کمفرٹ زون، اک خطرناک نشہ

ڈڈو بڑے مزے نال تالاب وچ زندگی گزار رہیا سی لیکن اک دن اوہدے نال اک عجیب واقعہ پیش آیا۔ اوہنوں بھک لگی ہوئی سی۔ کافی دیر توں کھان لئی کجھ نہیں مل رہیا سی۔ خوراک دی تلاش وچ اوہ پانی توں نکل کے کنارے اتے آیا تے اوتھے اک پتھر اتے کھان دی شے پئی ہوئی سی۔اوہ بڑا خوش ہویا تے پتھر اتے چڑھ کے جیویں ای خوراک دے کول ہویا تے اک انسانی ہتھ نے اوہنوں پھڑ کے تھیلے وچ پا دتا۔ اوہ چلایا’ پھڑپھڑایا لیکن تھیلے توں باہرنہیں نکل سکیا۔ بندے نے گھر آ کے اک برتن وچ پانی بھریا’اوہنوں چولہے اتے رکھیا تے ڈڈو نوں اوہدے وچ سٹ دتا۔ ڈڈو نے صاف پانی ویکھیا تے اوہ اوہنوں چنگا لگن لگیا۔ اوہ اوہدے وچ تیرن لگیا تے اوہنوں انجوائے کرن لگیا۔ کجھ ای دیر وچ اوہنوں محسوس ہویا کہ پانی دا تھلڑا حصہ آہستہ آہستہ گرم ہو رہیا اے’ اوہنے پرواہ نہیں کیتی۔ کجھ دیر مگروں سارا پانی گرم ہو گیا تے ہولی ہولی شدت اختیار کردا گیا لیکن اوہنے اپنی قدرتی صلاحیت نال اپنے جسم نوں ٹھنڈا کرنا شروع کیتا’ پانی گرم ہوندا گیا تے اوہ اپنی جسمانی ٹھنڈک ودھاندا گیا۔ دو منٹ مگروں پانی ابلنا شروع ہو گیا۔ ڈڈو نے اپنے جسم نوں اوہدے مطابق ٹھنڈا کرن دی کوشش کیتی لیکن اوہدے مسلز جواب دے گئے۔ ہن اوہنے اچھل کود شروع کردتی تے پوری کوشش کرن لگیا کہ کسی طرحاں اوس برتن توں باہر نکلے لیکن اوہدی ساری کوششاں بے کار ثابت ہوئیاں۔ تھوڑی ای دیر وچ اوہ ہانپن لگا۔ اوہدے جسم وچ توانائی ختم ہو چکی سی تے کجھ ای لمحیاں وچ کھولدے پانی دی تاب نہ لیا کے اوہ مر گیا۔
اسیں انساناں دی مثال وی ڈڈو دی اوس کہانی جئی اے۔ ساڈے وچوں 98فیصد لوک ایسے نیں جہڑے اپنا وقت اک خطرناک ترین جگہ اتے گزاردے نیں۔ جی ہاں’ خطرناک ترین جگہ۔ تہاڈے ذہن وچ ہووے گا کہ میں تے ایسی کسے جگہ توں لاعلم آں لیکن نہیں’ تسیں وی کدھرے نہ کدھرے اوس جگہ وقت گزاریا اے۔ ایہہ جگہ (Comfort Zone)خطہ آرام اے جو انسان دی صلاحیتاں دا قتل تے اوہدے ہنر نوں زنگ آلود کردا اے۔ گھر وچ صوفے اتے نیم دراز ہو کے ٹی وی ویکھنا’ سویر دی سیر دے بجائے نرم بستر دے مزے لینا’ ہر تیجے دن مٹن کڑاہی’ چکن بریانی’ پیزا’ کولڈ ڈرنک نال لطف اندوز ہونا’ محنت تے کوشش دے بجائے کم توں جان چھڈانا’ اک چنگی نوکری چاہنا’ مناسب جئی تنخواہ اتے گزارنا کرنا تے ایہہ خواہش کرنا کہ زندگی بھر کوئی تکلیف’ کوئی مسئلہ’ کوئی آزمائش میرے سامنے نہ آوے۔ مینوں کوئی تنگ نہ کرے کیوں جے مسائل نمٹان توں میری جان جاندی اے۔محنت کرن توں میں تھک جانا واں۔ سبزیاں تے سلاد کھان توں میرا دل نہیں بھردا’ وزش وچ پسینہ بہانا خود نوں خواہ مخواہ وچ تھکا دینا اے تے نوکری دے بجائے اپنی ذات لئی کم کرنا مینوں بہت وڈا رسک لگدا اے۔ ایہہ سب انسان دی دل دی آواز ہو سکدی اے لیکن ایہہ ایس قدر خطرناک جال اے کہ ایہدے وچ پھسن والا انسان اپنی ذاتی تے پیشہ وارانہ زندگی وچ بہت پچھے رہ جاندا اے۔
ڈڈو والی مثال دا جائزہ لوو’ جے ڈڈو پتیلے دے صاف پانی دے مزے نہ لیندا تے پانی شدید گرم ہون توں پہلاں اوہ چھال مار لیندا تے اوہدی جان بچ سکدی سی لیکن اوہ بیٹھیا رہیا’ اوہنے اک بہترین موقع توں فیدہ نہیں چکیا۔ اوہنے چیلنج نوں عارضی سمجھ کے نظرانداز کیتا لیکن جدوں گل اوہدی برداشت توں باہر ہو گئی تے اوہدے لئی پانی توں نکلنا بہت ضروری ہو گیا۔ اوہدوں اوہدے کول اینی توانائی ای نہیں بچی سی کہ اوہ اپنی جان بچاسکدا۔
ساڈے نال وی ایہو ہوندا اے۔ اسیں گزارے لائق زندگی نوں قبول کر لینے آں۔ ساڈے کول محنت کرن’ اپنی صلاحیتاں وچ وادھا کرن’ خود نوں نکھارن تے عوام توں خاص بنن دا اک سنہری موقع موجود ہوندا اے لیکن کمفرٹ زون سانوں ایس قدر لطف تے سرور دا عادی بنا لیندا اے کہ اسیں اوہنوں چھڈ ای نہیں سکدے۔ اوہدی پہنائی ہوئی بیڑیاں نوں اسیں توڑ ای نہیں سکدے۔ ساڈی سوچ ہوندی اے کہ بس زندگی گزار رہی اے نا تے گزرن دیو۔ وقت آن تے ویکھیا جاوے گا۔ ایس سوچ دا سب توں وڈا نقصان ایہہ ہوندا اے کہ جدوں پانی ساڈے سرتوں اتے چلا جاوے تے ساڈا ساہ بند ہون لگے تے فیر ساڈے اندر توانائی ای نہیں بچی ہوندی۔ اسیں صرف ہتھ پیر ای مار سکنے آں’ پانی توں باہر نکلن دی ہمت نہیں کر سکدے۔
کمفرٹ زون جس قدر خوشنما نظر آندا اے اوہدے توں کئی گنا ودھ خطرناک اے۔ ایہہ اک نشہ اے جہڑا غیر محسوس طریقے نال انسان دی رگاں وچ اتردا اے تے اوہنوں اپنا عادی بنا لیندا اے ۔ اوہدے وچ رہندے رہندے انسان نوں احساس تک نہیں ہوندا کہ اوہدے اندر جہڑی قابلیتاں موجود نیں اوہ زنگ آلود ہونا شروع ہو گئیاں نیں۔ ہولی ہولی اوہ اپنی صلاحیتاں توں محروم ہونا شروع ہو جاندا اے تے فیر اک ویلا آندا اے کہ اوہ اک نکما’ تن آسان تے انتہائی سست انسان بن جاندا اے۔
