گورے تے کالے وچکار جھولدی آزادی

پاکستان دی ڈائمنڈ جوبلی دے موقعے تے وفاقی وزارت خزانہ نے پچھتر ورھیاں وچ ہون والی ترقی دا معلوماتی جائزہ جاری کیتا اے۔ پہلے اوہدے اہم نکات تے فیر اگے دی گل۔ رپورٹ دے مطابق تقسیم توں پہلاں متحدہ ہندوستان وچ 921 صنعتی یونٹ سن اوہناں وچوں پاکستان نوں 34 کارخانے ملے۔ 1950ء وچ قومی پیداوار دا حجم تن ارب ڈالر سی جو اج ودھ کے تن سو پنجاسی ارب ڈالر تک چلا گیا اے۔ 1950ء وچ پیداواری شرح نمو اک اعشاریہ اٹھ فیصد سی اج تقریباً چھ فیصد اے۔ 1950ء وچ فی کس آمدنی چھیاسی ڈالر سی اج دو گھٹ اٹھاراں سو ڈالر اے۔ 1950ء وچ ٹیکس ریونیو 31کروڑ روپیہ اکٹھا ہوندا سی۔ اج ایہدی شرح ودھ کے چھ کھرب روپیے توں ودھ چکی اے۔ 1958ء وچ کنک دی پیداوار تن اعشاریہ پینتی ملین ٹن سی جو ہن ودھ کے ورھے وار 29 ملین ٹن دا ہندسہ پار کر چکی اے۔ ایس عرصے وچ چاول دی پیداوار .69 ملین ٹن توں ودھ کے تقریباً یاراں ملین ٹن’ گنے دی پیداوار ساڑھے پنج ملین ٹن توں ودھ کے اٹھاسی ملین ٹن’ کپاہ اک اعشاریہ چھیاٹھ ملین گانٹھاں توں ودھ کے اٹھ اعشاریہ تیتی ملین گانٹھ تے پانی دی دستیابی چونٹھ ملین ایکڑ فٹ توں ودھ کے اک سو اکتی ملین ایکڑ فٹ تک اپڑ چکی اے۔
1973ء وچ سمندر پار پاکستانیاں نے چوداں کروڑ ڈالر زرمبادلہ گھلیا سی اج اکتی ارب ڈالر ورھے وار توں ودھ زرمبادلہ سمندر پار پاکستانی گھلدے نیں۔ 1950ء وچ پاکستان دی برآمدات دا حجم اک سو باٹھ ملین ڈالر سی جو اج تقریباً بتی بلین ڈالر تک جا اپڑیا اے۔ جد کہ درآمداتی حجم ایسے عرصے وچ دو سو چھہتر ملین ڈالر توں ودھ کے اسی بلین ڈالر تک اپڑ گیا اے۔ وزیر خزانہ مفتاح اسماعیل دا کہنا اے کہ قومی پیداوار دے اعتبار نال پاکستان ایس ویلے دنیا دی چالیسویں تے قوت خرید دے اعتبار نال چوبیسویں وڈی معیشت اے کیوں جے رپورٹ وزارت خزانہ دی اے ایس لئی ایہدے وچ صحت’ تعلیم’ دفاع دا ذکر شاید متعلقہ وزارتاں لئی اٹھا رکھیا گیا پر جدوں 1950ء توں ہن تک دی حیرت انگیز معاشی نمو دی گل ہو رہی سی تے ایہ وی دسیا جا سکدا سی کہ 1950ء وچ ڈالر دی شرح تبادلہ سوا چار روپیے سی تے اج دو سو چالھی روپیے نوں ہتھ کے دو سو ویہہ تک اپڑ گیا اے۔ 1950ء وچ جے پاکستانی معیشت دا حجم تن ارب ڈالر سی تے اوہدے وچ مشرقی پاکستان دا حصہ کناں سی تے اج جے ایس تن ارب ڈالر نوں دو سو ویہہ روپیے نال ضرب دتی جاوے تے کیہ تصویر سامنے آوے گی۔ فیر ایہ وی گل سامنے رہوے کہ 1950ء وچ متحدہ پاکستان دی آبادی تقریباً ساڑھے اٹھ کروڑ سی تے ایہدے وچ مغربی پاکستان دی تقریباً ساڑھے تن کروڑ آبادی وی شامل سی۔ اج ایسے مغربی پاکستان دی آبادی چوی کروڑ دا ہندسہ چھو رہی اے جد کہ سابق مشرقی پاکستان دی اودوں دی ساڑھے چار کروڑ دی آبادی اج دے بنگلہ دیش وچ ساڑھے پندراں کروڑ روپیے تے رک گئی اے تے بنگلہ دیش دے پنجاہ ورھیاں دے مجموعی معاشی اعشاریے پاکستان دے پچھتر ورھیاں دے معاشی اعشاریاں توں ڈھیر بہتر دسے جاندے نیں۔
