پنجابی زبان تے ادب دے 100 سال

لكهت:ڈاکٹر صغرا صدف

اج میں اک اِنج دی قوم دے ادب بارے گل کراں گی جو پچھلے 73 ورھے توں شدید ترین استحصال دا شکار اے۔ تجزیہ کرن توں پہلے لائٹنردی رپورٹ ویکھو تے سوچو کہ ایس زبان وچ وڈا ادب کنج تخلیق ہو سکدا سی جیہدی بہادری تے نفری ایہد ی دشمن ہو گئی۔ انگریز نے اپنے وسیع تر مقاصد لئی ایہنوں استعمال کرن دا منصوبہ بنایا ۔ دنیا نال لڑن بلکہ جتن لئی ایس نوں بھرتی کیتا۔ ایس توں پہلے اوہناںایس قوم دے شعور تے بغاوت دے جذبے نوں گہری نیند دے انجکشن لائے۔ ایہنوں ثقافتی حوالیاں توں وی کمزور کرنا ضروری سی۔ ایس لئی زمین وچ گڈیاں ایہدیاں جڑاں وَڈ کے ایہنوں اپنی مرضی دے گملے وچ لایا جیہڑا ایہدی مرضی دے مطابق نشوونما دا چکر چلاندا سی۔برصغیر دے ہر حصے وچ مادری زبان دی اہمیت نوں تسلیم کرن والے نے پنجاب دی زبان نال خاص ویر رکھیا ۔ اجنبی زبان وچ تعلیم دا آغاز ہویا تے مورال دے نال شرح خواندگی وی منہ دے بھار ڈِگ پئی ۔ گل ایتھے تیکر محدود ہوندی تے وی خیر سی پر لوکاں دے ذہناں وچ خطرناک وائرس انجیکٹ کیتا گیا کہ پنجابی اَن پڑھ تے گنوار لوکاں دی زبان اے۔ سکول جان والے واپسی اُتے اپنے ای ماں پیو تے بزرگاں دا مذاق اڑان لگے جس دا نتیجہ ایہہ نکلیا کہ ہر آن والے دن وچ مادری زبان دے نال کمتری دا احساس مضبوط کیتا جاندا رہیا۔ بلھے شاہ تے وارث شاہ دی آفاقی زبان نوں تہہ خانے وچ قید کر دتا گیا۔
لکھن والے ویلے دی چال وچ الجھ کے آفاقی زبان توں دور ہوندے رہے۔ اقبال، فیض، ندیم ، منٹو، عبداللہ حسین تے مستنصر حسین تارڑ مٹی نال محبت دے باوجود ایس ول مبذول نہ ہو سکے۔ 47 وچ پنجاب دی وَنڈ ویلے ایس دے منہ وچ گڑھتی ویلے ایس دے کن وچ ڈر دا ایہہ منتر وی پھونک دتا گیا سی کہ ایہنے سر چک کے نہیں جینا، شناخت دے بھولے بسرے سِرے بالکل نہیں لبھنے، تاریخ دی کسے کہانی وچ نہیں الجھنا ، بس محنت مزدور ی کرنی اے تے کمائی دے خانے و چ شرمندگی وی محفوظ کرنی اے۔ ملک وچ کسے تھاں کوئی مسئلہ ہویا، پرویز الٰہی تے شہباز شریف نے فوراً مدد دا اعلان کیتا۔ کدی اپنا کوئی منصوبہ ادھورا چھڈیا، کدی سرکاری ملازماں دی تنخواہ توں کٹوتی کیتی۔ وڈے بھرا دا خطاب آپ ای ناں دے دَر اُتے نصب کیتا تے خدائی خدمت گار بن گئے پر ایسے طرح دی ہر کاوش دے جواب وچ نفرت دی پوٹلی وصولی کہ پنجاب دے کول تے بوہت کجھ اے۔ ایہہ بھُل گئے کہ وڈا بھرا گھر دی جڑاں نوں وی استوار کردا اے تے ایہو پنجاب دی کوتاہی قرار دے دتی گئی۔ اک انج دا صوبہ جنہوں اپنی زبان، کلچر تے آرٹ دا احساس نہ ہویا ایس دی کوئی وی کاوش کنج معتبر ہو سکدی سی۔
