منزل دی تلاش وچ کیوں بھٹک رہیا اے راہی

کڑکدی دوپہر وچ’ ننگے پیری’ پسینے نال بھریا’ اک جوان انھے وا نسیا جا رہیای سی۔ اوہدی سانواں دھونکنی وانگ چل رہی سی تے چہرے اتے بے چینی تے پریشانی دے رَلے ملے تاثرات سن۔ اک جانن والے نے روک کے پچھیا’ خیر تے ہے’ انج سرپٹ کتھے تے کیوں نسے جا رہے او؟ اوہ بولیا’ مینوں چھیتی توں چھیتی خلیفہ ٹاور پہنچنا اے۔ اعلان ہویااے کہ پہلاں پہنچن اولے دس خوش نصیباں نوں اک اک کار انعام وچ دتی جاوے گی۔ اوس شخص نے پچھیا: ایہہ ٹاور کتھے اے’ کجھ پتہ وی ہے؟ جوان کہن لگیا’ پتا تے نہیں اے مگر رستے وچ کسی کولوں پچھ لوواں گا۔
ساڈے اج دے نوجوان دا ایہو المیہ اے۔ اوہ پسینے نال شرابور’ پھلی سانواں دے نال انھے واں نسیا جا رہیا اے۔ نہ اوہنوں رستے یا منزل تک مسافت بارے رہنمائی دستیاب اے تے نہ ای اوہ ایہدے حصول دا طالب اے۔ لہٰذا نسدے نسدے’ تھکن نال چور ہو کے کاغذاں نال سجی’ بھاری بھرکم’ اجلی اجلی ڈگریاں نوں بار بار الٹدا تے ویکھدا اے۔ ایہہ ڈگریاں خلیفہ ٹاور تک پہنچن دے خواہشمند نوجوان ونگوں اوہنوں نساندیاں ضرور نیں تاہم منزل تک کامیابی نال پہنچن دا زادراہ قطعاً ثابت نہیں ہوندیاں۔ کیوں جے ڈگریاں اتے درج تعلیم دی مقدار کاغذ دے صفحے توں اتر کے اوہدی ذہنی تے تربیتی استطاعت وچ ڈھلی ای نہیں ہوندی۔ایسے لئی اقبال نے کہیا سی۔
گلا تو گھونٹ دیا اہلِ مدرسہ نے ترا
کہاں سے آئے صدائے لاالہ الااللہ
تخلیق پاکستان ویلے توں لے کے اج تک ہر بدلدی سرکار’ کسی مربوط تعلیمی پالیسی دے بغیر’ نصاب تعلیم نوں متعلقہ جماعت دی کتاباں وچ دستیاب کردی آئی اے۔ کسی اک سرکار نے وی ایس نصاب نوں تربیت دا سامان بنان دا تکلف نہیں ورتیا۔ لہٰذا تعلیم کتاب دے صفحیاں توں اتے اٹھ ای نہیں سکی۔ جو اج تک ایس میدان وچ ہویا اوہ محض ڈنگ ٹپائو سی تے ایہنوں ای مربوط تعلیمی نظام دا درجہ حاصل رہیا اے۔ کجا یورپ دے ترقی یافتہ ملک’ انڈونیشیا جئے ایشیا دے ترقی پذیر ملکاں وچ وی ہر سکول وچ باقاعدہ اک ماہر نفسیات متعین اے جو نہ بذات خود طلبا و طالبات دے ذاتی’ اتالیقی یا گھریلو مسائل توں جانکاری حاصل کرن مگروں اوہناں دی تشویش یا ڈپریشن دی وجوہات نوں دریافت کر کے اوہنوں ختم کرن وچ معاون ثابت ہوندا اے بلکہ تربیت یافتہ استاد اپنی اپنی کلاس دے ہر طالبعلم اتے نظر رکھدے نیں کہ کدھرے کوئی طالب علم کسی الجھن دا شکار تے نہیں۔ کلاس وچ سبق اتے اوہدی توجہ تے نہیں ہٹ رہی یا اوہ کسی ہور مسئلے نال دوچار تے نہیں۔ بھنک پین تے اوہ فوراً متعلقہ طالبعلم دی ماہر نفسیات دے نال نشست دا پربندھ کراندے نیں جہڑا طالبعلم دی تعلیمی تے شخصیت تربیت وچ انتہائی معاون ہوندیا ے۔ ایسے طرح تعلیمی ادارے دا ماحول باہمی لحاظ’ سماجی ذمہ داری تے معاشرتی امنگاں دے ترجمان دے طور تے پنپندا رہندا اے۔ مگر ساڈے ڈنگ ٹپائو نظام وچ ایسا سوچنا زمینی حقائق نال بغاوت دے مترادف اے۔
