربندھ ہیٹھ شائع ہون والی ایس کتاب دا انتساب خواجہ فرید یونیورسٹی آف سائنس اینڈ ٹیکنالوجی رحیم یار خان دے وائس چانسلر ڈاکٹر سلیمان طاہر دے نام کیتا گیا اے۔ عبدالستار عاصم دی سرپرستی وچ قائم فلم فائونڈیشن انٹرنیشنل ایس توں پہلاں وی درجناں ایسی مفاد عامہ تے ادب دے سنجیدہ قارئین لئی کتاباں شائع کر چکی اے۔ ساڈا خیال اے کہ ایہہ شگفتہ گمی لودھی دی ایہہ کتاب اک کارآمد تصنیف اے۔ موضوع دے انتخاب وچ تے تکرار موضوع توں بچن لئی ایس کتاب دا مطالعہ لازم اے۔ ہر یونیورسٹی دی لائبریری وچ ایہدا ہونا ضروری اے۔ طلبا ریسرچ سکالرز تے استاداں نوں ایس تصنیف دا مطالعہ کرنا چاہیدا اے۔