ناکامی توںگھبرانا نہیں

اوہ پیدا ہویا تے اوہدی دنیا انھیر سی۔ سورج دا چانن’ دھنک دے رنگ تے کائنات دا حسن اوہدی نظراں توں لکیا سی۔ اوہ والدین دا لاڈلا سی۔ اپنے بچے دی ایس معذوری اتے اوہناں دا دل کٹ کے رہ گیا۔ ساری جمع پونجی لے کے اوہ اپنے لخت جگر دے علاج لئی نکل پئے۔ اوہناں نے ملک دے ہر منے پرمنے ڈاکٹر تے ہسپتال دا بوہا کھٹکھٹایا لیکن کدھروں وی شفایابی نہیں مل سکی۔اوہ مایوس ہو گئے لیکن پتر دی معذوری توں ودھ اوہناں نوں معاشرتی رویاں نے دل شکستہ کیتا۔ پتر نوں پرائمری سکول وچ داخل کروانا چاہیا تے انھا آکھ کے اوہنوں رد کردتا گیا۔ چنانچہ اوہنوں سپیشل ایجوکیشن وچ داخل کروایا گیا۔ اوہدی اکھاں وچ اگرچہ چانن نہیں سی لیکن ذہانت بلا دی سی۔ اوہ سب توں قابل طالبعلم بنیا تے چنگے نمبراں نال پرائمری دا امتحان پاس کیتا۔ ہائی سکول پہنچیا تے فیر اوہو بے حسی والا رویہ برقرار رہیا۔ جدوں میٹرک وچ پہنچیا تے اوہنوں سائنس وچ داخلہ نہیں دتا گیا لیکن ایس واری اوہنے اپنے نال اک عہد کیتا کہ زمانے نے مینوںجہڑی محرومی کارن رد کیتا اے اوہدے نال میں کجھ کر کے وکھاواں گا۔ اوہنے کورٹ وچ کیس دائر کیتا۔ چھ مہینے مگروں فیصلہ اوہدے حق وچ آ گیا۔ اوہ سائنس دا طالبعلم بن گیا تے محنت کرن وچ جت گیا۔ اوہدے استاد اپنے لیکچرز آڈیو ریکارڈ کر کے اوہنوں دیندے تے اوہ اوہناں نوں پوری توجہ دے نال سندا تے سمجھن دی کوشش کردا۔ نتیجہ آیا تے اوہنے 98 فیصد نمبر حاصل کیتے سن۔ آئی ٹی انڈین انسٹیٹیوٹ آف ٹیکنالوجی وچ پڑھنا اوہدا سفنا سی لیکن بدقسمتی نال ایتھے وی اوہدے انھیرے پن نوں نشانہ بنایا گیا۔ دل شکستہ ہو کے اوہ MITگیا جتھے اوہنوں فل سکالرشپ دے نال داخلہ مل گیا۔ اوہ ایتھے دا پہلا نابینا طالبعلم سی جہنے اپنی گریجویشن پوری کیتی۔2012وچ سری کانت اپنے وطن آیا تے ایتھے اوہنے اک کمپنی دی بنیاد رکھی۔ اوہنے اک انوکھا کم کیتا۔ اوہنے ایسے بندیاں نوں نوکری اتے رکھیا جہڑے تعلیم یافتہ تے قابل سن لیکن اپنی کسی معذوری دی وجہ نال معاشرے نے اوہناں نوں دھتکار دتا سی۔ احساس محرومی دے مارے لیکن قابل ترین افراد دے نال رل کے اوہنے دُھم مچا دتی تے کجھ ای عرصے وچ ترقی دی بلندیاں نوں چھون لگیا۔ اوہ منڈا جہنوںسکول’ یونیورسٹی تے ایس معاشرے نے انھا آکھ کے رد کیتا سی اج اوہ 45ملین پائونڈ د ی کمپنی دا مالک اے تے لوک اوہنوں اپنا آئیڈیل آکھدے نیں۔ اوہ اپنی کامیابی بارے آکھدا اے:
لوکاں نے مینوں نابینا آکھیا لیکن میں خود نوں معذور نہیں سمجھیا۔ جدوں وی مینوں ٹھکرایا جاندا تے میں اسمان ول ویکھ کے اک ای جملہ کہندا: میں کجھ کر کے وکھانا اے۔