ساڈے ہاں وڈی ڈگری دا حصول ساری تعلیمی ترقی دی منہاج بن کے رہ گیا اے۔ کسی ڈگری یافتہ نوں ہنر سیکھن دا مشورہ تے دے کے ویکھو اوہ اوس مشورہ نوں اپنی ڈگری دی ناقابل معافی توہین نال تعبیر کرے گا۔ جتھے ہنر توں عار تے سرکاری نوکریاں دے ہوشربا تعاقب نے نوجواناں دی اکثریت نوں بے روزگاری نال ہمکنار کیتا اے اوتھے تعلیم یافتہ جہالت وچ بے پناہ وادھا دے کارن سماجی تے معاشی اقدار اذیت ناک شکست و ریخت نال دوچار ہوئیاں نیں۔ پچھلے دناں فیصل آباد وچ اک دوست نے اک ریستوران وچ ناشتے دی دعوت دتی۔ دوران تناول دوست نے دسیا
کہ اوہناں نے ریستوران تے اوہدے توں ملحق ہوٹل دے مالک نوں اپنی اکھاں نال قلفی دی ریڑھی لاندے ویکھیا اے۔ اوہدی استقامت تے کم وچ لگن نے اوہنوں اینے عظیم الشان ہوٹل دا مالک بنا دتا اے۔ جے اوہ سرکاری نوکری دے خلیفہ ٹاور ول نسدا رہندا تے شاید رزق حلال نال اپنے تے اپنے بالاں لئی چھت وی مہیا نہ کر پاندا۔ مگر نجی کم توں عدم نفرت تے اپنے ہنر اتے اعتماد پاروں اوہنے ہمت نہیں ہاری تے نتیجتاً اپنی تے اپنے بالاں دی خوشحالی دے نال نال سینکڑاں دوجے گھراں دے چولہے جلدے رہن دا موجب وی بنیا۔ اوہنے محنت نوں سمجھیا تے منزل نوں حاصل کر لیا مگر جو اوہدے ساتھی صبح و شام ڈگریاں کھول کھول کے حاصل کردہ نمبر ویکھدے رہے تے امتحانی نظام نوں کوسدے رہے اوہ بے روزگاری کولوں دامن نہ بچا سکے۔
اولاًحصول تعلیم لئی طالبعلم دی دلچسپی نوں ملحوظ خاطر رکھنا بہت ضروری اے۔ ہو سکدا اے جہنوں اسیں مستقبل وچ سی ایس ایس کرانا چاہنے آں اوہ اک چنگا ڈاکٹر بنن دا اہل ہووے۔ تے جہنوں ڈاکٹر ویکھن دی خواہش رکھنے آں اوہدے اندر انجینئرنگ دا شوق تے قابلیت موجود ہووے مگر ساڈی
عدم شناسائی اوہنوں تعلیم دی ایس ڈگر اتے پا دیندی اے جو اوہدے مستقبل دی سمت دے مخالف جاندی اے۔ جے دوران تعلیم ایسا نہیں ہو سکیا تے حصول ڈگری مگروں ہر جوان نوں اپنی اہلیت تے قابلیت دی شناخت اتی توجہ کرنی چاہیدی اے۔ جے اوہدی پسند تے اہلیت مماثلت رکھدے ہون تے اوہنوں متعلقہ منزل دا انتخاب کر لینا چاہیدا اے۔ جے اپنی پسند دے خلاف اوہ کجھ دوجا کرن دی اہلیت دا حامل اے تے اوہنوے اپنی اہلیت نوں نکھار کے اپنی پسند وچ ڈھالنا چاہیدا اے۔ ایہدی مثال انج ای اے جیویں اک شخص دے اندر بہترین ریاضی دان بنن دی اہلیت موجود اے مگر اوہدا شوق کرکٹر بننا اے۔ حالانکہ اوہدی لت وچ لنگڑاہٹ اے۔ اہلیت دا علم ہو جان مگروں اوہنوں منزل ول قدم چکن دا آہر کرنا چاہیدا اے نہ کہ اپنی قابلیت نوں سامنے رکھ کے سفنیاں دے محفل اسارتار اے۔ جدوں منزل ول قدم چک لیتا تے اپنی محنت دے سفر نوں اوس ویلے تک رکن نہ دیوے جدوں تک منزل ولوں آواز نہ آوے کہ توں اینا عظیم ہو گیا اے کہ ہن میرے سینے اتے پیر رکھنا تیرا حق ٹھہردا اے۔