چند یادیں’’ڈاکٹر اختر شمار دی‘‘تے تعزیتی ریفرنس

تحریر: صدام ساگر

دل کی چوٹوں نے کبھی چین سے رہنے نہ دیا
جب چلی سرد ہوا میں نے تجھے یاد کیا

دنیا وچ انسان لئی سب توں قیمتی اوہدی گلاں تے یاداں ہوندیاں نیں تے ایہو یاداں انسان دی زندگی وچ اہم کرادر ادا کردیاں نیں جو ویلا لنگھن دے نال نال عمر دے کسی وی حصے وچ جے پرانی گلاں تے یاداں آئیاں تے انج محسوس ہوندا اے کہا جے کل دی ای تے گلاں نیں۔ جوش ملیح آبادی دے ایس سوہنے شعر نے ڈاکٹر اختر شمار دی یاداں دے پھل تازہ کر دتے نیں جہدی خشبو اج وی گلستان سخن وچ محسوس کیتی جا سکدی اے۔ ڈاکٹر اختر شمار اک ہمہ جہت بلکہ ہمہ گیر شاعر تے ادبی تخلیقی شخصیت سن جہناں دا ادبی ستارہ ملتان دے اسمان اتے چمکیا سی جتھے اوہناں دی پیدائش 17اپریل 1960ء وچ محمد اکبر خان دے ہاں ہوئی۔ والدین نے اوہناں دا نام محمد اعظم خان رکھیا لیکن اوہ شعرو سخن دی دنیا وچ اختر شمار دے نام توں مشہور ہوئے۔ ڈاکٹر اختر شمار معاشرے نوں تنقیدی اکھ نال ویکھن والے شاعر تے ادیب سن۔ اوہ مثبت نقطہ نظر دے دانشور سن تے تعمیری تنقید اتے یقین رکھدے سن۔ اوہناں نے اپنے تہذیبی تے معاشرتی تصورات نوں اپنے کالماں وچ پیش کیتا۔ اوہ پاکستان دے بہت سارے قومی اخباراں وچ کالم لکھدے رہے۔ ڈاکٹر اجمل نیازی مرحوم دے بقول ’’اوہ ایف سی یونیورسٹی وچ صدر شعبہ اردو اے تے اک زبردست شاندار ادبی رسالہ بجنگ آمد دے مدیراعلیٰ اے۔ اوہ تنگ آمد توں پہلے ای بجنگ آمد باقاعدگی نال شائع کردا اے۔ تنگ آن مگروں بندا کسی کم دے قابل نہیں رہندا تے ڈاکٹر اختر شمار بڑا قابل بندا اے۔ اوہ پٹھان اے دوستاں دادوست تے دشمناں دا دشمن وی اے۔ اوہ بہادر تے غیور بندا اے‘‘۔