جدوں جدوں پنجاب نوں مندا بولیا گیا ، ایس دی قربانیاں دی تضحیک کیتی گئی ،کسے پنجابی حکمران نے کدی ایہہ پچھن دی زحمت نہ کیتی کہ آخر میرا کیہ قصور اے؟ جے آبادی دے تناسب پاروں فوج وچ میری بھرتی زیادہ اے تے زیر بحث اٹھ دس جرنیلاں دے علاوہ ہر سال سینکڑے جاناں قربان کرن والے سیلاب، زلزلے تے آفتاں وچ حصار بن جان والیاں وچ وی تے میرا حصہ زیادہ ہوندا اے۔ جے میرے کھیت سونا اُگاندے نیں، جے میری مٹی سبزے نوں جنم دیندی اے، جے میرے دریا زندگی دا راگ سناندے نیں تے ایہہ میں کسے اُتے قبضہ کر کے حاصل نہیں کیتے۔ فطرت نے مینوں ودیعت کیتے نیں۔ میں تے ایہناں دی کمائی ونڈی اے۔ پاکستان اک ریاست اے جس وچ کئی قوماں وسدیاں نیں۔ جنہاں دے منفرد کلچر تے دانش نال بھر یاں زباناں نیں، ذہناں وچ ہزار سال دا ورثہ اے۔ پاکستان دا کوئی کلچر نہیں، ساری قوماں دا کلچر مل کے ایہدا کلچر بن دا اے۔ پچھلے دس بارہ سال توں قومی اسمبلی وچ دھکے کھان والے قومی زباناں دے بل نوں وزیراعظم پاس کرن تے تاریخ وچ امر ہون۔ احمد شاہ ادب دا سپہ سالار اے۔ ایس نے اردو زبان دی کانفرنس وچ مادری زباناں نوں اہمیت دے کے زمینی دانش، سماجی معاملات توں آگاہی تے آفاقی شعور دا ثبوت دتا اے۔
اردو جیہڑی رابطے دی زبان اے اوہ بوہت ساری زباناں دے مرکب دا ناں اے۔ ہن ایس وچ موجود عربی، فارسی تے دوجے بدیسی زباناں دے لفظاں دی تھاں پاکستانی زباناں دے لفظاں نوں جگہ دینی چاہیدی اے۔ ہن قومی تے رابطے دی زبان دی بقا اک دوجے دے نال مشروط ہو چکی اے۔ پنجاب وچ ہجے تیکر مادری زبان نوں لازمی مضمون دا درجہ حاصل نہیں ہو سکیا ۔ منصوبہ ساز ایس دی وجہ سرائیکی تے پنجاب دا مسئلہ دس کے بری الذمہ ہو جاندے نیں کیوں جے اوہ پنجاب نوں صدیاں پرانی راہ اُتے ای چلانا چاہندے نیں۔ ایس اُتے سوچنا چاہیدا اے تے کوئی راہ کڈنا چاہیدا اے نہیں تے اگلی نسل لئی مادری زبان کوئی مسئلہ نہیں ہوئے گا۔ منہ ڈِنگاکر کے بدیسی زباناں بولن والے پنجابی کنج وڈا ادب تخلیق کرن گے؟۔ وزیراعظم صاحب ! مختلف قوماں نے مل کے پاکستان بنایا سی۔ ہندوستان نے 25 توں ودھ زباناں نوں قومی زبان دا درجہ دے رکھیا اے، آخر ساڈا کیہ مسئلہ اے؟ تسیں وی ایس پرانے مطالبے نوں تسلیم کردے ہوئے صوبائی اکائیاں نوں قومی زبان دا درجہ دین دے احکامات جاری کرو، تاریخ تہانوں سنہری حروف وچ یاد رکھے گی۔
٭٭٭