نمسکار

بلیجیت سنگھ

کھانا کون بناوُ؟ میں چوکیدار دلیپ نُوں پُچھیا۔
کھانا؟ سر میں ای بناؤدیں۔
آؤندا تینوں کھانا بناؤنا؟
ہور سر… میں تاں جناب دی تابع رہنا۔ میں تاں شروع توں ریسٹ ہاؤس وِچ ایہی کم کرداں۔ تہاتوں پہلاں جیہڑے مرضی افسر نُوں پچھ لیو۔ دسّو کیہ بناواں سر… نال ای بیٹھا سبزی آلا۔
لیا جو مرضی۔
جدوں دلیپ سبزیاں دے لفافے لے کے واپس آیا تاں میں یاد کیتا کہ میں اُس نُوں اک ہزار روپیہ دے کے بازار توریا سی رسوئی دا سامان لین۔ اوہ بچے پیسے موڑ رہیا سی۔
رکھ لے کولے… جو وی کچن وِچّ ہور کجھ لوڑ ہوئی تاں لئی آوِیں بازار توں۔ جد پیسے مُک جان ہور منگ لئیں۔
سر گیس دا سلنڈر…؟کہہ کے اوہ چُپ کرکے کھڑ گیا۔
گھروں لیاندا گڈی چ گیس دا سلنڈر… چُلھا… تے ریگولیٹر وی نال اے۔ ڈرائیور نُوں کہہ… دلیپ ملازماں دی لسٹ وِچ سبھ توں اہم ہو گیا سی۔ دلیپ بارے وِیہہ منٹ پہلاں میں دفتر دے سپریڈنٹ سبھاش چندر توں پُچھ لیا سی؛
ایہہ تاں سر بڑا کم دا بندہ۔ جو مرضی کروا لئو ایہتوں۔ بہت ودِھیا کُک اے۔ گڈی وی چلا لیندا جے ڈرائیور چُھٹی تے ہووے۔ جانا اوہنے کِتے نہیں۔ چووی گھنٹے حاضر۔ وِچے ای رہندا ریسٹ ہاؤس دے اپنے کواٹر چ۔ ایہدا دادا کدے ایسے ریسٹ ہاؤس وِچ انگریزاں دی نوکری کردا ہوندا سی۔ اودوں بجلی نہیں سی ہوندی۔ پنکھا کلی لگیا ہویا سی۔ اصطبل چ انگریز افسراں دے گھوڑے وی اوہی سنبھالدا ہوندا سی۔ دلیپ سر ایسے ریسٹ ہاؤس وِچ جمیا۔
بدلیاں دی لاسٹ لسٹ جیہڑی ہُنے باہر نِکلی… اُس وِچ مینوں کنڈھی دے نیم پہاڑی کھیتر وِچ تیسری وار پوسٹ کر دِتا گیا سی۔ جوائنگ ٹائم کٹ کے جدوں میں کار تے روانہ ہون دی تیاری کر رہیا ساں تاں رات دے انتاں دے ہُمس پِچھوں جھکھڑ جھانجا جھلن لگ پیا سی۔ انڈین کمپنی دا گیس دا سلنڈر، ریگولیٹر، چھوٹا گیس سٹوو، لائیٹر اتے شراب دیاں تِن بوتلاں میں سبھ توں پہلاں اُچیچ نال گڈی دی ڈِگی چ ٹکا لئیاں سن… کپڑے کھان پِین دا سامان تے دوائیاں دے پتیاں دا فکر ہی دماغ تے چڑھیا رہیا۔ کالھی کالھی تُردے میں کئی کجھ نال لجانا بُھل گیا۔ لیپ ٹاپ یاد ای نہیں رہیا۔ سارے رستے درختاں دے بودے ٹاہنے ٹُٹ کے گِرے پئے دِسدے رہے سن… تے پتّے پتہ نہیں ہنیری نے اُڈا کے کتھے کِدھر وگاہ مارے۔ ڈیڈھ سو کلو میٹر سڑکاں دے جنگل وِچوں تیزو تیز گڈی دڑاؤندا میں شوالک دِیاں پہاڑِیاں دے پیراں وِچ ٹِکے چھوٹے جیہے سرکاری کمپلیکس دے باہر جا رُکیا جو ہند پاک بارڈر دے نال آخری سٹیشن سی… جتھے میں جنگلات وِبھاگ دے سبھ توں ہیٹھلے دفتر دا مُکھی سی۔ سوچیا کہ موبائل دا کرنٹ ختم ہون توں پہلاں پِچھے گھروالی تے بچیّاں دا حال چال پُچھ لواں:
سبھ ٹھیک اے؟