ڈاکٹر اختر شمار اپنے عہد دے قادر الکلام شاعر سن۔ اوہ اپنی ایس ہنرمندی تے سلیقے دی بنا تے مشکل ترین مضموناں نوں لطیف لہجے وچ ڈھال کے انج بنا دیندے جیویں کوئی عام گل ہووے تے لوکاں دی سماعتاں اتے گراں نہ گزرے۔ا وہناں نوں لفظاں دے ورتن دا سلیقہ اک ہنر دے طور تے آندا سی۔ اوہناں دا شعری وجدان روشن سی اوہ اپنی غزلاں وچ عام فہم الفاظ استعمال کرن ااتے قدرت رکھدے سن۔ اوہناں دی مقبول غزل توں کجھ شعر ملاحظہ کرو۔
چار دن رہ گئے میلے میں مگر اب کے بھی
اُس نے آنے کے لیے خط میں لکھا کچھ بھی نہیں
کل بچھڑنا ہے تو پھر عہدِ وفا سوچ کے باندھ
ابھی آغازِ محبت ہے گیا کچھ بھی نہیں
اوہناں دی شاعری زندگی دے حقیقی تجربے نال پیدا ہوئی تے اوہناں دے شعراں وچ ضرب المثل بنن دی صلاحیت وی موجود سی۔ بقول ڈاکٹر بیدل حیدری مرحوم ’’کہ اوہ دن بوہتا دور نہیں جدوں اختر دا شمار برصغیر دے وڈے شاعراں وچ ہووے گا‘‘ ڈاکٹر اختر شمار دے لہجے وچ اعتماد اوہدے معتبر شاعر ہون دی گواہی دیندا سی۔ اوہناں دیکلام وچ رنگ جدید دا بیان وی کلاسیکیت تے روایت دا حصہ سی بلکہ اسیں انج وی کہہ سکنے آں کہ اوہناں دے کلام وچ قدیم تے جدید رنگ اک حسین امتزاج لئے ہوئے سی۔ اوہناں دی اک غزل دا مقطع جو میرا ہمیشہ پسندیدہ رہوے گا۔
اے آسمان میں ترا اختر شمار ہوں
کچھ تو مری نظر کی صداقت شمار کر
ڈاکٹر اختر شمار اپنی ذات وچ اک صاف گو‘ محبت پرور تے صوفی بندے سن۔ اوہناں دا شمار 20ویں صدی دے ایسے شاعراں وچ ہوندا سی جہناں دی شخصیت تے فن وچ کوئی تضاد نہیں۔ اوہناں نے تعلیم و تدریس تے شعرو ادب دے شعبیاں وچ اپنی صلاحیتاں پاروں ایسے چراغ روشن کیتے جہناں دی ضیا پاشی توں اک زمانہ مستنز ہویا۔ پچھلے دناں ایف سی یونیورسٹی لہور وچ ڈاکٹر نورین کھوکھر دی زیر صدارت شعبہ اردو ولوں ڈاکٹر اختر شمار دی یاد وچ تقریب منعقد کیتی گئی۔ جہدے وچ ڈاکٹر اختر شمار دی اہلیہ تے بچیاں نے رلت کیتی۔اوہناں دے پتراں وچ تیمور‘ وقار تے احتشام نے حاضرین نال مل کے اپنے والد دی شخصیت تے فن دے بہت سارے پہلوواں اتے چانن پایا۔ تقریب دا آغاز صدر شعبہ اردو ڈاکٹر نورین کھوکھر دے اظہار خیال نال ہویا جہدے وچ اوہناں نے اپنے سوہنے لفظاں وچ ڈاکٹر اختر شمار نوں خراج تحسین پیش کیتا۔ اوہناں دی گل بات نے ایس پروگرام دے ماحول نوں اپنے سحر وچ لے لیتا۔ نظامت دے فرائض ڈاکٹر غفور شاہ قاسم نے سرانجام دتے۔ تقریب وچ ایف سی یونیورسٹی دے ڈائریکٹر
جونتھن ایڈلٹن‘ وائس ڈائریکٹر ڈگلس ٹرمبل‘ ایسوسی ایڈوائس ڈائریکٹر ڈاکٹر گلوریا کالب‘ ڈین آف ہیومینٹیز ڈاکٹر الطاف اللہ خان دے علاوہ دوجی یونیورسٹی انتظامیہ نے وی رلت کیتی جد کہ شہر بھر توں علم و ادب دی نامورشخصیات وچ ڈاکٹر خواجہ ذکریا، ڈاکٹر فخر الحق نوری، ڈاکٹر ناصر نیئر عباس، منصور آفاق تے دوجے رفقاء نے بھرواں رلت کیتی۔
اپنی نوعیت دے اعتبار نال ایہہ پہلی تقریب سی جہدے وچ ڈاکٹر اختر شمار نال عقیدت و محبت دا اظہار منفر انداز وچ کیتا گیا۔ ڈاکٹر اختر شمار اتے بنائی گئی ڈاکو منٹری نے ماحول نوں رقت انگیز بنا دتا۔ کالے ڈریس کوٹ‘ پھلاں تے موم بتیاں نال ماحول نوں خوبصورت بنایا گیا۔ پروگرام دے سارے انتظامات ڈاکٹر عتیق انور تے طلبا دی ٹیم نے احسن طریقے نال سرانجام دتے جہنوں حاضرین نے خوب سراہیا۔ ڈاکٹر نجیب جمال‘ ڈاکٹر اشفاق ورک‘ ڈاکٹر طاہر شہیر تے ڈاکٹر شاہد اشرف نے اپنی بھرواں معاونت کیتی۔ ایس تقریب دے دوران ڈاکٹر طاہر شہیر اپنے اظہار خیال وچ کہندے نیں کہ ڈاکٹر اختر شمار دا ایف سی کالج نال اوہ انمولہ رشتہ اے جہڑا اوہناں دے جان مگروں وی کدی ختم نہیں ہو سکدا۔ حقیقت ایہہ اے کہ ہن تک ایہہ سانحہ قبول کرن لئی تیار ای نہیں۔ انج لگدا اے جیویں اوہ کجھ دن لئی چھٹی اتے گئے سن تے اجے کدھروں اپنے مخصوص انداز وچ مسکراندے ہوئے آ جان گے۔چاہے اردو ڈیپارٹمنٹ ہووے یا دوجی مینجمنٹ‘ ساریاں دے نال اوہناں دا تعلق ای اینا سوہنا کہ پورا ادارہ اج وی اوہناں نوں مس کردا اے۔ اوہناں دے حوالے نال تعزیتی ریفرنس داپربندھ ایس گل دی تائید اے کہ اوہ جان مگروں وی نہیں گئے۔ ایس تعزیتی ریفرنس دے اختتام اتے ڈاکٹر اختر شمار دی اہلیہ اتے اہلخانہ نے شعبہ اردو دی ساری ٹیم دا شکریہ ادا کیتا۔ خاص طور تے ایس تقریب دی روح رواں ڈاکٹر نورین کھوکھر دا جہناں نے ایس تقریب دی کاوشاں دے حوالے نال اپنی وابستگی دا منہ بولدا ثبوت دتا کہ اوہناں نے دھی ہون دا حق اد اکیتا۔
ڈاکٹر اختر شمار اج ساڈے وچ موجود نہیں لیکن اوہناں دی گلاں تے یاداں ہمیشہ ساڈے نال رہن گئیاں۔ اج فیر اوہناں نوں یاد کردیاں اک ہور سال لنگھ گیا ۔ بقول احمد فراز دے ایس شعردے مصداق:
آج اک اور برس بیت گیا اُس کے بغیر
جس کے ہوتے ہوئے ہوتے تھے زمانے میرے
٭٭٭٭