سکول’ کالج تے یونیورسٹی وچ استاد سبق دے کے امتحان لیندا اے لیکن زندگی امتحان لے کے سبق دیندی اے۔ عام امتحان لئی اسیں تیاری کرنے آں تے امتحان لنگھ جاوے تے اوہ سب کجھ وی ساڈے ذہن توں نکل چکیا ہوندا اے لیکن زندگی دے امتحانات ایسے ہوندے نیں جہناں توں سکھیا ہویا سبق سانوں یاد رکھنا نہیں پیندا بلکہ اوہ دل و دماغ اتے نقش ہو جاندا اے۔ اوہنوں Life Lesson آکھیا جاندا اے۔ ایہہ ساری حیاتی ساڈے نال چلدا اے تے حیاتی دے وڈے وڈے امتحاناں وچ ساڈے کم آندا اے۔ میں اپنی حیاتی توں ایسے بہت سارے سبق سکھے نیں جہناں نے میری کامیابی وچ میری مدد کیتی اے۔ اوہناں وچوں اک سبق ایہہ وی اے کہ ہر انسان اپنی حیاتی وچ نکامی دا سامنا کردا اے لیکن جے اوہ ہمت نہ ہارے تے خوداعتمادی دے نال ایہدا مقابلہ کر ے تے ایس آزمائش مگروں اوہ اپنی پچھلی زندگی توں کئی گنا بہتر ہو کے سامنے آندا اے۔ کسے وی انسان نوں ایہہ زندگی سونے دی پلیٹ وچ نہیں ملدی بلکہ ایہہ مسئلے تے مشکلاں نال بھری ہوندی اے۔ میں کسی وی کامیاب انسان دی زندگی آزمائش’ مشکلات تے ناکامیاں توں خالی نہیں ویکھی۔ دراصل ساڈی زندگی وچ ہون والی کوئی وی ترقی اوہناں مسائل تے ناکامیاں دی مرہون منت ہوندی اے۔ جے کوئی شخص ناکامیاں توں آزاد زندگی چاہندا اے تے اوہدا مطلب ایہہ اے کہ اوہ ترقی کرنا نہیں چاہندا۔
زندگی دی شاہراہ اتے چلدے چلدے اک دم انسان دے سامنے اک مسئلہ آن کھڑا ہوندا اے۔ پہلاں اوہ پریشان ہو جاندا اے۔ اوہ ایس مسئلے دا تے اپنی اوقات دا اندازہ لاندا اے تے ایہدے مگروں دو قسم دے حالات ہوندے نیں۔ یا تے اوہ ایس مشکل توں گھبرا کے پچھے ہٹ جاندا اے یا فیر بلند ہمتی دے نال ایہدا مقابلہ کردا اے۔
یاد رکھو کہ ہر اوہ انسان جہڑا مسئلے نوں اپنے لئی غنیمت سمجھدا اے تے ایہدا سامنا کرن دا فیصلہ کر لیندا اے تے مسئلہ ختم ہو جان مگروں اوہدے حوصلے تے ہمت دا قد کافی ودھ چکیا ہوندا اے۔ آکھن دا مقصد ایہہ اے کہ مسئلہ انسان نوں وڈا بنا لیندا اے تے اوہدے حوصلے نوں طاقتور کر دیندا اے۔ تسیں تتلی ویکھی ہووے گی؟ اوہدے پر کس قدر خوبصورت تے رنگ برنگے ڈیزائن نال مزین ہوندے نیں۔ غور نال ویکھن تے انسان دے دل توں بے اختیار ماشاء اللہ نکلدا اے لیکن تہانوں اوہدے پراں دی خوبصورتی دا راز پتہ اے؟ تتلی دا بچہ جدوں لاروا دی صورت وچ ہوندا اے تے اک کوکین نما چیز وچ بند ہوندا اے جہدا منہ کافی تنگ ہوندا اے۔ زندگی دے اگلے مرحلے وچ قدم رکھن لئی لاروا نوں اوس کوکین دے انتہائی تنگ منہ توں باہر آنا ہوندا اے تے جس قدر اوہ زور لا کے باہر آندا اے تے اوسے قدر اوہدے پراں دی رنگ تے ڈیزائننگ وچ خوبصورتی آ جاندای اے۔ ایہو مثال چوزے دی وی اے۔ اوہنوں وی انڈا توڑ کے باہر آنا پیندا اے تے ایسے کارن اوہنوں زندگی ملدی اے۔ جے کوئی انسان چوزے دے کمزور جسم اتے رحم کھا کے انڈا توڑن وچ اوہدی مدد کرے تے باہر نکل آن دے باوجود اوہ بوہتے دن زندہ نہیں رہوے گا۔ کیوں جے انڈا توڑن دی مشقت نال قدرت نے اوہدے جسم وچ جہڑی توانائی پانی سی اوہ پراسس ای ختم ہو گیا تے ہن اوہ زندگی گزارن دے قابل نہیں رہیا۔