ہاں ٹھیک اے۔ ہنیری بہت چل رہی اے۔ کھڑکیاں دروازے کھڑک رہے ہن۔ ساں ساں ہوندی پئی چارے پاسے۔ بجلی تہاڈے ہوندیاں دی گئی اجے تک نہیں آئی۔ کوئی پتہ نہیں کد آؤندی اے۔ موم بتیاں لبھّ رہے آں۔ تار توں کپڑے اُڑ گئے۔ تسیں پہنچ گئے؟ ٹھیک ٹھاک؟ پہنچ ہی گیاں اوکھا سوکھا۔ ہاں سبھ ٹھیک اے۔
ٹھیک اے۔ اپنے کھان پین دا خیال رکھیو۔ دوائیاں ٹائم سر لینیاں نہ بُھلّ جائیو۔
انٹرنیٹ دی رینج ٹُٹ گئی۔ موبائل اپنا چارج مُک جان دا اشارہ کر رہیا سی۔ چارج تے لاؤن والا ینتر پتہ نہیں کار چ رکھے سامان چ ہے وی سی کہ نہیں۔ بجلی پتہ نہیں کدوں آوے۔ کہ نہ ہی آوے…
جدوں میری کار دفتری کمپلیکس اندر پہنچی تاں سارے ملازم مینوں اُڈیکدے کار دے کول ہی اکٹھے ہو گئے سن… پلانٹر، فاریسٹ گارڈ، فاریسٹر، انسپکٹر… تے ہور لوک جیہناں نُوں آؤن والے سمیں چ میرے توں اُمیداں…ڈر بَھے ہو سکدے سن۔ طوفان… کھڑکدے دروازے، کھڑکیاں تے گلّ ہوئی بجلی چ جدوں میں جُھلدی ہنیری دے جھمبے ہوئے اپنے سٹاف نُوں دیکھیا تاں مینوں پُرانے سمیاں چ اجیہے پہاڑی علاقیاں چ نوکری کردے… جیپ چ گھمدے اوہ منظر یاد آئے جدوں جنگل چ ہنیری طوفان توں بچدے جنگلی جانور اِک دُوجے نال لگ کے درختاں ہیٹھ اکٹھے کھڑے ہوندے… بُھکھے ننگے ڈرے ہوئے… طوفان دے تھم جان دی اُڈیک اُمید چ بے بول اِک دوسرے وِچ نُوں وڑدے تاں جے مینہہ، طوفان، ٹھنڈ گڑیاں دی مار توں بچ جان کدے انج کھڑے اوہ ہنیری کارن ٹُٹ کے گِردے بِرچھاں دے ٹاہنیاں دی مار ہیٹھ وی آ جاندے۔
ہنیری وِچ اینا لما سفر آپ کار چلا کے میں تھکیا پیا ساں۔ میرے چ گڈی چوں اُٹھ کے باہر نکلن دی ہمت وی نہیں سی۔ میری اِچھا سی کہ کوئی مینوں پھڑ کے اُٹھاوے پر مینوں سبھ دی سر سر تے سسری کال توں علاوہ کجُھ وی پلّے نہ پیا… تاں وی دفتر وِچ بہہ کے میں سٹاف نال سرسری گل بات کیتی۔ سبھ دے ناؤں، رُتبے، سٹے دا سماں ڈائری چ نوٹ کیتا… علاقے دی جان پچھان تے دفتر نال جُڑے رُٹین دے کماں دا سٹیٹس… اپڈیٹ لیا:
کوئی وڈّا پنگا تاں نہیں ہیگا دفتر اندر وڑیا ہویا؟سبھ نے تھوڑہیاں جیہیاں اکھّاں ہور اڈّ لئیاں۔نہیں سر۔ شانت ماحول اے۔

سپریڈنٹ سبھاش مینوں کنڈے تے لگیا۔ میں وی پچھلے تجربے انوسار بولدا رہیا… سرکار پچھلے دفتراں وِچ جو ساتھوں کرواؤندی رہی ہے؛ اِس دفتر وِچ وی اوہی کُش ہوندا ہونا!!کُرسی توں اُٹھدیاں مینوں تھکاوٹ کارن بے بسی جیہی محسوس ہوئی۔ ہُن کیول لیٹیا ہی جا سکدا سی۔ میں سرکاری رہائش دیکھن… دیکھنا کیہ سی۔ سرکاری نوکری چ پسند… نہ پسند ناں دی کوئی چیز ہوندی ہی نہیں۔ اتے چھت ہووے۔ ہیٹھاں گدا۔
