پنجابی زبان و ادبیات دا چن دلشاد احمد چن

نام:دلشا احمد چن ‘ والد: میاں نور محمد ‘ والدہ:برکت بی بی‘ سن پیدائش:1944‘ تریخ وفات:16ستمبر 2012‘ جائے پیدائش: پھگوڑا پنجاب )(ہندوستان) استاد: بری نظامی‘ آخری آرامگاہ:بڑا قبرستان‘ غلام محمد آباد‘ فیصل آباد‘ پاکستان‘ تصانیف: ہرنی دی اکھ (گیت) چن سفنے (غزل) نبی سوہنا (نعت مجموعہ) چن سدھراں دے رنگ (نظماں) ویہڑے کھیڈن چن (بال ادب)موم دا سورج (غزل مجموعہ)بن گئے خواب حقیقت (سفرنامہ حج ) قائداعظم چن توں سونا (بال ادب) کربلا دا چن (اسلامی شاعری)کہندا چن چو مصرعے(قطعات)چن حضوری زلفاں (نعت مجموعہ)
پنجابی زبان و ادب نوں اپنی ضیا پاشیاں توں منور کرن مگروں ستمبر دی وچلی شب وجے فیصل آباد پاکستان وچ حرکت قلب بند ہون نال غروب ہو گیا۔ غلام محمد آباد فیصل آباد دی سرزمین نے ایس آسمان نوں اپنے دامن وچ لکا لیتا۔ اوہناں دی وفات توں پنجابی زبان و ادب نوں ناقابل تلافی نقصان ہویا۔ اوہناں نے پچھلے پنج عشریاں توں پنجابی زبان و ادب دے فروغ لئی جو گراں قدر خدمات انجام دتیاں اوہ تریخ دے ورقیاں وچ زریں حرف توں لکھیاں جان گئیاں۔ اوہناں دی ورات نال پنجابی شاعری دا ک عہد زریں ختم ہو گیا۔ زمین لوکاں نال خالی ہو رہی ا ے رنگ اسمان ویکھیا نہ جاوے اگرچہ اوہ ہن ساڈے وچ موجود نہیں رہے لیکن اوہناں دی عطر بیز یاداں نہاں خانہ دل وچ ہمیشہ موجود رہن گئیاں۔ اوہناں نے اپنے خون جگر نال گلشن ادب نوں سیراب کیتا۔ پنجاب وچ منعقد ہون والے مشاعریاں وچ اوہناں دا دبنگ لہجہ تے خلوص بھری آواز سفا ک ظلمتاں وچ ستارہ سحر دی نقیب تھی۔ دلشاد احمد چن دا جذبہ انسانیت نوازی اپنی مثال آپ سی۔ تریخ ہر دور وچ ایس عظیم انسان دے نام دی تعظیم کرے گی۔ ایہہ حقیقت اے کہ چن جئی صورتاں نوں مٹی نے اپنے دامن وچ لکا لیتا اے لیکن ساڈے وچ بعض ہستیاں ایسیاں وی ہوندیاں نیں جہناں نوں ویکھ کے اسیں جینے آں جہناں دی گلاں توں سانوں تقویت حاصل ہوندی اے۔ جدوں ایسی ہستیاں مستقل طور تے اکھاں توں اوجھل ہو جاندیاں نیں تے دل پر قیامت لنگھ جاندی اے۔ اوہناں دی جدائی جو صدمات دے جاندی اے۔ اوہناں دے احساس توں کلیجہ منہ نوں آندا اے۔ میری محفل توں کیویں کیویں آفتاب غروب ہو گئے۔ دلشاداحمد چن جئے چانن بکھیردے چراغ اجل دے ہتھاںبجھ گئے۔ اقبال شیدا‘ منظر فارانی‘ اسیر سوہلوی، عبیر ابوذری، بری نظامی، شوق عرفانی، نور محمد کپور تھلوی، صائم چشتی، عبدالستار نیازی،پروفیسر عظمت اللہ خان، پروفیسر غلام رسول شوق، حافظ محمد حسین، بیکس بٹالوی، جوہر جالندھری، نادر جاجوی تے عبدالغفور شاہد اوہ جری تخلیق کار جہناں نے اپنی شاعری وچ اشہب قلم دی جولانیاں وکھائیاں۔ انسانیت دے وقار تے عظمت نوں اپنی لازوال تحریراں نال اسمان دی بلندیاں عطا کرن والے تخلیق کار پیوند زمین ہو گئے۔ سارے نابغہ روزگار ساڈے کولوں ہمیشہ لئی وچھڑ گئے۔ لفظاں دی حرمت دے محافظاں کولوں فرشتہ اجل نے قلم کھو لیتے۔ اوہناں دے چلے جان توں وطن دے درو دیوار غم و اندوزہ وچ حسر ت و یاس دی تصویر بنے ہوئے نیں۔
