احمد عدنان طارق

ڈاکٹر اظہار احمد گلزار

انسپکٹر احمد عدنان طارق بالاں دے ادب دے حوالے نال دور حاضر دے نمائندہ ادیب نیں۔ بالاں دا ادب اک وسیع سمندر اے۔ اطفال ادب وچ کئی ادیباں نے خامہ فرسائی کیتی اے لیکن احمد عدنان طارق دا انداز تحریر اوہناں توں منفرد تے توجہ طلب اے۔ اوہناں نے جو ادب تخلیق کیتا اے اوہ حقیقت نے بالاں دی تعلیم و تربیت کرنا اے۔ بچے کسی وی قوم دا اہم سرمایہ ہوندے نیں اوہناں دی مثالی تعلیم و تربیت اوہناں دے روشن مستقبل دی ضمانت اے۔ ادب اطفال وچ احمد عدنان طارق دی ادبی حیثیت مسلم اے۔ اوہناں نے جدید سائنسی دور وچ بالاں دی تربیت دا جو قدم چکیا اے اوہ یقینا قابل داد اے۔ جدید سائنسی ترقی نے جتھے انسان نوں دنیائے ادب و سائنس وچ متنی ایجادات تے تجربات توں متعارف کرایا اے اوتھے اوہدے وچ کجھ ایسے مسائل وی شامل ہوئے نیں جہناں دی وجہ نال انسان اپنے کلچر ادب تے تہذیب توں بیگانہ ہو گیا اے۔ ایہو بے چہرگی انسان نوں جدید ترقی دے نال نال جدید سمائل نال وی دوچار کردیندی اے۔ ادب کسی وی ایہدا فطر کلچر دی نمائندگی دے نال ناماں دا وی ذمہ وار ہوندا اے ایہو وجہ اے کہ ایہدا اطلاق بالاں نال ای کرنا ناگزیر اے۔ کجھ لوک احمد عدنان طارق دا نام پڑھ کے سوچدے نیں کہ ایہہ اک بندا نہیں بلکہ تن نیں۔ ایس سلسلے وچ اوہ صحیح سوچدے نیں کیوں جے ایہہ بندا واقعی تن بندیاں جنا کم کردا اے بلکہ انج لگدا اے کہ جیویں دونویں ہتھاں نال لکھدا اے تے ہر ویلے لکھدا اے۔ مقدار دے لحاظ نال احمد عدنان طارق سب توں ودھ کہانیاں لکھدا اے تے مزے دی گل ایہہ اے کہ معیار دے لحاظ نال اوہناں دی کہانیاں دا مقابلہ کرنا ہر ادیب دے بس دی گل نہیں اے۔ انگریزی ادب توں ترجمہ شدہ کہانیاں ہووے یا طبع زاد کہانیاں احمد عدنان طارق دا اپنا ای اسلوب اے اوہ بالاں دے ادب وچ بلاشرکت غیرے بادشاہ نیں تے اوہناں دی بادشاہت نوں فی الحال چیلنج کرن والا دور دور تک کوئی موجود نہیں۔ اوہناں دی ایہناں خوبیاں نے اوہناں نوں بحیثیت ادیب اپنے ہم عصراں وچ بہت ممتاز بنا دتا اے۔ ایس حقیقت توں انکار ممکن نہیں کہ بچے کسی وی قوم دا مستقبل ہوندے نیں۔ اج دا بچہ کل دا شہری اے جو کسی وی ملک تے قوم دے مستقبل دا فیصلہ کردا اے ملک دی حقیقی دولت تے فرمایا بچے ای ہوندے نیںبچپن وچ اوہناں نوں جس قسم دی تربیت تے نشوونما ملدی اے ایہدے اتے ملک دے مستقبل دا انحصار ہوندا اے۔ اوہناں دی ذہنی تے جذباتی اٹھان وی اوہناں دے بچپن دی تعلیم و تربیت دی مرہون منت اے۔ ادب اپنے زمانے دا عکس ہوندا اے جو جذبات تے خیالات لوکاں دے دلاں وچ ہلچل پیدا کردے نیں اوہو زندگی اتے اپنا عکس پاندے نیں۔ادب اک فن کار دے روحانی توازن دی ظاہری شکل اے تے ہم آہنگی حسن دی تخلیق کردی اے۔ ادب نوں زندگی دا آئینہ تے سماج دا عکس تسلیم کیتا جاندا اے۔ جہڑے سماج یا کم دا کوئی ادب نہیں اوہ قوم مردہ تصور کیتی جاندی اے۔ کسی قوم دے مذہبی خیالات‘ سماجی تے اخلاقی تنظیم تے اوہدا مذہبی تے سیاسی حالات دا صحیح آئینہ ایہدا ادب ہوندا اے۔ ادب تے سماج وچ گہرا تعلق اے تے دونویں ای اک دوجے نوں متاثر کردے نیں۔ اردو ادب دی تریخ وچ بالاں دے ادب توں متعلق بہت وڈے وڈے نام ملدے نیں۔ اگرچہ ناقدین ولوں ادب اطفال اتے سنجیدگی توں توجہ نہیں دتی گئی لیکن ہر دور وچ بالاں دے ادب دے تخلیق کار موجود رہے نیں۔ ملک‘ زمانہ‘ تعلیم‘ رسم و رواج تہذیب و تمدن تے نفسیات دے اعتبار نال انسان وچ بے پناہ تبدیلیاں آندیاں نیں لیکن بچہ ہزاراں سال پہلے جئے سی اج وی انج ای اے۔ اوہو لگاتار پرانے زمانے توں چلے آن والے طور طریقے تے انسان دے گھر وچ ’’بچہ‘‘ دی شکل لے کے پیدا ہوندا اے۔ اگرچہ جدوں دی دنیا بنی اے اوہدوں ای توں ایہہ سلسلہ چلیا آ رہیا اے مگر فیر وی انج ازل توں جنا خوبصورت بھولا بھالا سی اج وی ویسا ای اے۔ جہدی وجہ ایہہ اے کہ بچہ خدا دی دین تے تحفہ اے تے ایہدی فطرت وچ کوئی کھوٹ نہیں اے جد کہ وڈا بندا سی ایہہ اعتبار نال معاشرے تے انسان دے ہتھ دی تخلیق بن جاندا اے بالاں نوں بہلان لئی جو لوریاں تے گیت وجود وچ آئے اوہ بالاں دے ادب نیں۔ اطفال ادب دی تریخ بہت حد تک واضح تے جامع اے۔ ایہدے وچ فنی طور تے بالاں دے ذوق‘ فہم و ادراک ضرورت‘ عمر دے مختلف مدارج تے نفسیات دا احاطہ کیتا جاندا اے۔ بالاں دے ادب دی اپنی وکھری اہمیت اے اوہنوں پڑھن اولے بچے وی وڈیاں وانگوں پسند تے ناپسند دی آزادی رکھدے نیں۔ بالاں دے ادب لئی نہ تے عمر دی کوئی قید ہوندی اے نہ ای علم دی کوئی حد ہوندی اے۔ اج دنیا دے ہر ملک تے ہر زبان وچ اطفال ادب دی اہمیت دن بدن ودھدی جا رہی اے۔ ساڈے معاشرے وچ بالاں توں بے اعتنائی ورتن دے نال نال اوہناں دے ادب دے نال وی ساڈا رویہ کجھ ایس طرحاں دا اے ساڈی وی سکھن ایہہ سارے بالاں دے ادب اتے بھیڑی طرحاں اثر انداز ہو رہی اے۔ ایہنوں جدید تے ترقی یافتہ دور وچ وی بالاں لئی لکھن نوں کار فضول تے کارزیاں سمجھیا جاندا اے۔ جہدی وجہ نال بالاں دے ادب دا مستقبل وثوق توں درخشندہ تے تابناک نہیں کہیا جا سکدا۔ سب توں پہلی گل ایہہ اے کہ ایہنوں حکمراناں ولوں کوئی سرپرستی حاصل نہیں اے برائے نام چند اک اداریاں دے سوا کوئی قابل ذکر ادارہ نہیں اے۔ جے ہے تے اوہ خود مالی تے دوجے مسئلیاں دا شکار اے اوہ اپنے اصل کم ول توجہ کیویں دے سکدا اے…بالاں لئی لکھن والے ادبا نوں اول تے ناشر ادارہ کجھ نہیں دیندے۔ جے دیندے وی نیں تے اوہ وی اونٹ دے منہ وچ زیرہ یعنی برائے نام۔ انج اوہناں نوں اوہناں دی تخلیقات دا مناسب معاوضہ نہیں ملدا اکثر نوں اپنے بال بچیاں دا ڈھڈ وڈ کے بھک پیاس تے تنگی ترشی برداشت کر کے اپنی جیب توں اپنی تخلیقات شائع کرانا پیندیاں نیں۔ بالاں دے ادیب تے شاعر دی حیثیت توں محوی صدیقی دا نام بڑا اہم اے۔ اوہناں نے بالاں لئی بہت ساری نظماں لکھیاں جہڑی اردو دے سارے مشہور ادبی رسائلیاں وچ شائع ہوندے رہن۔ اوہناں دی نظماں دا اک مجموعہ ’’مالک باغ‘‘ دے نام نال چھپیا۔ ایسے طرحاں اختر شیروانی رومانوی تحریک دے نمائندہ شاعراں وچوں نیںاوہناں دی نظماں بالاں دے رسالے ’’پھول‘‘ وچ شائع ہوندی رہیاں۔ ’’کاغذ کی نا‘‘ ’’چندر اور بندر‘‘ ’’تاروں بھری رات‘‘ بالاں لئی لکھی گئی نظماں وچ بوہتی نمایاں نیں۔ امتیاز علی تاج بالاں دے ادب وچ ممتاز مقام رکھدے نیں۔ امتیاز علی تاج اک عرصہ تک ’’پھول‘‘ دے مدیر رہے۔ امتیاز علی تاج دی کتاب ’’چچا چھکن‘‘ وچ شامل ساری کہانیاں ’’چچا چھکن نے تصویر ٹانگی‘ چچا چھکن نوچندی دیکھنے چلے‘ ’چچا چھکن نے دھوبی کو کپڑے دیے‘ ’چچا چھکن نے ایک بات سنی‘ ’چچا چھکن نے تیمارداری کی‘ ’چچا چھکن نے خط لکھا‘ ’چچا چھکن نے تیمارداری کی‘ ’چچا چھکن نے ردی نکالی‘ ’جس روز چچا چھکن کی عینک کھوئی گئی تھی‘ تے چچا چھکن نے سب کے لئے کیلے خریدے‘ غیر معمولی پذیرائی حاصل کیتی اے۔ اوہناں دے علاوہ حجاب امتیاز علی‘ چراغ حسن حسرت‘ صوفی غلام مصطفی تبسم‘ احمد ندیم قاسمی‘ شفیع الدین نیر تے مرزا ادیب دے نام نمایاں نیں۔ق یام پاکستان مگروں ایتھے اخبارات وچ بالاں دے صفحیاں دا وادھا ہووے تے اوتھے باقاعدہ رسالے وی جاری ہوے۔ تقسیم دے تیجے سال وچ 1950 وچ شفیع عقیل نے روزنامہ ’جنگ‘ کراچی دی بالاں دے صفحہ دی ادارت سنبھالی تے بالاں دا ہفتہ تے صفحہ کڈیا تے ’بھائی جان‘ دے نام توں اک ماہنامہ شروع کیتا۔ 1953 وچ حکیم محمد سعید نے کراچی توں بالاں دی تعلیم و تربیت لئی ’ہمدرد نونہال‘ جاری کیتا۔ ماہنامہ تعلیم و تربیت تے پھل مگروں ہمدرد نونہال نوں جہڑی پذیرائی تے مقبولیت ملی اوہ بہت گھٹ رسالیاں دے حصے وچ آئی۔حکیم محمد سعید نے ذاتی طور تے بالاں لئی بہت کجھ لکھیا۔ اوہناں نے اردو زبان وچ بالاں لئی پہلی واری سفرنامے تے ڈائری شائع کرن دی شروعات کیتی ایس دے علاوہ ہمدرد نونہال وچ لکھے گئے اداریہ