ہیگی سر، بہت ودِھیا رہائش میٹنگ ہال دے اُپر فسٹ فلور تے ریسٹ ہاؤس دے وِچ ای۔ ودِھیا بیڈ۔ نواں اے. سی سر ہُنے دو مہینے پہلاں پہلے صاحب بہادر نے خریدیا۔ گیزر۔ سبمرسیبل لگا… دلیپ تے سویپر نے اجّ سویرے صفائی کر دِتی۔ سارا کجھ سیٹ کیتا پیا۔ چلو سر اُپر چل کے رہائش دیکھدے ایں۔ فسٹ فلور تے رہائش صاف ستھری سی۔ سپریڈنٹ نے میرے رات رہن دے سارے پربندھاں بارے فٹا فٹ… سبھ کجھ گِنا دِتا۔ اُس نے اپنا بند کیتا بیگ ڈائننگ ٹیبل تے رکھ دتا سی۔ لگیا اُس نُوں کالھ سی۔ اُس نے گھڑی ول ویکھیا۔ پنج وجن والے سن۔
سر موسم خراب اے۔ جے لاسٹ بس وی نکل گئی… سَر کل مِلدے آں۔ سبھ چلے گئے۔ وسر گئے۔ میں تے دلیپ ہی رہ گئے۔
دلیپ، لیا گلاس گلُوس دھو کے۔ پیگ ماریئے۔، شراب دا خیال مینوں بُرا لگیا… اوہ وی اِس دفتر چ پہلے ہی دن… تاں وی شراب دیاں تِن بوتلاں گڈی چوں نکل کے رہائش وِچ پُج چُکیاں سن۔
سر تیار اے سبھ۔ سلاد کٹیا پیا۔ ہلدی رام دا نمکین نورتن بُھجیا لیاندا ہوئے۔ جے آپ جی دا من ہووے آنڈیاں دی بُھرجی بنا دینداں۔
بنا دے۔ زردی باہر کڈھ دیویں۔ سُٹیں نہ۔ آپ یا اپنے بچیّاں نُوں کھلا دئیں۔
جیکہہ کے دلیپ ہوگیا سٹارٹ۔ پانی، برف، گلاس… تے وہسکی نال بھری سگنیچر دی ہری بوتل وی میز تے ٹِکا گیا۔
جدوں تک مینوں نشہ ہوندا دلیپ پتہ نہیں کدوں ادرک دا اچار،مُولی تے ڈَونگھے چ مٹر پنیر بھرکے کھانے دی میز تے رکھ گیا۔ تے روٹی… مینوں بُھکھ پہلاں ہی لگی ہوئی سی۔ مرداویں ہتھّاں دی بنی، چوپڑی نِگر روٹی دیکھ کے بُھکھ ہور چمک اُٹھی۔ مینوں پتلی روٹی پسند نہیں آؤندی۔ نہ ہی لِسی جیہی روٹی جو دنداں نُوں ہی چِپک جاوے۔ کڑک روٹی جس نُوں دنداں ہیٹھ دب کے سواد آوے۔ کدے میں اپنے جگری دوست اُپندر دے گھر بھانڈے مانجن والی نوکرانی نُوں روٹی کھاندے گوہ نال دیکھیا سی۔ اُس دی دادی نے موٹی روٹی توے توں سِدھی اُس دی پلیٹ چ کھسکا دِتی سی۔ اُس نوکرانی ماتا نے متھّا جیہا ٹیکدیاں روٹی دوہری کرکے متھے نُوں لائی… تے بُرکی توڑ کے جاڑاں ہیٹھ دبی تاں مینوں اُس عورت تے بڑا رشک آیا۔ اُس توں ودھیا روٹی میں کدے دیکھی ہی نہیں سی۔ میں آپ اودوں بے حد بُھکھا ساں… پر سنگدیاں کھا کے آیاں،کہہ کے چاہ پین بہہ گیا ساں۔
تِن روٹیاں کھا کے میں ڈکار ماریا۔ کُرلی کیتی۔ تِن روٹیاں دے نالو نال میں پِچھلے چھ سالاں توں اپنیاں بلڈ پریشر، شوگر تے خون نُوں پتلا رکھن دیاںتِن گولیاں دی پھکی وی تنوں ڈنگ ماری جانداں دلیپ نُوں میں سون لگاں اِس لئی کیہا کہ اوہ میرے ولوں نسچنت ہو جاوے۔
دلیپ اجے کچن وِچ بھانڈے سنبھالن دا کھڑاک کر رہیا سی۔ سون لگیاں مینوں یاد آیا کہ میں ہر اِک چھ مہینے بعد پی جی آئی توں ریٹائر ہوئے ہارٹ شپیشلسٹ ڈاکٹر یادوندر سنگھ توں چیک اپ کراؤندا ہاں۔ مہینہ کُو پہلاں جدوں میں مِتھّے سمیں تے ڈاکٹر صاحب نُوں مِلن گیا تاں اوہ میرے ورگے ہی اِک دل دے مریض نال گل کر رہے سن۔
