ڈر دا سنگھنا رُکھ

ڈر دے حوالے نال میں اج تہانوں کم دی گل دس رہیا واں۔ فقیر دی گل تسیں نوٹ کر لوو’ لکھ کے محفوظ کر لوو’ شہور تے عام طور تے منی جان والی گل اے۔ کہندے نیں کہ اسیں سارے خالی ہتھ ایس دنیا وچ آنے آں تے خالی ہتھ ایس دنیا توں ٹر جانے آں یعنی اسیں جس نامعلوم دنیا توں ایس دنیا وچ آنے آں اوتھوں اسیں کوئی چیز اپنے نال لے کے نہیں آندے بالکل اوسے طرح جدوں ایس دنیا توں واپس چلے جانے آں اودوں وی اسیں اپنے نال کجھ لے کے نہیں جاندے۔ اپنی املاک’ جائیداد’ موٹر گڈیاں’ کوٹھیاں’ سب کجھ ایتھے چھڈ جانے آں۔ ایس نکتے تے بھرویں علمی بحث ہو سکدی اے۔ یقین کرو کہ اسیں خالی ہتھ ایس دنیا وچ نہیں آندے تے نہ خالی ہتھ ایس دنیا توں جانے آں’ اسیں بہت کجھ اپنے نال لے کے آنے آں تے بہت کجھ اپنے نال لے کے جانے آں ایس موضوع تے فیر کدی گل ہووے گی۔ اسیں اج گل کرنی اے ڈر دے بارے’ بعیدالفہم دنیا توں آندے ہوئے اسیں اپنی جبلتاں وچ ڈر اپنے نال نہیں لے آندے’ ڈر سانوں ورثے وچ نہیں ملدا۔ ڈر یاں خوف سانوں معاشرے توں ملدا اے۔ ڈر معاشرے دی دین اے۔ معاشرے تے حاوی بے رحم قوتاں اپنے جابرانہ رویاں توں ساڈے دل وچ ڈر بٹھا دیندی اے۔ پچھی کتھا وچ میں اپنے ہم عصر’ ہم پیشہ پڑھن پڑھان والے چھ پروفیسراں دی ذہنی اذیت دا ذکر کیتا سی اوہناں وچ دو وائس چانسلر سن۔ نیب دیاں پیشگیاں بھگتدے بھگتدے اک وائس چانسلر اللہ نوں پیارا ہو گیا۔ معاملہ اک میڈیکل کالج دے الحاق دا اے۔ میڈیکل کالج نوں کس یونیورسٹی دے انتظام وچ ہونا چاہیدا اے۔ عبدالولی خان یونیورسٹی’ ہزارہ یونیورسٹی یاں فیر پشاور یونیورسٹی’ ایس توں علاوہ وی جے کوئی معاملہ اے تے اوہنوں یونیورسٹی گرانٹس کمیشن جہدا نواں ناں ہائر ایجوکیشن کمیشن اے حل کرنا اے۔ پڑھن پڑھان والے اداریاں دے معاملات صوبائی وزارت تعلیم دے دائرہ اختیار وچ آندے نیں۔
ستر اسی ورھے دے سینئر سٹیزن’ پی ایچ ڈی’ سینکڑوں تحقیقی مقالے لکھن والے چھ پروفیسر پشاور وچ چھ ورھے توں نیب دیاں پیشگیاں بھگت رہے نیں۔ ایہناں دے نال اوہناں دے بال بچے’ اوہناں دی فیملی چھ ورھیاں توں ذہنی اذیت وچ مبتلا نیں۔ ایس قسم دے رویے سانوں عام بندیاں نوں وہم’ خوف تے ڈر دی کیفیت وچ سٹ دیندے نیں۔ میں عمر وچ اپنے ہم پیشہ پروفیسراں توں وڈا واں۔ ٹھیک طرح نہ چل سکنا واں نہ پھر سکنا واں۔ طرح طرح دیاں دوائیاں تے گزارا کرنا واں۔ بڑا ڈریا ہویا واں’ ایہ میرے معاشرے دی دین اے میرے توں تریہہ ورھے پرانا حساب کتاب تے نہیں منگو گے؟