’جاگو جگا‘ اک ایسا سلسلہ اے جو اوہناں دی وفات مگروں وی جاری اے۔ ابن انشا نے بالاں لئی خوبصورت نظماں کدھرے اوہناں دی نظماں دا مجموعہ ’’بلو کا بستہ 1958‘‘ وچ شائع ہویا۔ رحمان مذنب نے وی بالاں لئی بہت کجھ لکھیا اوہناں دی کہانیاں ماہنامہ پھول تعلیم و تربیت تے بالاں دا مگروں چھپدی رہیاں نیں۔ کشور ناہید نے بالاں لئی بہت ساری کہانیاں نوں ترجمہ نہ صرف غیر ملکی زبان توں قومی زبان وچ کیتا بلکہ طبع زاد وی لکھیا۔ جادوئی ہنڈیا‘ شبنم کا تاج‘ نیک دل دیو‘ خرگوش اور لومڑی‘ شیر اور بکری‘ ہیروں کا سیب‘ شہزادی سورج مکھی‘ گدھے کے کانوں والا شہزادہ‘ چاند کی بیٹی‘ تین جھوٹے اور ایک سکہ وغیرہ۔ ایہہ ایسی کہانیاں نیں جہڑی ہندوستان تے پاکستان وچ برابر پڑھی جاندیاں نیں۔ بالاں لئی غلام عباس نے خوبصورت کہانیاں لکھیاں اوہناں دی لکھی نظم اے دور جدید توں ہم آہنگ نیں ایتھے تخیلایتی‘ روایتی تے مافوق الفطرت فضا توں گریز نظر آندا اے۔ مہک دا پرندہ تے چاند کی بڑھیا کتھے گئی وغیرہ تہاڈی خوبصورت نظماں نیں۔ ایہناں دے علاوہ جبار توقیر‘ مسعود احمد برکاتی‘ زبیدہ سلطانہ‘ بیگم ثاقبہ رحیم الدین‘ یونس حسرت‘ اختر عباس‘ مقبول جہانگیر‘ سعید لخت‘ ابن آس محمد‘ نذیر انبالوی‘ عبدالرشید فاروقی نے وی بالاں لئی خوبصورت کہانیاں لکھیاں نیں۔ کالم نگار شاعر‘ افسانہ نگار تے بالاں دے ادیب حافظ مظفر محسن نے بالاں لئی جتھے خوبصورت نظماں لکھیاں اوتھے اینی ای دلکش کہانیاں وی لکھیاں۔ اوہناں نے بالاں لئی ماہانہ رسائل‘ پھول‘ تعلیم و تربیت‘ نونہال‘ نو بہار‘ بچوں کا گوگو تے انوکھی کہانیاں دے علاوہ اخبارات تے جرائد دے بالاں دے صفحیاں وچ وی لکھیا۔ ’’جاگو ہوا سویرا‘ روشن آنکھیں‘ ہمارے نبی پیارے نبی‘ جگمگ میرا دیس‘ سکندر خان کی واپسی‘ محبت کے بھیگے پل‘ ستارے اپنی اپنی قسمت کے اور صبح جو جالا بنی وغیرہ اوہناں دے بالاں لئی لکھی کتاباں نیں۔شاعر تے افسانہ نگار بینا گوئندی وچ وی بالاں لئی خوب لکھیا۔ ممتاز ادیب تے استاد ڈاکٹر محمد افضل حمید نے فیصل آباد دے مقامی اخباراں توں لکھنا شروع کیتا۔ اوہناں نے مقامی اخبارات روزنامہ پیغام تے عوام فیصل آباد توں بالاں لئی لکھن دا آغاز کیتا۔ بالاں لئی اوہناں دی نظماں تے کہانیاں پھل تے ذہین وغیرہ وچ چھپیاں۔ اوہناں دے علاوہ رانا راشد علی خان‘ ندیم اختر ، صفدر رضا رضوی ، عالم محی الدین ، خادم حسین مجاہد، نئیر رانی شفق ، اظہر عباس ، ارباب بزمی ، عادل گلزار ، مزمل صدیقی ظہیر احمد نے وی بالاں دی کہانیاں لکھن وچ اپنا حصہ پایا۔ بالاں دے ادب دی تریخ اشتیاق احمد دے نام دے بغیر نامکمل اے۔ اوہناں نے ہزاراں کہانیاں تے سینکڑاں ناول لکھے۔ اوہناں دی پہلی 20کہانیاں بالاں لئی سن ۔ اوہدے مگروں اوہناں نے وڈیاں لئی لکھنا شروع کیتا۔ اوس ویلے اوہناں دی عمر 16سال سی۔ شروع وچ اوہناں دی تحریراں رومانی ادب دا احاطہ کردی سی اوہناں دی پہلی رومانوی کہانی دا عنوان ’’شمع‘‘ سی۔ اشتیاق احمد دا پہلا ناول ’’پیکٹ کا راز‘‘ سی۔ انسپکٹر جمشید دے علاوہ انسپکٹر کامران مرزا سیریز تے شوکی سیریز دے کردار تخلیق کر کے اوہناں نے جاسوسی ناولز دا سلسلہ جاری رکھیا۔ اوہناں دے ناولاں وچ حب الوطنی‘ خدا ترسی‘ اسلام پسندی‘ باہمی تعاون تے اصول پسندی جئے اثرات ویکھن نوں ملدے نیں۔ بالاں لئی جاسوسی تے مہماتی ناول تے کہانی نگاری وچ بہت وڈا نام مظہر کلیم دا وی اے۔ مظہر کلیم بنیادی طور تے اک قنون دان سن مگر اپنے اک دوست دے کہن تے اوہ ناول نگاری ول مائل ہوئے تے فیر ایس ادبی میدان وچ کامیابی دے جھنڈے گاڑدے چلے گئے۔ اگرچہ مظہر کلیم نوں بوہتی شہرت عمران سیریز دے لکھن توں ملی مگر بالاں لئی اوہناں دی ادبی خدمات کسی تعارف دی محتاج نہیں اے۔ اپنے بالاں لئی مختلف پہلوواں توں لکھے جان والے سلوک نوں وی اگے ودھایا تے کئی نویں سلسلے وی شروع کیتے۔ ٹارزن تے عمر و عیار جئے پہلے توں جاری سلسلیاں وچ لکھن دے علاوہ اوہناں نوں چلوسک ملوسک‘ انگلو بانگلو‘ چھن چھنگلو سیریز وچ لاتعداد ناول تے کہانیاں تحریر کیتیاں۔ مصنفین دے علاوہ شہناز اکبر الفت ‘ نوید مرزا عرفان رامے‘ نوشاد عادل‘ محمد ریاست ،حافظ محمد محسن ،روبنسن سیموئیل گل ،راحت عائشہ ، حاتم بھٹی ، ریاض احمد قادری ، نور محمد جمال ،ڈاکٹر طارق ریاض ،عرفات ظہور وغیرہ بالاں دے منے پرمنے ادیب نیں جو مختلف رسائل تے جریدیاں وچ بالاں لئی بہت ادب تخلیق کر رہے نیں۔ رسائل توں ای بالاں دی تحریراں تے ذہنی تربیت ہوندی اے تے ایہو رسائل ہوندے نیں جہڑے بالاں دے ذہن تے ذوق نوں جلا بخشدے نیں۔ ایہناں رسالیاں وچ بالاں لئی بہت ای دلچسپ تے معلوماتی مواد ہوندا اے۔ معروف ادیباں دی دلچسپ کہانیاں تے نظماں دے علاوہ انج دے کالم ہوندے نیں جہڑے بالاں نوں مہمیز کردے نیں۔ اردو دے رسائل دی لوڑ دا احساس اوہناں افراد نوں بوہتا سی جہڑے قومی عروج دی جڑ بالاں دی تعلیم نوں سمجھدے سن ایسے لئی اوہناں لوکاں نے بالاں دی تعلیم و تربیت لئی رسائل شائع کیتے۔ تفریح دے نال تعلیم و تربیت وی اوہناں دا مقصد سی۔ فیصل آباد (لائل پور) دا دامن ہمیشہ علم و فن دے غونچیاں توں جنت بدامن رہیا اے۔ ایس شہر دے فنکاراں نے علم و فن دے ہر شعبے وچ اپنے فن توں ادب دی آبیاری کیتی اے۔ شاعر ہون یا ادیب‘ نعت گو ہون یا قوال‘ اداکار ہووے یا قلمکار‘ ہر میدان نوں فیصل آباد دے شاہسواراں نے سر کیتا اے۔ کیسے نیں… انج دے ای آبگیناں وچ اک گوہر تابندہ جناب احمد عدنان طارق نیں جہناں نے بہت گھٹ ویلے وچ اپنے فن دا لوہا منوایا تے ادب اطفال دے اتے مانند خورشید تابناک ہوئے۔ اوہ آیا تے چھا گیا دی مثال احمد عدنان طارق اتے صادق آندیا ے۔ اوہناں نے چھوٹی عمرے بالاں لئی بہت وڈا کم کیتا اے۔ ایہہ ایسے منفرد انداز‘ رنگ تے سلیقے نال کہانی کہن تے قادر نیں جہڑے پڑھن والے نوں اوہناں دی دنیا وچ لے جاندی اے۔ ایہہ اردو کہانی دے ہیڈ ٹائم سٹوری ٹیلر نیں۔ اوہناں دی کہانیاں نے بالاں نوں اوہ رنگ دتے جہڑے اوہناں دی دھنک توں پھکے پے رہے سن ایہہ کہنا بے جا نہ ہووے گا کہ اسیں بالاں دے اجڑے ہوئے پرستان نوں ننھی منی پریاں‘ اٹھکیلیاں تے شرارتاں نال فیر توں آباد کردتا اے دی کہانیاں وچ بالاں لئی چاکلیٹ دی شیرینی تے ونڈرلینڈ جئی خوشیاں بھری حیرت اے۔ احمد عدنان طارق 14جولائی 1963 نوں فیصل آباد وچ پیدا ہوئے۔ اوہناں دے والدین اعلیٰ تعلیم یافتہ سرکاری ملازم سن۔ اوہناں دے والد ایس اینڈ ٹیکسیشن آفیسر سن۔ اولدہ مسز شمیم ملک تعلیم دے شعبے نال جڑی سی۔احمد عدنان طارق اپنے والدین دے کلے پتر نیں۔ البتہ اوہناں توں چھوٹی اوہناں دی پنج بھینیاں نیں۔ احمد عدنان طارق نے میٹرک دا امتحان تاندلیانوالہ توں پاس کیتا۔ گورنمنٹ کالج فیصل آباد توں بی ایس سی دا امتحان پاس کرن مگروں اوہناں نے ایم اے انگریزی دا امتحان پاس کیتا۔ 1985 وچ اوہناں نے اپنی پیشہ وارانہ زندگی دا آغاز بطور اے ایس آئی کیتا تے اج محکمہ نوں جائن کیتی ہوئی اے۔ اوہناں نے 36 سال ہو گئے۔ بطور ایس ایچ او کئی تھانیاں وچ اپنی خدمات دا انجام دے چکے نیں۔ احمد عدنان طارق دی زندگی انتہائی پرتجسس تے دلچسپ کہانی جئی لگدی اے۔ ایس کہانی وچ اک تجسس دا عنصر اک ہندسہ وی اے۔ احمد عدنان طارق دا کہنا اے ’’کہ کوئی تے کنکشن اے میری تریخ پیدائش 14-7-63میری والدہ دا یوم وفات 14-7-78 تے میرے والد دا یوم وفات 14-7-96 نیں۔ کہانیوں والا قلم… کہانیوں والا قلم احمد عدنان طارق دی بالاں دی کہانی اتے مشتمل تصنیف اے جہنوں نیشنل بک فائونڈیشن اسلام آباد نے 2018 وچ شائع کیتا۔ اک سو دس صفحیاں اتے محیط ایس کتاب وچ کل 50 چھوٹی چھوٹی کہانیاں شامل نیں۔ کتاب دے اندرونی صفحیاں اتے کہانی نوں باتصویر شائع کیتا گیا اے جہنوں نیشنل بک فائونڈیشن اسلام آباد نے 2018 وچ شائع کیتا۔ اک سو دس صفحیاں اتے محیط ایس کتاب وچ کل 50 چھوٹی چھوٹی کہانیاں شامل نیں۔ کتاب دے اندرونی صفحیاں اتے کہانی نوں باتصویر شائع کیتا گیا اے تے کہانی دے شروع وچوں متعلقہ تصویراں وے شامل کیتی گئیاں نیں جہناں دی آب و تاب نوں برقرار رکھن لئی آرٹ پیپر دا استعمال کیتا گیا اے تے ایہدے اتے رنگین تصویراں نوں بڑے اہتمام نال شائع کیتا گیا اے۔ احمد عدنان طارق دی کتاب کہانی والا دا علم اک ایسی دلچسپ کہانیاں اتے مشتمل کتاب اے جہدے اندر بالاں دی تربیت دے حوالے نال متعدد ایسے سبق لکے نیں
جہڑے لاشعوری طور تے بالاں دی نفسیات تے سوچ دا حصہ بندے چلے جاندے نیں تے اوہناں دے مافی الضمیر لئی اخلاقی غذا دا کم کردے نیں۔عہد طفلی وچ بالاں نوں نہ سمجھو کہ طاقت بنا کے استعمال کیتا جاوے تے ایس توں مطلوبہ مقصد حاصل کیتے اج سکدے نیں۔ بہت سارے ادارے تے تنظیماں ایس سلسلے وچ بالاں دی تربیت وچ ایس لئی وی کردے نیں کہ اوہناں دے ذہناں نوں مطلوبہ شکل دتی جا سکے لیکن احمد عدنان طارق اوہ دید نیں جنہاں نے بہت وڈی ذمہ داری والے کم نوں جان بوجھ کے اپنے ذمہ لیتا اے کیوں جے اوہ ایس عمل توں ایہہ بخوبی واقف نیں تے بالاں دی اخلاقی تربیت کرنا چاہندے نیں بطور اک قاری اوہناں دی کہانیاں نوں پڑھ کے میں ایس نتیجے اتے پہنچیا واں کہا وہ اک نہایت عمدہ لکھاری نیں جہناں دے کول ذہناں دی تشکیل کرن دا حل موجود اے۔ احمد عدنان طارق دی کہانیاں پڑھ کے اک سنجیدہ پختہ کاری دی ذہن سازی ہو سکدی اے تے میں سمجھنا واں کہ اوہدے اثرات بالاں دے ذہناں اتے نہایت عمدہ انداز وچ مرتب ہو سکدے نیں۔ہندوستانی کلچر تے تہذیب دی نمائندہ کہانیاں وچ ’’دوستی دشمنی‘‘ ’’جنگل کا راجا‘‘ ’’مگر مچھ کے آنسو‘‘ تے سفید ہاتھی شامل نیں ۔ بنگلہ دیش دی کہانیاں احمد عدنان طارق دی کہانیاں دا ذکر ہووے تے اوہدے وچ اخلاقیات دی گل نہ کیتی جاوے کہ میرے خیال وچ ایہہ اوہناں دی کہانی دے نال ناانصافی ہووے گی۔ بنگلہ دیش دی کہانیاں وچ اوہناں نے سب توں پہلے کہانی ’’ڈھول بجانے کا طریقہ‘‘ دی عنوان نال شامل کیتی اے ۔ گروپ دی اک کامیاب ٹریجڈی اے۔ ایس کہانی دے ذریعے اوہناں نے دسن دی کوشش کیتی اے کہ چھوٹیاں نوں بہرصورت وڈیاں دی نصیحت نوں مقدم جانا ای بہتر اے کیوں جے اوہناں دے نصیحت وچ کوئی نہ کوئی حکمت پوشیدہ ہوندی اے۔ ایہہ اک سبق آموز کہانی اے۔ ایسے طرحاں احمد عدنان طارق تے کہانیاں دا اک ہور مجموعہ ’’افغانستان دی کہانیاں‘‘ ’’بارش اور گلاب‘‘ شامل نیں بالاں دے ادب دے حوالے نال جناب احمد عدنان طارق صاحب دا نام تے کم بہت معتبر تے نمایاں اے۔تسیں اپنی عمر دے 13 سال توں قلم و قرطاس نال جڑے نیں۔ تہاڈے قلم توں 45 دے کول کتاباں منصۂ شہودیر آ کے اپنی پذیرائی رکوا چکیاں نیں۔بہت سارے اعزازات تے ایوارڈز توں وی تہاڈے علم و فن دی حوصلہ کیتی گئی اے۔ فیصل آباد دے زیرک قلم کار تے قابل فخر فرزند جناب احمد عدنان طارق تے ایس شہر نوں بہت نزاں اے۔ تہاڈے ذاتی کتب خانہ وچ بالاں دے ادب دے حوالے نال نامور مصنفین دی بہت ساری کتاباں موجود نیں۔ انج کہہ لین کہ بالاں دے ادب دے حوالے نال کتاباں دا اینا وڈا ذخیرہ پورے پاکستان وچ شاید ای کدھرے مل سکے۔ تسیں ایس ویلے نہ صرف ملک گیر شہرت دے حامل نیں بلکہ تہاڈے فن آشنا جاندے نیں کہ تہاڈے تخلیقی کم نوں بین الاقوامی سطح اتے وی پذیرائی دی اسناد مل چکیاں نیں۔ (راقم) اظہار احمد گلزار تے ریاض احمد قادری دا جناب احمدعدنان طارق نال اوہناں دی رہائشگاہ تے بھرواںمکالمہ ہویا۔ اوہناں دی ذاتی زندگی تے علمی و ادبی کارنامیاں توں آگاہی ہوئی تے اوہناں دا بے مثل تے قابل فخر ادبی کم جان کے بہت خوشی ہوئی۔ اسیں اج دی خوبصورت نشست وچ اوہناں دی ہور کامیابیاں تے کامرانیاں لئی دعا کردے نیں۔ ادب اطفال سماج دی اک ایسی لوڑ اے جیویں کسی دیوار دی تعمیر لئی گارے یا پتھر تے اٹ دی اے۔
کسی خوبصورت تے بلند دیوار دا منصوبہ ایہناں بنیادی عوامل دے بغیر پایہ تکمیل نوں نہیں پہنچ سکدا۔ٹھیک انج ای کسی بہتر تے معیاری سماج دی تشکیل دا سفنا ادب اطفال دی بنیاد اتے چکے بغیر شرمندہ تعبیر نہیں ہو سکدا اے تے ادب وی ایسا جہدی تخلیق صالح تے تعمیری فکر تے جذبے دے نال کیتی گئی ہووے۔ ایسے لئی علامہ اقبال نے بالاں لئی پرجوش تے ولولہ انگیز نظماں لکھیاں نیں جہناں نے بالاں نوں سب توں پہلے خدا شناسی تے خدمت انسانیت دے عظیم فریضے ول متوجہ کیتا۔ چنانچہ لب پہ آتی ہے دعا بن کے تمنا میری زندگی شمع کی صورت ہو خدایا میری بنیادی طور تے بالاں وچ تجسس دا مادہ پوری شدت نال کم کردا رہندا اے۔ بالاں دے اندر کسی وی نویں شے نوں ویکھ کے ہر ویلے کیتا‘ کیوں‘ کیویں تے فیر جنج دے سوال ابھردے نیں۔ اللہ کرے زور قلم اور زیادہ…!