منے پرمنے ناول نگار نارمن کزنز آکھدا اے کہ زندگی دا المیہ موت نہیں بلکہ اوہ موت اے جہڑی جیندے جی اسیں اختیار کر لینے آں۔ نکامی نوں دلوں قبول نہ کرنا تے اوہدا سامنا نہ کرن دا مطلب موت ای اے۔ ایہہ انسان دی ترقی تے اگے ودھن دی موت اے۔ ایہہ اوہناں موقعیاں دی وی موت اے جہڑے نکامی دا سامنا کرن مگروں انسان نوں ملدے نیں۔ا ک وڈا المیہ ایہہ وی اے کہ ساڈے معاشرے وچ نکامی نوں ویلکم نہیں کیتا جاندا۔ ایتھے نکام ہون نوں بدقسمتی سمجھیا جاندا اے تے جہڑا وی انسان ہمت نال کم لے کے کجھ نواں کرن دی کوشش کرے تے نکام ہو جاوے تے لوک حوصلہ دین دے بجائے اوہنوں طعنے دیندے نیں کہ آکھیا سی نا کہ ہر چیز نال پنگا نہ لو’ ہن بھگتو۔ جد کہ اسیں جے اسرائیل دا جائزہ لئیے تے اوہ اک چھوٹا جیا ملک اے لیکن اوتھے 6ہزار توں ودھ کمپنیاں تے سٹارٹ اپس موجود نیں۔ اوہدی بنیادی وجہ ایہہ اے کہ اوتھے کسی وی انسان دی نکامی اتے اوہنوں گلاں نہیں سنائی جاندیاں بلکہ اوہدا ہور حوصلہ ودھایا جاندا اے تے ایسے وجہ نال اوہ اج پوری دنیا دی معیشت اتے چھایا ہویا اے۔
نکامی زندگی دا اک لازم حصہ اے۔ تسیں ایہنوں اپنی زندگی توں نہیں کڈ سکدے۔ ایہناں نکامیاں نوں جھیل کے ای تہاڈی شخصیت نکھر کے سامنے آندی اے کیوں جے سانوں لگ رہیا ہوندا اے کہ ہن بس زندگی ختم ہو گئی لیکن یقین جانو’ ہر نکامی وچ کامیابی دا اک رستہ ضرور لکیا ہوندا اے جہنوں جے پا لیا جاوے تے تسیں The Bestبن کے نکلدے او۔ تسیں بچپن وچ سائیکل چلائی ہووے گی تے لازمی گل اے کہ ڈِگے وی ہووو گے۔ تے کیہ تسیں سائیکل چلانا چھڈ دتی یا فیر چلان وچ ہور مہارت حاصل کیتی؟ دراصل نکامی دا مقصد وی ایہو اے کہ اوہ تہانوں اپنا طریقہ بدلن دا موقع دیندی اے۔ گڈی چلاندے ہوئے تہاڈے سامنے ٹریفک سگنلز آندے نیں۔ جے اوہ ریڈ ہون تے کجھ منٹاں مگروں اوہ گرین وی ہو جاندے نیں جہڑا ایہو پیغام دیندے نیں کہ مسائل توں مایوس نہیں ہونا’ زندگی دی شاہراہ اتے ہر ویلے ریڈ لائٹ نہیں ہوندی بلکہ ریڈ مگروں گرین وی ہو جاندی اے تے تہاڈے لئی رستے کھلدے نیں۔اوہ انسان جہڑا نکام ہون دے ڈر توں نواں قدم چکن توں گھبراندا اے اوہ ترقی نہیں کر سکدا’ اوہ اک ای جگہ اتے کھڑا رہ جاندا اے۔
استاد نے کلاس وچ بچیاں دے دو گروپ بنائے۔ گروپ Aنوں اک چارٹ تے مارکرز دے کے آکھیا کہ تسیں ساریاں نے ایہدے اتے اک ڈرائنگ بنانی اے۔ ایہہ اک ای پیس اے۔ ایہدے اتے اپنی پوری ذہانت لگا کے اک شاہکار تیار کرنا اے۔ ایہدے مگروں گروپ Bنوں پنج عدد چارٹ دتے تے آکھیا کہ تسیں پنج ڈرائنگاں بنانیاں نیں۔ جدوں نتیجہ آیا تے گروپ Bجت گیا سی کیوں جے اوہناں دے کول شاہکار بنان لئی پنج موقعے سن۔ اوہناں نے پہلی ڈرائنگ بنائی۔ اوہدے وچ جہڑی کمزوریاں سن اوہ دوجی ڈرائنگ وچ اوہناں نے نہیں کیتیاں۔ ایس طرح تیجی’ چوتھی تے پنجویں تک پہنچدے پہنچدے اوہ اپنی ساری خامیاں کڈ چکے سن تے آخری ڈرائنگ اوہناں دی واقعی شاہکار بنی جد کہ گروپ Aنے اگرچہ اک ای ڈرائنگ بنانی سی لیکن اوہناں دے کول اپنی خامیاں دور کرن دے موقعے وی نہیں سن۔ ایس وجہ نال اپنی پوری ذہانت لان دے باوجود وی اوہ شاہکار نہیں بنا سکے۔