ڈاکٹر صاحب، کھان پین ڈائٹ بارے وی دس دیندے۔
تلیا، بازارُو کھانا، کولڈ ڈرنک… سبھ توں پرہیز… جو مِٹّی چ دبیا اُگدا… آلو زمین کند شکرقندی بند۔ بہت کھا لیا ہُن تک۔ ہلکا پُھلکا کھاؤ۔ سلاد رج کے کھاؤ۔ ہور پتّے دار… ساگ سبزیاں کھاؤ۔ تسیں دیکھو۔ جنگل دے جیو کنے سوہنے ہوندے۔ سپّ توں لے کے شیر تک۔ ہرن۔ مور۔ نہ اوہ مرچ کھان۔ نہ مسالہ۔ نہ نمک۔ نہ شراب، سگرٹاں… نہ کوئی گھاٹے دی چنتا، نہ کسے وادھے دا فِکر۔ جِنا لوڑ ہوئی گھاہ پھوس کھاہدا… تے سارا دن سیر کیتی۔ دلیپ دے چلے جان… دروازہ بند کرن دی آواز توں بعد مینوں جنگلاں وِچ من مرضی نال گھاہ پھوس پھل پتیاں ڈنگدے… سیر کردے ہرناں دے جھنڈ دِسن لگے۔
اُس دِن رہائش توں پوڑِیاں اُتردے دفتر دے باہر کافی بندیاں دا اکٹھ دیکھیا۔ سپریڈینٹ نے فائل میری میز تے رکھدیاں دسیا کہ خیر دے جنگل وِچوں چوری ہوئے درختاں بارے اج انکوائری دی تاریخ اے۔ باہر دوویں دِھراں الگ الگ کھڑیاں اِک دوجے نُوں گھور رہیاں سن۔ ماحول گرم ہو رہیا سی۔ گالی گلوچ… ہتھو پائی ہو جان دی پوری سنبھاونا بنی ہوئی دِسدی سی۔ مینوں تھانے دے ایس ایچ او دا نمبر یاد آیا۔
سپریڈنٹ صاحب… دوویں دِھراں دے دو دو بندے بُلا کے بیان لِکھو۔ کسے نُوں اُچی نہیں بولن دینا۔ جے کسے کول کوئی ہتھیار ہووے تاں اُس نُوں کمپلیکس چوں باہر کڈھ دیو۔ میں ایس ایچ او نُوں وی فون کرداں…، کرسی تے بیٹھے مینوں ماحول بھارا ہوندا لگیا۔ درختاں دی چوری دے متعلق مینوں دوویں دِھراں دے حق تے برخلاف لیڈراں، اُچ ادھیکاریاں دے فون آئی جا رہے سن۔ سماں رُکیا لگیا پر دفتر لُڑھکدا لُڑھکدا لنچ ٹائم تک پہنچ گیا۔
اوئے نہ اوئے۔ نہ نہ۔ ایں نہ کر۔ کیہ کرداں۔ بھاء.ا آہ مینوں پھڑا توں۔باہر کسے دے بہت اُچی بولن اتے بھجن دی آواز مینوں ریٹائرنگ روم چ بیٹھے نُوں سُنی۔ میں تھوڑا گھبرا کے موبائل سنبھالدا سوفے توں اُٹھیا۔ لگیا ہوگیا پنگا شروع تے دبا دب باہر نِکلدیاں، کلاس فور نُوں پُچھیا:
لڑائی ہو گئی؟ سبھاش… کیہ ہویا… آہ اینی اُچی آواز کیہدی آئی؟
کُش نی سر اسیں تاں لنچ کرکے ہٹے سی۔ میں تاں بچدی روٹی ٹالھی ہیٹھ بیٹھے کُتے نُوں پاؤن تُریا آہ کوئی باہرلا بندہ کدوں دا گیٹ موہرے کھڑیا ساڈے ول جھاکی جاندا بھجیا آیا تے کہندا آہ روٹی کُتے نُوں نہ پا، مینوں دے دے اوہ بندہ لڑ چ روٹی سنبھال کے ویلھا ہویا چادرا ٹھیک کردا بدبدایا،چاہ نال کھاؤں۔تے مینوں ہتھ جوڑ کے، جُھک کے نمسکار کردا دوہرا ہو کے اپنا سر اپنے ڈِھڈّ تک لے گیا۔٭