یاد کردے جائیے تے ماتم کردے جائیے

میثاق جمہوریت ملک دیاں دو وڈیاں سیاسی جماعتاں دے وچکار اج توں ستاراں ورھے پہلاں 2006ء وچ ہویا۔ ایہدی اہمیت اجاگر کرن لئی نہ صرف ملک سگوں ایہدے توں باہر وی شادیانے وجائے گئے تے ایہنوں اک تریخی اقدام قرار دتے جان دا بیانیہ تیار کیتا گیا۔ دانشوراں دی اک کھیپ نے ایہنوں قائداعظم دے میثاق لکھنو جناں اہم قرار دتا۔
کہیا گیا کسے وی طالع آزما دا راہ ہمیشہ لئی روک دتا گیا اے۔ ایس نام نہاد میثاق دے پچھے بظاہر ایہ سوچ سی کہ دو مقبول ترین جماعتاں ہن آپسی مناقشت’ ریشہ دوانیاں تے سازشاں توں اجتناب کرن گے۔ اصل وچ ایہ پاکستان دی سیاسی جماعتاں دا اک نواں روپ سی جہدے وچ کسے قسم دے وی نظریے نوں ہمیشہ لئی باراں پتھر کر دتا گیا سی۔ اقتدار نوں ہی پہلی تے آخری منزل قرار دتا گیا۔ ایہناں دو جماعتاں وچ مسلم لیگ ن ایس سیاسی بھار دی وارث سی جنہے اقتدار ہمیشہ سازش تے طاقتور حلقیاں دی پشت پناہی تے حاصل کیتا سی۔ پاکستان دی خالق جماعت مسلم لیگ پاکستان نوں قیام دے فوراً بعد ای لوکاں نے رد کر دتا سی۔ مشرقی پاکستان دے الیکشن وچ ایسے مسلم لیگ نوں جگتو فرنٹ نے ہرا دتا سی۔ جگتو فرنٹ چار مشہور لیڈراں دی جماعتاں دا اتحاد سی۔ ایس فرنٹ وچ مولوی فضل حق قرارداد پاکستان دے پیش کار’ حسین شہید سہروردی’ مولانا بھاشانی تے اک غیرمعروف مولانا اطہر دیاں جماعتاں سن۔ ایہ ملک دی پارٹیاں دے وچکار پہلا اتحاد سی۔ مشرقی پاکستان دے الیکشن وچ ایس اتحاد یاں فرنٹ نے مسلم لیگ نوں مشرقی پاکستان دی تریخ توں مکمل طور تے خارج کر دتا۔ اودوں ایس جماعت نے اپنا ازلی ریشہ دوانیاں والا کم شروع کیتا جو اجے تک جاری اے۔ اودوں سکندر مرزا نوں گورنر مشرقی پاکستان بنا کے گھلیا گیا۔ اوہنے ایس فرنٹ دی حکومت نوں چلدا کر دتا۔ اوہ دن تے اج دا دن مسلم لیگ نوں اقتدار ایسے طرح دی کارگزاریاں پاروں ملیا اے۔
مسلم لیگ بھاویں قائداعظم والی ہووے یاں کوئی ہور اپنی عمر طبعی گزار چکی۔ پاکستان دی خالق جماعت وچ اک قائداعظم ای سن جہناں دے نال عوام جڑ گئی سی نہیں تے پاکستان دے مغربی حصے دے سارے رہنما’ جاگیردار’ نواب’ خوانین تے موقع پرست سن۔ ایہ سب کجھ قائد دی وفات دے نال اپنے اصل وچ ظاہر ہو گئے سن۔ جمہوریت نال ایہناں دی کمٹمنٹ ہوندی تے مشرقی پاکستان دے بنگالی رہنما وکھریاں جماعتاں نہ بناندے۔ کدی ایس جماعت نے الیکشن نہ کروا کے جمہوریت دا راہ روکیا تے کدی الیکشن وچ ہار کے’ جگتو فرنٹ دی مزدور کسان پارٹی دے سربراہ شیربنگال نوں اقتدار توں وکھ کیتا۔ جگتو فرنٹ نے تن سو نو سیٹاں جت کے مسلم لیگ (صرف نو سیٹاں) دا مشرقی پاکستان وچ مستقبل تاریک کر دتا سی۔ اوہنوں پاکستان دے قیام دے ست ورھے بعد ای ایہناں نو سیٹاں تے اکتفا کرنا پیا سی۔ اوہ دن تے اج دا دن یاد کردے جائیے تے ماتم کرد ے جائیے کدی پی این اے’ کدی آئی جے آئی تے کدی پی ڈی ایم۔