ایہو مثال زندگی دی وی اے۔ ہر اوہ بندا جہڑا مناسب ویلے دے انتظار وچ بیٹھ جاندا اے تے ایہہ سوچدا اے کہ اک ویلا آوے گا میں پہلے ای چانس وچ شاہکار بنا کے دنیا دے سامنے سرخرو ہو جاواں گا’ ایہہ اوہدی غلط فہمی اے۔ اوہدے الٹ جہڑا ایہہ سوچ کے نواں قدم چکدے نیں کہ لوکاں دا جو وی فیڈ بیک آوے گا اوہدے مطابق اگلی واری اوہناں کمزوریاں نوں ٹھیک کر لوواں گا تے ایہہ لوک بوہتی کامیابیاں حاصل کر لیندے نیں۔
زندگی بارے علی بابا کمپنی دے سی ای او جیک ما دا فلسفہ بڑا دلچسپ اے۔ اوہ آکھدا اے: 20ورھیاں دی عمر وچ تسیں اک شاندار طالبعلم بنے تے اپنی پڑھائی اتے مکمل دھیان دیو۔ تعلیم پوری ہو جاوے تے 25 سال دی عمر تک خوب تجربے کرو’ غلطیاں کرو تے نکامیاں کولوں سکھو۔ 30سال دی عمر وچ تسی زندگی وچ ایسا کوئی شخص ہونا ضروری اے جہنوں تسیں فالو کرو تے اپنی زندگی نوں اک سمت دیو۔ ایس عمر وچ تسیں نوکری کرو لیکن کوشش کرو کہ وڈی آرگنائزیشن دے بجائے چھوٹی کمپنی وچ ملازمت اختیار
کرو۔ وڈی کمپنی وچ تسیں وڈی وڈی مشیناں دا اک چھوٹا پرزہ بن کے رہ جائو گے جد کہ چھوٹی کمپنی وچ تسیں اپنے لئی سفنے ویکھ سکدے او تے اپنے سفنیاں نوں پورا کر سکدے او۔ 30توں 40سال وچ تہاڈے لئی ضروری اے کہ اپنی زندگی وچ واضح سمت تے وژن دا تعین کر لوو۔ ایس عمر وچ تہانوں اپنی ذات لئی کم کرنا چاہیدا اے تے اپنی زندگی نوں اک چنگے معیار تک لے کے جانا چاہیدا اے۔ 40 سال دی عمر تک تہانوں بہرحال اک شعبے وچ ایکسپرٹ بن جانا چاہیدا اے۔ ایہو چیز ہن تہانوں اگے لے کے جاوے گی تے ایسے توں تہانوں شہرت’ عزت تے پیسہ ملے گا۔ 50سال دی عمر ایسی اے جہدے وچ تہاڈے کول نویں تجربات کرن یا غلطیاں دی گنجائش باقی نہیں رہندی۔ایس لئی ہن تہانوں نویں نسل لئی کم کرنا چاہیدا اے تے اپنے تجربے تے وزڈم نوں نوجواناں وچ منتقل کرنا چاہیدا اے کیوں جے ہن تہاڈے تجربے نوں نویں نسل بوہتا بہتر انداز وچ عملی شکل دے سکدی اے۔ 60 ورھیاں مگروں تہانوں زندگی دے معاملات نوں کافی حد تک گھٹ کر کے سمندر کنارے سورج دی تمازت نال لطف اندوز ہونا چاہیدا اے۔
زندگی دے مختلف دائرے نیں۔ بچپن’ لڑکپن’ جوانی تے بڑھاپے وچ قدم رکھدے ہوئے انسان مختلف دائریاں توں لنگھدا اے۔ ہر دائرے دی اپنی مشکلا ت تے رکاوٹاں ہوندیاں نیں لیکن اوہدے نال نال ترقی دے موقعے وی ہوندے نیں۔ قدرت نے ہر انسان دے اندر ایہہ صلاحیت رکھی اے کہ اوہ اپنی زندگی دی مشکلات دا سامنا کرسکدا اے۔ تہاڈی زندگی وچ وی مسائل تے ناکامیاں آ سکدیاں نیں جہڑی تہاڈی ہمت تے حوصلے نوں چیلنج کر سکدیاں نیں۔ تسیں نکام ہو کے ڈگدے او کوئی گل نہیں ۔ بس اک گل دا خیال رہوے کہ نکامی وچ تسیں پچھے نہیں بلکہ اگے ول ڈگنا اے۔