جے ایہ من وی لیا جاوے کہ اللہ دے فضل نال اسیں معاشی اعتبار نال اج کئی گنا بہتر آں تے فیر ایہ وی ویکھنا پوے گا کہ کیہ ایہ معاشی بڑھوتری پوری آبادی تے چارے صوبیاں دی معاشی حالت وچ وی بہتری لیائی اے یاں فیر کجھ مقامات تے بالائی طبقے تے اداریاں دے وچکار ای ونڈ ونڈا گئی۔ ایس بارے کسوٹی اقوام متحدہ دے ترقیاتی ادارے یو این ڈی پی دی عالمی سوشل انڈیکس وچ پاکستان دی رینکنگ نوں منن وچ کوئی حرج نہیں کیوں جے پاکستان اقوام متحدہ دا رکن اے۔ آخری سوشل انڈیکس 2019ء دے اعدادوشمار دی بنیا دتے 2021 وچ چھپی۔ انڈیکس وچ شامل اک سو نواسی ملکاں دی سماجی ترقی دی فہرست وچ پاکستان دا درجہ اک سو باون اے۔ 2017 وچ ایہ درجہ اک سو اکیاون سی۔ انڈیکس دے مطابق اوسط عمر’ تعلیم’ صحت تے عورتاں نوں حاصل معاشی موقعے دے اعتبار نال پاکستان دا درجہ جنوبی ایشیا وچ صرف افغانستان توں اچا اے۔ ایس سوشل انڈیکس وچ پاکستان دی اک سو بانویں رینکنگ دے مقابلے وچ نیپال اک سو سنتالیسویں’ بنگلہ دیش اک سو پینتی’ بھوٹان اک سو چونتی تے بھارت اک سو انتیسویں درجے تے اے۔ سری لنکا ایس رینکنگ وچ اک سو تیسویں درجے تے سی پر اج دا سری لنکا پچھلے دو ورھے دی معاشی مار سہن پاروں نویں انڈیکس وچ بڑا تھلے جا چکیا ہووے گا۔
جے ترقی ہو وی رہی اے تے پٹھے پیریں’ مثلاً 2015 وچ دعویٰ کیتا گیا کہ غربت دی شرح پہلی وا ری چالھی فیصد توں گھٹ ہو کے چوی فیصد تک آ گئی اے پر فیر دو واری معاشی معار پاروں انتالی فیصد تک اپڑ گئی جو وی آمدنی’ محصولات’ ٹیکس تے قرضیاں دی شکل وچ وکھائی جاندی اے اوہ سود دی ادائیگی’ دفاع’ انتظامی خرچے تے اشرافیہ نوں طرح طرح دے ناواں تے اصلاحات دے پردے وچ ملن والی سبسڈی وچ برابر ہو جاندی اے۔ عام بندے دی فلاح بارے سوشل سیکٹر لئی سو وچوں دس روپیے بچدے نیں تے اوہناں وچوں وی پنج روپیے اصل وچ خرچ ہوندے نیں تے باقی پنج فیر توں جیباں وچ چلے جاندے نیں یاں ہنگامی ترقی دے دکھاوی منصوبیاں وچ ضائع ہو جاندے نیں۔ اک فرق ہور پیا اے۔ پچھتر ورھے پہلاں اسیں اک باعزت تے منصفانہ زندگی شروع کرن لئی نواں ملک بنان دی آزادی منگ رہے سی ہن ایسے ملک دی چاردیواری وچ باعزت تے منصفانہ زندگی دی آزادی منگ رہے آں جے آزادی ایہدا ناں اے کہ کل جس کرسی تے گورا بیٹھا سی اج اوسے کرسی تے اوسے پرانی چھڑی نوں گھماندے ہوئے کوئی برائون صاحب بیٹھدا اے تے فیر تے واقعی اسیں سوفیصد آزاد آں۔٭٭