زیادہ پرانی گل نہیں۔ دو ملزماں دی سزائے موت دے خلاف اپیل دا فیصلہ سناندے ہوئے عدالت نے دوہاں ملزماں نوں’ جہڑے آپس وچ بھائی سن’ باعزت بری کر دتا۔ عدالت دے فیصلے دی کاپی جیل حکام نوں گھلی گئی تاں جے اوہ دوہاں ملزماں نوں باعزت چھڈ دین۔ جیل حکام نے سر کھرک کے اک دوجے ول ویکھیا’ چھوٹی عدالت دے فیصلے تے عملدرآمد کردے ہوئے اوہ دوہاں ملزماں نوں پھاہے لا چکے سن۔ میں اودوں اپنے آپ نوں دو کیفیتاں وچوں گزردے ہوئے محسوس کیتا سی۔ اچانک میرا معاشرہ مینوں اجنبی محسوس ہون لگ پیا سی۔ میں آپ اپنے معاشرے لئی اجنبی بن گیا سی۔ میں اج تک ایہناں دو کیفیتاں وچ ساہ لے رہیا واں۔ ایس قسم دے ان گنت واقعات میرے وجود وچ منجمد ہو گئے نیں پتہ نہیں کدوں میرے معاشرے نے ڈر دا بیں میرے شعور تے لاشعور دے درمیان سرحد تے گڈ دتا سی ایس بیں چوں نکلیا ہویا پودا ہن سنگھنے رُکھ وچ بدل چکیا سی۔ ڈر دا سنگھنا رُکھ’ جہدیاں لگراں چوں اندیشے لمکدے رہندے نیں۔
یاداں’ عمر دے آخری پہر وچ سراب وانگوں لگدیاں نیں کدی تے بن بادل اسمان وانگوں وکھائی دیندیاں نیں تے کدی فریب دے جاندیاں نیں۔ ٹٹولن نال کدی تے کجھ نہیں ملدا تے کدی بہت کجھ ملدا اے۔ میں سمجھنا واں اودوں پاکستان نواں نواں بنیا سی۔ میں کالج وچ پڑھدا سی’ نت نویں رجحانات’ رویے’ نظریے تے سوچن سمجھن دے زاویے پڑھے لکھے طبقے توں علاوہ تعلیمی اداریاں وچ سرایت کر گئے سن ترقی پسند تحریک نے خاص طور تے نوجواناں نوں گرویدہ بنا لیا سی۔ ترقی پسند تحریک دی کشش تے طلباء وچ ہر دلعزیزی ویکھ کے سرکار دا متھا ٹھنکیا۔ خاص طور تے نویں ادب وچ ترقی پسند تحریک دا عمل دخل ویکھ کے سرکاری کارندے حرکت وچ آ گئے۔ ترقی پسند تحریک توں متاثر نوجوان’ طلبائ’ ادیب’ شاعر’ سرکار دے خفیہ اداریاں نوں کمیونسٹ’ ملحد’ منکر’ غدار تے دین دے دشمن لگن لگے۔ خفیہ اداریاں دے مطابق ترقی پسند تحریک دی وجہ نال اسلام نوں خطرہ سی تے ملک دی سلامتی نوں نقصان اپڑ رہیا سی۔ پکڑ دھکڑ شروع ہو گئی’ ترقی پسند سوچ رکھن والے صفحہ ہستی توں غایب ہون لگ پئے۔ ڈیفنس آف پاکستان دے تحت اجہی دہشت بٹھائی گئی کہ لکھن والے تے نویں سوچ رکھن والے مفلوج ہو کے رہ گئے۔ ایس طرح بڑی مہارت نال ڈر دا بیں بو دتا گیا سی۔ بیں چوں پھٹ کے نکلن والے پودے وانگوں تعزیرات نال آبیاری کیتی گئی۔ اج اسیں ڈر دے سنگھنے رُکھ دے تھلے بیٹھے ہوئے آں تے ڈر ڈر کے ساہ لے رہے آں۔٭٭