اے شمع تیری عمر ِ طبیعی ہے ایک رات
ہنس کر گزار یا اسے رو کر گزار دے
پیپلزپارٹی میثاق جمہوریت دے وقت سجی باہی دی جماعت سمجھی جاندی سی جہدا جھکائو قدرے لیفٹ ول سی اوہ ایس نظریے توں دستبردار ہو گئی۔ ایس دو جماعتی اتحاد دا بھانڈہ کسے ویلے وی چوک وچ پھٹ سکدا سی پر ایہناں دوہاں جماعتاں نوں چیلنج کرن والی کوئی تریجی جماعت میدان وچ موجود ای نہیں سی۔ ایہ دو جماعتاں دا اجیہا آپسی کنٹریکٹ سی جہدے وچ اقتدار دی باندر ونڈ دی سازش کیتی گئی۔ ایہدا عوام دی بھلائی نال دور دا وی واسطہ نہیں سی۔
ہن پاکستان دے سیاسی منظرنامے وچ موجود سیاسی جماعتاں دیاں عمراں پنجاہ ورھے توں لے کے سو ورھے دے درمیان ہو گئیاں نیں۔ ایناں عرصہ کسے وی سیاسی جماعت دا زندہ رہنا ناممکن گل سی۔ ایہناں جماعتاں لئی ضروری سی کہ وقت دے تقاضیاں دے مطابق اپنے آپ نوں ڈھال لیندیاں۔ ایہناں وچ جدید نظریات’ عصری مسئلے تے اوہناں دے حل دا کوئی لائحہ عمل دتا جاندا ایہ ایہناں ساریاں جماعتاںدے وَس دی گل ہے ای نہیں سی۔ ن لیگ نوں ایس لئی کھڑا کیتا گیا سی کہ کسے طرح پیپلزپارٹی دا راہ روکیا جا سکے۔ ایہ اک اجہی سیاسی چیک سی جہنوں ایس پارٹی نے تریہہ ورھے تے کیش کرایا۔ مقتدر قوتاں دا اوہ خواب پورا کیتا۔ پیپلزپارٹی نوں اپنے آبائی صوبہ سندھ تک محدود کر دتا گیا۔ ایسے میثاق دے نتیجے وچ ایہ پارٹی آپ پنجاب تک محدود ہو گئی۔ اک پارٹی نے اپنا وجود پنجاب وچ آپ ختم کیتا دوجی نے برضا و رغبت سندھ تک رہن دا فیصلہ کر لیا۔ ہن ایہ جماعت فیر برسراقتدار اے۔ ہن ایس جماعت دے کول لوکاں نوں دین لئی کجھ نہیں۔ ہن اوہدی قسمت وچ آزادی دی پچھترویں ڈائمنڈ جوبلی تے قومی ترانے دی نویں کمپوزنگ اے تے ایہو کجھ اوہ لوکاں نوں دے سکدی اے۔ وقت تے زمانے دی نیرنگی ویکھو کہ دوہاں جماعتاں دا اتحاد ای اوہناں دی آخری پناہ اے۔ صوبائی سطح تے اوہ موجود ہون وی تے قومی سطح دی سیاست وچ وکھرے وکھرے اوہناں نوں ہزار خطریاں دا سامنا اے۔ ایہناں دی قومی سطح تے بقا کسے اتحاد وچ ای ممکن اے پر طرفہ تماشا اے ایہو اتحاد تے اکٹھ اوہناں تے بھاری پے رہیا اے کہ ایہدے نال اوہناں دی اوہ اصلیت واضح ہو گئی اے جو اوہناں نے میثاق جمہوریت دے پردے وچ چھپائی ہوئی سی۔
سیاسی منظرنامے دی جماعتاں یاں پی ڈی ایم دیاں یاراں جماعتاں تے کہولت دے آ ثار نمایاں نیں۔ ایہناں وچ قابل ذکر وڈی جماعتاں مسلم لیگ ن تے پیپلزپارٹی اپنی طبعی عمر گزار چکیاں نیں۔ ایہناں دی نظریاتی موت ہو چکی اے۔ ایہناں دے لیڈر جسمانی طور تے بڈھے ہو چکے نیں اوہناں وچ بنیادی ضروری تحرک وی نہیں۔ ایہناں جماعتاں تے اوہناں دی بڈھی قیادت دی کدوں دی کلینیکل موت واقع ہو چکی اے۔ ٭٭