قابلیت توں محروم ایسا انسان اپنی زندگی وچ چیلنج نہیں لے سکدا۔ معمولی جئے حالات خراب ہون تے وی اوہدے ہتھ پیر پھل جاندے نیں۔ اوہدے اندر زندگی دے حقائق تسلیم کرن تے اوہناں نال لڑن دی ہمت نہیں ہوندی۔ اوہدی زندگی وچ تبدیلی نہیں آندی۔ ایسا شخص اپنی زندگی بدلنا چاہ رہیا ہوندا اے ۔ اوہ چاہندا اے کہ میں اک نامور انسان بن جاواں لیکن ایہہ صرف خواہش ہوندی اے اوہنوں عملی شکل دین لئی اوہ کجھ کردا نہیں اے۔ اوہ رسک لین نوں تیار نہیں ہوندا۔ اوہ رستہ بدلن’ ہجرت کرن’ پسندیدہ نوکری چھڈن تے تبدیلی دی قیمت چکان نوں تیار نہیں ہوندا۔ اوہدی زندگی وچ نویں لوک نہیں آندے کیوں جے رشتے بنان تے نبھان لئی تن چیزاں درکار ہوندیاں نیں۔توجہ’ ٹائم تے پیسہ۔ ہر شتے نوں توجہ دینی ہوندی اے ایہدے لئی وقت کڈنا ہوندا اے۔ ویاہ تے غمی خوشی وچ رلت کرنی ہوندی اے تے ضرورت پین تے وی خرچ کرنے ہوندے نیں لیکن کمفرٹ زون دا قیدی شخص ایہہ سب نہیں کر سکدا’کیوں جے اوہ آرام دہ زندگی گزارن دا عادی ہو چکیا ہوندا اے۔
کمفرٹ زون وچ رہن دا دوجا وڈا نقصان ایہہ ہوندا اے کہ ایہہ انسان دی پیشہ وارانہ زندگی نوں کھوکھلا کرنا شروع کردا اے جہدی وجہ نال ایسا شخض اپنے میدان وچ اگے نہیں ودھ سکدا۔ اوہدی ساری زندگی نکل جاندی اے لیکن اوہ اوتھے رہندا اے جتھے اج توں 20سال پہلے سی۔
کمفرٹ زون انسان دی صحت نوں وی متاثر کردا اے۔ ٹی وی دے سامنے صوبے اتے بیٹھ کے تے اک ہتھ وچ پاپ کارن دا پیکٹ لے کے کئی گھنٹے گزارنا’ واک نہ کرنا’ کھانا تے سو جانا تلی ہوئی شیواں دے سہارے جینا تے اوس جئی بے شمار عادتاں دے نتیجے وچ اوہدی صحت جوابی دے جاندی اے۔ اوہ ہر ویلے کسی نہ کسی طبی مسئلے دا شکار ہوندا اے۔ ایہہ معاشرے دا اجتماعی رویہ اے تے ایہدے پاروں ہر علاقے وچ تہانوں میڈیکل سٹوراں اتے رش نظر آوے گا۔
کمفرٹ زون انسان دی قابلیت نوں وی زنگ آلود کر دیندا اے۔ اوہ نویں شیواں نہیں سکھدا’ اپنی شخصیت اتے محنت نہیں کردا’ اپنی کمزوریاں نوں دور نہیں کردا۔ نتیجتاً اوہ اک بے ثمر انسان بن کے رہ جاندا اے جو نہ اپنی زندگی نوں بدلن دی ہمت رکھدا اے تے نہ دوجیاں دی۔
کمفرٹ زون انسان دے رشتیاں نوں وی کمزور کر دیندا اے۔ اوہ رشتے نبھانا تے چاہندا اے لیکن اپنے کمفرٹ زون دی شرط تے۔ اوہ اپنے ویلے تے توجہ دی قربانی دین نوں تیار نہیں ہوندا تے ہولی ہولی اوہدے دوست احباب تے رشتے دار اوہدے کولوں دور چلے جاندے نیں۔کمفرٹ زون انسان دی قوت ارادی نوں وی کمزور کر دیندا اے۔ اوہدے اندر کجھ نواں کرن دی ہمت نہیں ہوندی۔ حالانکہ انسان تے اوہ مخلوق اے کہ جے اوہ اپنی سوچ بدل لووے تے اوہدی پوری زندگی بدل جاندی اے۔ اوہ اپنی زندگی وچ کوئی چنگا استاد’ دوست یا کتاب شامل کر لوے تے اوہدی تقدیر بدل جاندی اے لیکن ایتھے انج نہیں ہوندا کیوں جے کمفرٹ زون نے اوہدی ہمت دی عمارت نوں شکستہ کردتا ہوندا اے تے کیہ تہاڈے اندر کمفرٹ زون توں نکلن دی ہمت اے؟ جے ہے تے اٹھو تے اپنے زو ربازو نال جیل دی ایہہ سلاخاں توڑ کے خود نوں آزاد کرو لیکن تسیں ہن وی آزاد نہیں ہوو گے۔ کمفرٹ زون توں نکل کے تسیں اک ہور دائرے وچ آ جائو گے جہنوں Fear Zone(خطہ خوف) آکھیا جاندا اے۔ ایتھے تہانوں ہر ویلے ایہہ فکر کھاندی رہوے گی کہ میں کوئی نواں قدم تے چک لاں گا لیکن لگ کیہ آکھن گے؟ تسیں جدوں وی خود نوں بدلن دی کوشش کرو گے تے اندروں آواز آوے گی: لوک کیہ کہن گے؟ ایہہ خوف تہاڈے ذہن اتے سوار ہو کے تہانوں کجھ نواں کرن نہیں دیوے گا۔ بار بار دی کوشش مگروں تہانوں اپنے اتے کجھ شک ہون لگدا اے کہ شاید میرے اندر قابلیت دی کمی اے ایس وجہ نال میں کجھ نہیں کر سکدا لیکن ایہہ اک فریب ہوندا اے جہدے وچ تہاڈا خوف تہانوں دھکیلن دی کوشش کردا اے۔ایتھے رہ کے تہاڈا نفس بہانے لبھن لگدا اے۔ کسے وی نکامی اتے تہاڈے اندروں فوراً ایہہ گل آندی اے کہ ایہہ تے فلاں شخص دی وجہ نال انج ہو گیا وگرنہ میں تے انج کرن والا سی۔ اوس دائرے وچ رہندے ہوئے تہاڈے اندر قوت فیصلہ دی وی کمی ہوندی اے۔ تسیں دُوجیاں دے فیصلیاں دے محتاج ہوندے او۔ یعنی گڈی تے تہاڈی ہوندی اے لیکن ڈرائیونگ سیٹ اتے کوئی ہور بیٹھیاہوندا اے۔
ایتھے تہاڈے اندر کوئی بولدا اے کہ بغاوت کرو’ ایہناں حالات نوں قبول نہ کرو’ ایتھوں نکلو۔ تسیں اپنا پورا زور لاکے اوہناں سلاخاں نوں وی مروڑدیندے او۔ تسیں Fear Zoneتوں آزاد ہو جاندے او۔ ہن اک تیجا دائرہ شروع ہوندا اے

جہنوں
Learning Zone آکھدے نیں۔ ہن تہاڈے اندر ہمت آ چکی ہوندی اے۔ تسیں نویں چیلنج لیندے او۔ تسیں نویں تجربے وی کردے او۔ ایس سوچ دے نال کہ اوہناں توں کجھ نہ کجھ سکھ لیا جاوے۔ تسیں ہر انسان تے ہر واقعے توں سکھدے او۔ مختلف طرحاں دے حالات دا سامنا کرن پاروں تہاڈے اندر Problem solving مسائل حل کرن دی صلاحیت آ جاندی اے۔ تہانوں جنی وی مشکلاں دا سامنا ہووے جنی وی تنقید تہاڈے اتے آوے تسیں اوہناں ساری شیواں نوں Part of the lifeسمجھدے او تے اوہناں دا حل کڈن دی کوشش کردے او۔ ایتھے تسیںاپنے اندر نویں سکلز وی پیدا کردے او۔ تہاڈے دل وچ سوال مچلدے نیں جہناں دے جواب تسیں تلاش کردے او تے تہاڈے سامنے نویں رستے کھلدے نیں۔