سب کہاں کچھ لالہ و گل میں نمایاں ہو گئیں
خاک میں کیا صورتیں ہوں گی کہ پنہاں ہو گئیں
ستمبر دی وچلی شام انھیری تے طوفان دی گرج چمک دے نال مینہ مسلسل جاری سی۔ اسمانی بجلی بے باکی نال کڑک رہی سی جدوں رات پنجابی زبان و ادب دا چن پنج عشرے اپنی ضیا پاشیاں توں سفاک ظلمتاں نوں کافور کرن مگروں بدلاں دی اوٹ وچ ہمیشہ لئی لک گیا سی۔ مینہ دا مسلسل وسنا تے اسمانی بجلی دی کڑک مینوں ایہہ سوچن تے مجبور کر رہی سی کہ اوہ شخص جہنے اپنی حیات مستعار وچ عظمت مصطفیؐ دے ترانے گائے۔ جہنے دکھی انسانیت دے زخماں اتے لفظاں دے مرہم رکھ کے اوہناں نوں حوصلہ تے خودداری نال آشنا کیتا۔ جہنے دکھی انساناں دے دکھاں نوں گھٹ کرن وچ کدی اکھاں نہ چران۔ اج ایس عاشق نعت تے عاشق رسولؐ تے علم و ادب دی دولت توں دنیائے ادب نوں مالا مال کرن والے تخلیق کار دی موت اتے اسمان وی اتھرو بہا رہیا اے۔

اسمانی بجلی دی کڑک وی آہ و بکا کر رہی اے۔ اوہ زارو زار کیوں نہ روندے۔ علم و ادب دی کہکشاں وچ اپنی نورانی روشنی بکھیرن والا چن جہنے تقریباً ادھی صدی حریت ضمیر نال جین لئی اپنی شاعری دے ذریعے ابدی پیغام دتا۔ مسکراہٹاں تے عجزو انکساری دا پیکر ایہہ شخص جہڑے شخص نال وی ملدا سی اوہدے دل وچ ای گھر کر لیندا سی۔ اوہ ہر اک دا دوست سی۔ ہر اک دا بزرگ سی۔ ہر کوئی اوہنوں اپنا قریبی دوست سمجھدا سی۔ ایہو ایس مرد قلندر دی خوبی سی۔ حاجی دلشاد احمد چن دے نال میرا جو تعلق خلوص‘ مروت‘ احترام تے عقیدت دی اساس تے استوار سی۔ اوہ مسلسل تن عشریاں اتے محیط رہیا۔ میں جدوں وی ایام گزشتہ دی کتاب دی ورق گردانی کرداہون تے قریہ جاں وچ اوہناں دی حسین یاداں ایس طرحاں پھیل جاندیاں نیں کہ جہڑی سمت وی نظر اٹھدی اے اوہدی آواز دی بازگشت کناں وچ رس گھولدی اے۔ اوہ شخص جا چکیا اے لیکن اوہدے احباب دے دل دی انجمن اج وی اوہدی یاداں دی عطر بیزی نال مہک رہی اے۔ کوئی لمحہ وی کدی ٹٹ کے نہیں آیا اوہ شخص ایسا گیا فیر نظر نہیں آیا ۔دلشاد احمد چن واقعی چن سن۔ اوہ اسم بامسمی سن ۔ کہنے نیں اک چن اسمان اتے چمکدا اے جو ستاریاں دے نال چھپن چھپائی کھیڈدا اے تے رات دے متھے اتے ٹکا بن کے روشنیاں وڈندا اے۔ اسمان توں زمین ول پیار دے پیغام بھیجن والے چن دی چاہت وچ زمین دے صحن وچ خوسیاں دا انکھیلا چکور اپنے پیر چک چک کے اڈاریاں ماردا نہ تے تھکاوٹ دا شکار ہوندا اے تے نہ اکتاہٹ دا۔ کدی کدی اوہ چن اپنے چکورنوں پیار بھرے اشارے کر کے رات دے تاریاں بھرے پردے وچ اپنا روپ وکھاندا اے تے کدی کدی بدلاں دی اوٹ وچ بیٹھ کے اپنے چکور دی مست بھری اڈاریاں نوں ویکھ کے زیر لب مسکراندا اے تے چکور دی اڈاریاں دی خیر منگدے وکھائی دیندا اے۔ دھرتی دے رہن والے اپنے دل جانی کو چن ‘ چن سجن تے چن ماہی کہہ کے اپنی سوچاں دے صحن نوں روشن کردے نیں۔ ایسے چن ماہی دی گلاں یاد آ جان تے پلکاں دے اسمان اتے تارے چمکارے مارنا شروع کر دیندے نیں۔ اک چاند (چن) پنجابی زبان و ادب دے آنگن دا چان اے جو ادھی صدی توں اپنی سوچاں دی روشن کرناں توں روشنی ونڈ رہیا سی تے ماں بولی دے ادب نوں خوب لشکا مہکا رہیا سی جو اپنی شاعری دے ذریعے گھر گھر‘ قریہ قریہ‘ نگر نگر اجالا کر رہیا سی۔ ماواں اپنے بالاں دی خوبصورتی ودھان لئی اسمانی چن نال تشبیہہ دیندی اے لیکن حقیقت وچ آسمانی چن دا حسن اک ماورائی حسن اے۔ سائنسداناں نے چن اتے پہنچن مگروں دعویٰ کیتا اے کہ اوتھے صرف ویرانی ای ویرانی اے۔ ساڈا چن (چاند) جہدی خوبصورتی‘ انسان دوستی‘ علم پروری تے ادب نوازی دا ہر شخص معترف اے تے رہوے گا۔ دلشاد احمد چن نے اک بھراوں زندگی گزاری اے۔ فیصل آباد (لائل پور) وچ اک ویلا اوہ وی ہوندا اے جدوں شہر وچ مشاعریاں دا سیالب آیا ہوندا سی۔ بلکہ مشاعریاں دامقابلہ ہویا کردا سی۔ صائم چشتی‘ بری نظامی تے شوق عرفانی دے ڈیریاں اتے وڈے وڈے مشاعرے ہویا کردے سن۔ا یسے دور وچ دھوبی گھاٹ فیصل آباد وچ عوامی مشاعرے ہویا کردے سن جہناں وچ اک بہت وڈا مشاعرہ اج وی لوکاں نوں یاد اے۔ دلشاد احمد چن نے اوہناں مشاعریاں نوں ویکھیا وی تے اوہناں وچ حصہ وی لیتا اے۔

پنجابی ادبی محاذ دے تحت ہون والے مشاعریاں وچ اوہناں دے نال امین راہی‘ بری نظامی‘ گلزار غازی‘ عاشق حسین کنگ‘ فقیر سوز تے بہت سارے شاعر ہویا کردے سن۔ ایسے طرحاں بابا شوق عرفانی اپنے گھر چنیوٹ بازار وچ بڑے اہتمام دے نال ہفتہ وار مشاعرے دا پربندھ کیتا کردے سن۔ ایس ڈیرے اتے اردو تے پنجابی دے نامور شاعررلت کیتا کردے سن۔جہناں وچ عبیر ابوذری، شوق عرفانی، اسیر سوہلوی ، بسمل شمسی، لالہ محسن رفیع جواز، یعقوب سفر، سائیں عاجز، جوہر جالندھری، نور محمد نور کپور تھلوی، زیارت حسین جمیل، احمد شہباز خاور اس دے علاوہ بزم چناب رنگ حاتم بھٹی دا لایا ہویا تناور پودا جہناں دے سائے وچ بھراوں مشاعرے ہوندے رہے۔ ایس ڈیرے اتے ہون والے مشاعریاں وچ نادر جاجوی، صائم چشتی، اقبال شیدا، عبدالوحید اختر، حاتم بھٹی، احسن زیدی، جوہر جالندھری، جی یسین، غفور شاہدتے بہت سارے شاعراں نوں اپنا آپ منوان دا موقع ملیا۔ ایسے طرحاں سمن آباد تے غلام محمد آباد فیصل آباد وچ مشاعرے وکھرے ہویا کردے سن تے ہر ڈیرے دے شاعر مختلف ہویا کردے سن۔ دور حاضر وچ اج معاشی مجبوریاں دی وجہ نال ایہہ سلسلہ کدی ماند پے جاندا اے تے کدی فیر متحرک ہو جاندا اے۔ دلشاد احمد چن ایس حوالے نال خوش نصیب نیں کہ اوہناں نے دونویں عہد ویکھے نیں۔ اوہناں نے ادب دی دنیا وچ بڑا لما سفر کیتا اے مگر کدھرے وی اوہناں دے قدم لڑکھڑائے نہیں نیں۔ اوہ ہر دور تے ہر عہد وچ سانوں ثبت قدم نظر آئے نیں۔ اوہناں نے ہر دور وچ فکری سوچ تے آفاقی سچائی دے اوہ پھل تیار کیتے نیں جہناں دی مہک ابد تک دنیائے ادب وچ محسوس کیتی جاندی رہوے گی۔ دلشاد احمد چن دے بزرگاں دا تعلق جالندھر ہندستان توں سی۔ اوہناں دے والد دا نام میاں نور محمد تے دادے دا نام اللہ بخش سی۔ میاں نور محمد اپنے اہلخانہ دے نال ہجرت کر کے فیصل آباد (لائل پور) آباد ہو گئے سن۔ دلشاد احمد چن دی پیدائش اپنے ننھیال چک پھگواڑہ (انڈیا) وچ ہوئی۔ والدہ نے اوہناں دا حیدر علی جدکہ والد نے دلشاد احمد رکھیا۔ اوہناں نے ایم سی پرائمری سکول دھوبی گھاٹ توں پرائمری تے سٹی مسلم ہائی سکول عید گاہ روڈ توں مڈل تک تعلیم پوری کیتی فیر والد دے نال ذاتی کاروبار وچ مصروف ہو گئے۔ اوہانں نے باقاعدہ شاعری دا آغاز کیتا تے شاعری وچ مشہور گیت نگار بری نظامی دے شاگرد بنے۔ اوہناں دے قریبی دوستاں وچ عاسق حسین کنگ ایڈووکیٹ‘ امین راہی‘ اسیر سوہلوی‘ سائیں عاجز تے یعقوب سفر شامل نیں لیکن اوہناں دے دوستاں دی فہرست بڑی لمی اے جہناں وچ اسیر سوہلوی، بیکس بٹالوی، بسمل شمسی، امین راہی، رفیق پاشا، سرور خاں سرور، ارشد بیلی، پروفیسر عظمت اللہ خان، میاں اقبال اختر، لطیف ساجد، اخلاق عاطف، کوثر علیمی، حافظ محمد حسین حافظ، اکرم باجوہ، یعقوب سفر ، الیاس گھمن، مکرم لدھیانوی، محمد احمد نسیم ، عاشق علی فیصل، ڈاکٹر احمد حسین قلعداری، ڈاکٹر اجمیر سنگھ، رانی ملک، علی زلفی، امین بابر، علی محمد ملوک، نور محمد نور کپور تھلوی، اثر انصاری، حکیم نذیر احمد نذیر، اقبال زخمی، محمد جمیل چشتی، خالد محمود عاصی، احمد شہباز خاور، پروفیسر مفتی عبدالروف ، ڈاکٹر محمد ایوب ، اخلاق حیدر آبادی اور کلیم شہزاد تے دوجے شامل نیں۔ستمبر دی وچلی شام انھیری تے طوفان دی گرج چمک دے نال مینہ مسلسل جاری سی۔ اسمانی بجلی بے باکی نال کڑک رہی سی جدوں رات پنجابی زبان و ادب دا چن پنج عشرے اپنی ضیا پاشیاں توں سفاک ظلمتاں نوں کافور کرن مگروں بدلاں دی اوٹ وچ ہمیشہ لئی لک گیا سی۔ مینہ دا مسلسل وسنا تے اسمانی بجلی دی کڑک مینوں ایہہ سوچن تے مجبور کر رہی سی کہ اوہ شخص جہنے اپنی حیات مستعار وچ عظمت مصطفیؐ دے ترانے گائے۔ جہنے دکھی انسانیت دے زخماں اتے لفظاں دے مرہم رکھ کے اوہناں نوں حوصلہ تے خودداری نال آشنا کیتا۔ جہنے دکھی انساناں دے دکھاں نوں گھٹ کرن وچ کدی اکھاں نہ چران۔

اج ایس عاشق نعت تے عاشق رسولؐ تے علم و ادب دی دولت توں دنیائے ادب نوں مالا مال کرن والے تخلیق کار دی موت اتے اسمان وی اتھرو بہا رہیا اے۔

اسمانی بجلی دی کڑک وی آہ و بکا کر رہی اے۔ اوہ زارو زار کیوں نہ روندے۔ علم و ادب دی کہکشاں وچ اپنی نورانی روشنی بکھیرن والا چن جہنے تقریباً ادھی صدی حریت ضمیر نال جین لئی اپنی شاعری دے ذریعے ابدی پیغام دتا۔ مسکراہٹاں تے عجزو انکساری دا پیکر ایہہ شخص جہڑے شخص نال وی ملدا سی اوہدے دل وچ ای گھر کر لیندا سی۔ اوہ ہر اک دا دوست سی۔ ہر اک دا بزرگ سی۔ ہر کوئی اوہنوں اپنا قریبی دوست سمجھدا سی۔ ایہو ایس مرد قلندر دی خوبی سی۔ حاجی دلشاد احمد چن دے نال میرا جو تعلق خلوص‘ مروت‘ احترام تے عقیدت دی اساس تے استوار سی۔ اوہ مسلسل تن عشریاں اتے محیط رہیا۔ میں جدوں وی ایام گزشتہ دی کتاب دی ورق گردانی کرداہون تے قریہ جاں وچ اوہناں دی حسین یاداں ایس طرحاں پھیل جاندیاں نیں کہ جہڑی سمت وی نظر اٹھدی اے اوہدی آواز دی بازگشت کناں وچ رس گھولدی اے۔ اوہ شخص جا چکیا اے لیکن اوہدے احباب دے دل دی انجمن اج وی اوہدی یاداں دی عطر بیزی نال مہک رہی اے۔ کوئی لمحہ وی کدی ٹٹ کے نہیں آیا اوہ شخص ایسا گیا فیر نظر نہیں آیا ۔دلشاد احمد چن واقعی چن سن۔ اوہ اسم بامسمی سن ۔ کہنے نیں اک چن اسمان اتے چمکدا اے جو ستاریاں دے نال چھپن چھپائی کھیڈدا اے تے رات دے متھے اتے ٹکا بن کے روشنیاں وڈندا اے۔ اسمان توں زمین ول پیار دے پیغام بھیجن والے چن دی چاہت وچ زمین دے صحن وچ خوسیاں دا انکھیلا چکور اپنے پیر چک چک کے اڈاریاں ماردا نہ تے تھکاوٹ دا شکار ہوندا اے تے نہ اکتاہٹ دا۔ کدی کدی اوہ چن اپنے چکورنوں پیار بھرے اشارے کر کے رات دے تاریاں بھرے پردے وچ اپنا روپ وکھاندا اے تے کدی کدی بدلاں دی اوٹ وچ بیٹھ کے اپنے چکور دی مست بھری اڈاریاں نوں ویکھ کے زیر لب مسکراندا اے تے چکور دی اڈاریاں دی خیر منگدے وکھائی دیندا اے۔ دھرتی دے رہن والے اپنے دل جانی کو چن ‘ چن سجن تے چن ماہی کہہ کے اپنی سوچاں دے صحن نوں روشن کردے نیں۔ ایسے چن ماہی دی گلاں یاد آ جان تے پلکاں دے اسمان اتے تارے چمکارے مارنا شروع کر دیندے نیں۔ اک چاند (چن) پنجابی زبان و ادب دے آنگن دا چان اے جو ادھی صدی توں اپنی سوچاں دی روشن کرناں توں روشنی ونڈ رہیا سی تے ماں بولی دے ادب نوں خوب لشکا مہکا رہیا سی جو اپنی شاعری دے ذریعے گھر گھر‘ قریہ قریہ‘ نگر نگر اجالا کر رہیا سی۔ ماواں اپنے بالاں دی خوبصورتی ودھان لئی اسمانی چن نال تشبیہہ دیندی اے لیکن حقیقت وچ آسمانی چن دا حسن اک ماورائی حسن اے۔ سائنسداناں نے چن اتے پہنچن مگروں دعویٰ کیتا اے کہ اوتھے صرف ویرانی ای ویرانی اے۔ ساڈا چن (چاند) جہدی خوبصورتی‘ انسان دوستی‘ علم پروری تے ادب نوازی دا ہر شخص معترف اے تے رہوے گا۔ دلشاد احمد چن نے اک بھراوں زندگی گزاری اے۔ فیصل آباد (لائل پور) وچ اک ویلا اوہ وی ہوندا اے جدوں شہر وچ مشاعریاں دا سیالب آیا ہوندا سی۔ بلکہ مشاعریاں دامقابلہ ہویا کردا سی۔ صائم چشتی‘ بری نظامی تے شوق عرفانی دے ڈیریاں اتے وڈے وڈے مشاعرے ہویا کردے سن۔ا یسے دور وچ دھوبی گھاٹ فیصل آباد وچ عوامی مشاعرے ہویا کردے سن جہناں وچ اک بہت وڈا مشاعرہ اج وی لوکاں نوں یاد اے۔ دلشاد احمد چن نے اوہناں مشاعریاں نوں ویکھیا وی تے اوہناں وچ حصہ وی لیتا اے۔ پنجابی ادبی محاذ دے تحت ہون والے مشاعریاں وچ اوہناں دے نال امین راہی‘ بری نظامی‘ گلزار غازی‘ عاشق حسین کنگ‘ فقیر سوز تے بہت سارے شاعر ہویا کردے سن۔ ایسے طرحاں بابا شوق عرفانی اپنے گھر چنیوٹ بازار وچ بڑے اہتمام دے نال ہفتہ وار مشاعرے دا پربندھ کیتا کردے سن۔ ایس ڈیرے اتے اردو تے پنجابی دے نامور شاعررلت کیتا کردے سن۔جہناں وچ عبیر ابوذری، شوق عرفانی، اسیر سوہلوی ، بسمل شمسی، لالہ محسن رفیع جواز، یعقوب سفر، سائیں عاجز، جوہر جالندھری، نور محمد نور کپور تھلوی، زیارت حسین جمیل، احمد شہباز خاور اس دے علاوہ بزم چناب رنگ حاتم بھٹی دا لایا ہویا تناور پودا جہناں دے سائے وچ بھراوں مشاعرے ہوندے رہے۔ ایس ڈیرے اتے ہون والے مشاعریاں وچ نادر جاجوی، صائم چشتی، اقبال شیدا، عبدالوحید اختر، حاتم بھٹی، احسن زیدی، جوہر جالندھری، جی یسین، غفور شاہدتے بہت سارے شاعراں نوں اپنا آپ منوان دا موقع ملیا۔ ایسے طرحاں سمن آباد تے غلام محمد آباد فیصل آباد وچ مشاعرے وکھرے ہویا کردے سن تے ہر ڈیرے دے شاعر مختلف ہویا کردے سن۔ دور حاضر وچ اج معاشی مجبوریاں دی وجہ نال ایہہ سلسلہ کدی ماند پے جاندا اے تے کدی فیر متحرک ہو جاندا اے۔ دلشاد احمد چن ایس حوالے نال خوش نصیب نیں کہ اوہناں نے دونویں عہد ویکھے نیں۔ اوہناں نے ادب دی دنیا وچ بڑا لما سفر کیتا اے مگر کدھرے وی اوہناں دے قدم لڑکھڑائے نہیں نیں۔ اوہ ہر دور تے ہر عہد وچ سانوں ثبت قدم نظر آئے نیں۔ اوہناں نے ہر دور وچ فکری سوچ تے آفاقی سچائی دے اوہ پھل تیار کیتے نیں جہناں دی مہک ابد تک دنیائے ادب وچ محسوس کیتی جاندی رہوے گی۔ دلشاد احمد چن دے بزرگاں دا تعلق جالندھر ہندستان توں سی۔ اوہناں دے والد دا نام میاں نور محمد تے دادے دا نام اللہ بخش سی۔ میاں نور محمد اپنے اہلخانہ دے نال ہجرت کر کے فیصل آباد (لائل پور) آباد ہو گئے سن۔ دلشاد احمد چن دی پیدائش اپنے ننھیال چک پھگواڑہ (انڈیا) وچ ہوئی۔ والدہ نے اوہناں دا حیدر علی جدکہ والد نے دلشاد احمد رکھیا۔ اوہناں نے ایم سی پرائمری سکول دھوبی گھاٹ توں پرائمری تے سٹی مسلم ہائی سکول عید گاہ روڈ توں مڈل تک تعلیم پوری کیتی فیر والد دے نال ذاتی کاروبار وچ مصروف ہو گئے۔ اوہانں نے باقاعدہ شاعری دا آغاز کیتا تے شاعری وچ مشہور گیت نگار بری نظامی دے شاگرد بنے۔ اوہناں دے قریبی دوستاں وچ عاسق حسین کنگ ایڈووکیٹ‘ امین راہی‘ اسیر سوہلوی‘ سائیں عاجز تے یعقوب سفر شامل نیں لیکن اوہناں دے دوستاں دی فہرست بڑی لمی اے جہناں وچ اسیر سوہلوی، بیکس بٹالوی، بسمل شمسی، امین راہی، رفیق پاشا، سرور خاں سرور، ارشد بیلی، پروفیسر عظمت اللہ خان، میاں اقبال اختر، لطیف ساجد، اخلاق عاطف، کوثر علیمی، حافظ محمد حسین حافظ، اکرم باجوہ، یعقوب سفر ، الیاس گھمن، مکرم لدھیانوی، محمد احمد نسیم ، عاشق علی فیصل، ڈاکٹر احمد حسین قلعداری، ڈاکٹر اجمیر سنگھ، رانی ملک، علی زلفی، امین بابر، علی محمد ملوک، نور محمد نور کپور تھلوی، اثر انصاری، حکیم نذیر احمد نذیر، اقبال زخمی، محمد جمیل چشتی، خالد محمود عاصی، احمد شہباز خاور، پروفیسر مفتی عبدالروف ، ڈاکٹر محمد ایوب ، اخلاق حیدر آبادی اور کلیم شہزاد تے دوجے شامل نیں۔
ڈاکٹر حمید محسن رقمطراز نیں دلشاد احمد چن محبت‘ پیار تے خلوص دا مہکدا ہویا اوہ تازہ پھل سی جہدی خشبو نے چار چفیر مہکایا ہویا سی۔ اوہ ہر انسان نوں عظیم سمجھدا سی اوہ ہر انسان دے نال عجزو انکساری تے خلوص دے نال ملدے سن۔ اوہ منافقت تے مفاد پرستی دی بیماری توں بچے ہوئے انسان سن۔ دلشآد احمد چن نے سارے اصناف سخن توں پنجابی ادب دے گلشن دی آبیاری کیتی اے جہناں وچ حمد‘ نعت‘ منقبت‘ مسدس‘ ختمس‘ غزل‘ نظم‘ گیت‘ بچیاں دی نظماں‘ دینی شاعری تے نثر وچ سفرنامہ حج لکھ کے اپنے ہون دا بھرواں احساس دوایا اے۔ دلشاد احمد چن دا تخلیقی سفر اک جہد مسلسل اے۔اوہناں نے اپنی زندگی وچ جو کجھ کولوں ویکھیا‘ پڑھیا تے محسوس کیتا اوہنوں اوسے شدت نال پڑھنو الے تک پہنچا دتا۔ اوہناں دے شعراں بارے کہیا جاندا اے کہ چنگا تے سچا شعر اوہو ہوندا اے جو ایس لمحے نوں گرفت وچ لے لیندا اے جدوں اوہ نازل ہوندا اے ۔ دلشاد احمد چن نے انج دے کنے سینکڑاں لمحے شعراں وچ گرفتار کر رکھے نیں۔ ایہہ لمحے اوس عہد دی کہانی پیش کردے نیں جو دلشاد احمد جن دا عہد اے۔ تہاڈا عہد اے جہناں نوں اسیں کمزور تے بے بس طبقہ کہندے نیں۔غربت دی لکیر توں تھلے رہن والے کہندے نیں جہناں نوں بے زمین کہیا جاندا اے۔ دلشاد احمد چن نے اوہناں محروم طبقے نوں تریخ دے ورقیاں وچ مزین کردتا اے۔ مینوں یقین اے کہ جدوں اسیں نہیں ہوواں گے ایہہ عہد نہیں ہووے گا تے دائم آباد رہن والی دنیا تے اسیں غربت دی لکیر توں تھلے رہن والے کہندے نیں جہناں نوں بے زمین کہیا جاندا اے۔
پروفیسر ریاض احمد قادری دے بقول اوہناں نے اپنے سفرنامے وچ اج دے لاگو محاوریاں تے روزمرہ دے لفظاں دا استعمال کیتا اے۔ سفرنامہ پڑھدے ہوئے قاری اوہناں دے نال نال جلدا اے۔ تجسس تے دلچسپی برقرار رہندی اے۔ قاری کسی وی جگہ اتے بوریت یا اکتاہٹ دا شکار نہیں ہوندا۔ چن حضور زلفاں اپنی طرز تے نوعیت دی منفرد تے انوکھی کتاب اے۔ ایس انوکھی کتاب وچ اوہناں دا سارا کلام حضور نبی کریمؐ دی مبارک والیل زلفاں دے حوالے نال لکھیا گیا اے۔ ردیفاں‘ قافیے نورانی زلفاں دے حوالے نال نیں۔ اوہناں نے مناجات‘ دعا‘ استمداد‘ استغاثہ‘ سراپا نگاری‘ حلیہ شریف‘ صورت‘ سیرت نگاری‘ سراپا نگاری غرض کہ ہر صنف سخن زلفاں دے حوالے نال ای لکھی اے۔ دلشاد احمد چن نبی پاکؐ دی پیاری زلفاں دی شان بیان کردے ہوئے لکھدے نیں کہ اوہناں زلفاں دی وجہ نال پوری کائنات وچ روشنی اے۔ اوہناں زلفاں دی وجہ نال ای زمین و آسمان وچ تجلی اے۔ آپ دے سوہنے نورانی چہرے توں ادھار نور لے کے سویرے پھٹدے نیں۔ زلفاں دا فیض لے کے راتاں آندیاں نیں۔ دلشاد صاحب دا ایہہ کمال اے کہ اوہ حضور کریمؐ دی زلفاں دا ذکر کردیاں آپؐ دے اخلاق کریمہ‘ اخلاق حسنہ‘ سیرت پاک‘ آپ دی عادتاں‘ حسن سلوک تے لوکاں دی گلاں نال نال کردے چلے جاندے نیں۔ حضورؐ دا مقام تے مرتبہ‘ عظمت‘ شان آپؐ دے اختیارات‘ کمالات وی سامنے لیاندے جاندے نیں۔ نبی سوہنا دلشاد احمد چن دی نعتاں دا اولین مجموعہ اے۔ اوہناں دی نعتاں وچ لوک گیتاں جئی چاشنی تے ترنم موجود اے۔ اوہناں نے گنگنادے لفظاں‘ مترنم بحراں‘ بولدے قافیے تے ردیفاں استعمال کیتیاں نیں۔ اوہناں دے نعتیہ شعر پڑھدے ای لفظ ہونٹاں اتے حرکت کرنا شروع کر دیندے نیں۔ ایس کتاب وچ اوہناں نے بے شک غزل‘ مسدس‘ چو مصرعہ تے گیت دی ہیئت وچ نعتاں کہیاں نیں لیکن گیت دا رنگ ہر جگہ اتے چھایا ہویا اے۔ اوہناں دی نعتاں وچ جدت تے روایت نال نال چلدے وکھائی دے رہے نیں۔ اوہناں نے روایتی شآعراں وانگوں مائی حلیمہ دی اونٹنی‘ بکریاں‘ کلی‘ واقعہ معراج تے مدینے جان دی خواہش نوں وی موضوع بنایا اے تے جدید شاعراں وانگوں حضورؐ دی سیرت دے واقعات نوں تلمیح دے طور تے مدینے جان دی خواہش نوں وی موضوع بنایا اے تے جدید شاعراں وانگوں حضورؐ دی سیرت دے واقعات نوں تلمیح دے طور تے استعمال دے نال نال اپنے عہد دے خوشیاں تے دکھاں نوں پیش کر کے حضور اکرمؐ کولوںمدد وی منگدے نظر آندے نیں۔ چن حضوری زلفاں اوہناں دا نعتیہ مجموعہ اوہناں دی وفات مگروں اوہناں دے ہونہار پتر عمران چن نے بڑی عقیدت تے محبت نال ترتیب دے کے شائع کرایا اے۔ ایس نعتیہ مجموعہ وچ دلشاد احمد چن صاحب نے اپنی زندگی وچ ایسی نعتاں لکھیاں جہناں وچ سرکاردو عالمؐ دی زلفاں مبارک دا ذکر آندا اے۔ ہر نعت جذب ومستی تے عشق توں لبریزاے۔موم دا سورج دلشاد احمد چن دا دوجا غزل پراگا اے۔ موم دا سورج دا تجزیاتی مطالعہ کرن تے پتہ چلدا اے اوہناں دی شاعری وچ دیس پنجاب دی مٹی دی خشبو‘ پنجاب دا تہذیب و تمدن‘ پنجاب دے مذہبی‘ اخلاقی‘ معاشی‘ معاشڑتی‘ ثقافتی تے سیاسی سارے ای رنگ نظر آندے نیں جے کھلی اکھ تے وجدان توں اک طالبعلم وانگوں اوہناں دی شاعری دا تجزیہ کرن تے ہر غزل وچ نرمی تے پیار دے آفاقی رنگ پھیلے نظر آندے نیں۔ ایس مجموعہ وچ چھوٹی چھوٹی گلاں دا بڑی بریک بینی نال مشاہدہ کیتا ہویا ملدا اے۔ دلشاد احمد چن نے وڈے شآعراں وانگوں اپنے آپ نوں ساری اصناف لکھ کے منوا لیتا اے۔ گیت اتے طبع آزمائی کیتی تے ہرنی دی اکھ لکھ دتی۔ حمد‘ نعت‘ منقبت لکھی تے نبی سوہنا ساڈے سامنے لیائے۔ نظم لکھی تے چن سدھراںدے رنگ وکھا دتے۔ اہل بیت دا ذکر کیتا تے کربلا دا چن ادبی میدان وچ لے کے اترے۔ بالاں لئی نظماں لکھیاں تے ویہڑے کھیڈن چن توں اپنے آپ نوں ملکی سطح اتے منوایا۔ حج دا موقع ملیا تے بن گئے سفنے حقیقت سفرنامہ لکھ کے حاجی تے دینی خیال افراد کولوں ڈھیر داد وصول کیتی چن سفنے تے موم دا سورج غزلاں دے شہسوار بن کے سامنے آئے۔ سرکار دو عالمؐ دی محبت وچ آپ دی زلفاں دا ذکر ایس زور نال کیتا کہ پوری کتاب ای والیل زلفاں دے حوالے نال چن حضور زلفاں دے عنوان نال پوری ہو گئی۔ مختصراً دلشاد احمد چن نے ایس معاشرے دی عکاسی اک کیمرہ مین وانگوں کیتا اے تے ایسی لفظی تصویراں بنائیاں جہناں وچ زندگی تے کائنات دا متحرک موجود اے۔ اوہناں دا اسلوب وکھری پہچان رکھدا اے تے قاری نوں بار بار پڑھن ول مائل کردا اے۔ دلشاد احمد چن دی وفات توں پنجابی زبان و ادب نوں اک ایسے متحرکتے فعال تخلیق کار توں محرومی دا نقصان چکنا پیا اے جہنے انسانیت دے وقار تے عظمت نوں ہمیشہ پیش نظر رکھیا تے اولیت دتی۔ اج اگرچہ اوہ ساڈے وچ موجود نہیں رہے مگر اوہناں دی عطر بیزیاداں نہاں خانہ دل وچ ہمیشہ امر رہن گے۔ اوہنں دے وچھڑن دا جنا وی غم کیتا جاوے گھٹ اے۔اوہناں دی کمی ہمیشہ محسوس کیتی جاندی رہوے گی۔ خداوند کریم اوہناں نوں اپنی جوار رحمت وچ اچا مقام عطا فرماوے۔ اناللہ وانا الیہ راجعون۔

دنیا سمافر خانہ اے۔ نام اوہدا زندہ رہندا اے جہدے جذبیاں وچ صداقت تے فکرو خیال وچ اچی اڑان ہوندی اے۔ جو لفظاں نوں امانت سمجھ کے اوہناں دی حرمت تے وقار دا خیال رکھدے نیں۔ جو شعراں نوں دل دے بہلان دا ذریعہ نہیں بناندے بلکہ اصلاح معاشرہ لئی نگینے تراشدے نیں تے ایہو گل دلشاد احمد چن اتے صادق آندی سی۔ اوہ ساڈے دلاں وچ رہندے نیں۔
آہ!معلوم نہیں، ساتھ سے اپنے شب و روزلوگ جاتے ہیں
چلے سو یہ کدھر جاتے ہیں
(میر درد)