سکھن دا ایہہ سفر تہانوں اک بہترین شاندار دائرے وچ لے آندا اے جہنوں Growth Zone خطہ نمو آکھدے نیں۔ نمو دا مطلب اے قدم بہ قدم پروان چڑھنا۔ دنیا وچ جہنی وی ترقی ہوئی اے ایس خطہ دی وجہ نال ہوئی اے۔ایتھے آ کے سب توں پہلی کامیابی تہانوں ایہہ ملدی اے کہ تہانوں زندگی دا مقصد مل جاندا اے۔ تہاڈے اندر سفنے پلنا شروع ہو جاندے نیں۔ ایہہ سفنے تہانوں بے چین رکھدے نیں۔ تہانوں تڑپاندے نیں’تسیں کروٹ اتے کروٹ بلدے او’تسیں راتاں نوں اچانک اٹھ کے اپنے سفیاں بارے سوچدے او۔ تہاڈی اکھاںوچ نیندر نہیں ہوندی کیوں جے اوتھے سفنیاں دا بسیرا ہوندا اے۔ ایہہ تڑپ’ ایہہ شوق تہانوں جواز ہستی (مقصد حیات) دے انعام نال نوازدیندا اے۔
زندگی دا مقصد تہانوں اگے ودھن دی موٹیویشن دیندا اے۔ ایہہ تہانوں ٹریک اتے رکھدا اے۔ کدی تسیں سمت گوا دیو تے ایہہ تہانوں واپس ٹریک اتے لیاندا اے۔ کدی تہاڈے پیر ڈگمگا جان تے ایہہ تہانوں دوبارہ توں ہمت دیندا اے۔ تہاڈی زندگی دا مقصد جناں وڈا ہووے گا اوہنا ں ای مرن دا خوف وی گھٹ ہووے گا۔ کیوں جے موت انسان نوں آندی اے ‘ مقصد نوں نہیں۔ بامقصد انسان چلا جاوے تے اوہدے مشن نوں دُوجے لوک اگے ودھاندے نیں۔ ایہدی مثال اولمپک مشعل وانگوں اے جہنوں اک دے بعد اک کھلاڑی پھڑدا اے تے مشعلا پنا سفر جاری رکھدی اے۔
گروتھ زون وچ تسیں اپنے لئی نویں اہداف طے کردے او۔ اک منزل مل جاوے تے اوہدے مگروں دُوجی منزل’دوجی مگروں تیجی’ چوتھی تے پنجویں منزل فیر تسیں منزل توں ودھ رستے نوں انجوائے کردے او۔ ایس خطے وچ تسیں فتوحات نال ہمکنار ہوندے او۔ تہاڈے لئی تالیاں وجدیاں نیں’ نعرے لگدے نیں’ تسیں اپنی فتح نوں سیلی بریٹ کردے او تے ہر فتح مگروںاک ہور منزل لئی کمربستہ ہوندے او۔ سچ پچھو تے ایس رستے اتے چلن وچ ایسا سرور’ ایسا سکون تے اطمینان اے جودنیا دی کسے وی چیز وچ نہیں۔
اٹھو’ اپنا شمار دنیا دے دو فیصد اوہناں خوش قسمت لوکاں وچ کرو جہڑے کمفرٹ زون دی سلاخاں نوں توڑ دیندے نیں۔ اپنے آپ نوں دھکیلدے دھکیلدے Growth Zoneوچ لے آئو کہ کامیابی دا راز وی ایہو اے تے جے انج نہیں تے فیر اک دانا آدمی دی ایہہ گل یاد رکھو کہ جے تسیں اوہو کر رہے او جو ہمیشہ توں کردے آئے او تے تہانوں ملے گا وی اوہو جو ہمیشہ توں ملدا آ رہیا اے تے مولانا رومی دے ایہہ الفاظ تے انسان نوں خواب غفلت توں جگان لئی کافی نیں:
خدا نے تمھیں اڑنے کے لیے بنایا مگر تم رینگ رہے ہو!