قائداعظم تے نظام حکومت
ساڈا آئیڈیل سرمایہ دارانہ نہیں بلکہ اسلامک اے یعنی انج دا نظام جیہڑا اسلام دے سنہری اصولاں دے مطابق ہوئے،محمد علی جناح
قیوم نظامی
ہر آزاد ریاست دا اپنا اک ریاستی نظام ہوندا اے جیہڑا ایس ریاست وچ رہن والے عوام دی تاریخ ثقافت تے مزاج دے مطابق ہوندا اے۔ ایس ریاستی پالیسی دے مطابق جدوں نظام حکومت نوں چلایا جاندا اے تے استحصال تے جمود دی بجائے ریاست عدل و انصاف دی بنیاد اُتے اگے ودھدی اے۔ عوام نوں ترقی کرن لئی مساوی موقعے حاصل ہوندے نیں۔ قائداعظم ویژنری لیڈر سن، ایہناں دی نظر آن والی نسلاں اُتے سی۔ اوہ پاکستان دی آزادی توں پہلے ایس دے نظام حکومت اُتے غور و فکر کردے رہندے سن تے گاہے بگاہے ایس اُتے اظہار خیال وی کردے سن۔ اوہ نظام حکومت دے بارے وچ کوئی تے نہ لکھ پائے البتہ اوہناں نے اپنے خطبات وچ نظام حکومت دے بارے وچ بنیادی اصول بیان کر دتے جنہاں دی روشنی وچ سانوں پاکستان دے نظام نوں تشکیل دینا سی۔
افسوس مقتدر اشرافیہ نے کلونیل مائنڈ سیٹ دے تحت پاکستان نوں قائداعظم دے ویژن توں بوہت دور ہٹا دتا۔ ایس انحراف دی وجہ نال اج دا پاکستان مختلف نوعیت دے بحراناں دا شکار اے۔ جدوں برطانیہ نے 1935وچ مغربی جمہوریت دا وگڑیا ہویا نظام ہندوستان اُتے نافذ کیتا تے ایس ویلے وی قائداعظم نے کہیا کہ ایہہ نظام ہندوستان دے عوام دے مزاج دے مطابق نہیں۔
قائداعظم نے 1938 وچ شملہ وچ خطاب کردے ہوئے فرمایا کہ پارلیمانی جمہوریت ہندوستان لئی موزوں نہیں۔ قائداعظم نے 6مارچ 1940ء علی گڑھ وچ اپنے خطاب وچ فرمایا کہ جمہوریت دے لبادے وچ جیہڑا نظام نافذ کیتا گیا اوہ اک ’’ گرینڈ فاشسٹ کونسل‘‘ دے سوا کجھ نہیں منتخب نمائندے نہ قانون ساز ادارے نہ ای رائے دہندگان دے ساہمنے جواب دیندے نیں بلکہ اوہ مشیر مطلق مسز گاندھی دے زیر فرمان نیں۔
ہندوستان دے حالات قطعی طور اُتے مختلف نیں برطانیہ دا پارٹی سسٹم اُتے مبنی نظام حکومت تے نام نہاد جمہوریت قدرتی طور اُتے ہندوستان دے عوام لئی ناموزوں اے ۔ پاکستان وچ رائج مغربی جمہوریت دے موجودہ نظام وچ وی منتخب نمائندے عوام نوں جواب دہ نہیں نیں بلکہ اوہ اپنے لیڈراں نوں جواب دہ ہوندے نیں جس سیاسی نظام وچ نمائندے عوام نوں جواب دہ نہ ہون ، اوہ جمہوری کنج ہو سکدا اے۔
قائداعظم نے 1943 وچ آل انڈیا مسلم لیگ دے اجلاس نال خطاب کردے ہوئے جاگیرداراں تے سرمایہ داراں نوں انتباہ کیتا کہ اوہ استحصال کردے نیں تے عوام دا لہو چوسدے نیں جس دے نتیجے وچ عوام نوں اک ویلے دا کھانا وی میسر نہیں آندا میں انج دا پاکستان ہرگز حاصل نہیں کراں گا۔ قائداعظم دی ایہہ گل اج وی سچ اے جاگیرداراں تے سرمایہ داراں نے قومی دولت اُتے قبضہ کر رکھیا اے جد کہ عام بندے نوں پورا کھانا میسر نہیں اے۔
قائداعظم نے 1946ء وچ کلکتہ دے مسلم لیگ دے کارکناں نال خطاب کردے ہوئے کہیا کہ میں اک بڈھا بندا واں اللہ نے مینوں سب کجھ دتا ہویا اے فیر میں خون پسینہ اک کیوں کر رہیا واں جاگیرداراں تے سرمایہ داراں لئی نہیں بلکہ عوام دے حقوق لئی کر رہیا واں۔ ایس خطاب نال صاف ظاہر ہوندا اے کہ اوہ جاگیردارانہ تے سرمایہ دارانہ نظام اُتے یقین نہیں رکھدے سن بلکہ اک انج دا نظام حکومت چاہندے سن جس وچ سارے شہریاں نوں بلاتفریق تے بلاامتیاز بنیادی حقوق حاصل ہو سکن۔
مئی 1947ء دہلی وچ قائداعظم نے رائٹر دے نامہ نگار نوں انٹرویو دیندے ہوئے فرمایا کہ پاکستان وچ سماجی جمہوریت ہوئے گی جس وچ حکومت کابینہ تے پارلیمنٹ سب عوام دے ساہمنے جوابدہ ہون گے۔ عوام پاکستان دے قطی تے حتمی حاکم ہون گے۔ اج پاکستان وچ جیہڑا نظام حکومت رائج اے ایس وچ پاکستان دے عوام مکمل طور اُتے لاوارث ہو چکے نیں جد کہ پاکستان اُتے مضبوط تے مقتدر اشرافیہ دا قبضہ اے۔ قائداعظم نے 25 جنوری 1948ء نوں کراچی بار ایسی ایشن نال خطاب کردے ہوئے فرمایا کہ اسلام تے ایس دے اعلیٰ نصب العین نے سانوں جمہوریت دا سبق دتا اے۔ اسلام نے ہر بندے نوں مساوات عدل تے انصاف دا درس دیندا اے۔ کسے نوں جمہوریت مساوات تے حریت توں خوفزدہ ہون دی کیہ لوڑ اے جد کہ اوہ دیانت دے اعلیٰ ترین معیار اُتے مبنی ہوئے تے جمہوریت دی بنیاد ہر بندے لئی انصاف تے عدل اُتے رکھی گئی ہوئے تے پاکستان وچ رہن والے ہر شہری نوں اپنی صلاحیتاں دے مطابق ترقی کرن دے مساوی موقعے حاصل ہون۔ اج دے پاکستان وچ قائداعظم دے ایس فرمان نال کھلم کھلا انحراف کیتا جا رہیا اے۔
قائداعظم نے 26مارچ 1948ء نوں چٹاگانگ وچ جلسہ عام نال خطاب کردے ہوئے پاکستان دے نظام حکومت دے بارے وچ تفصیلی اظہار خیال کیتا تے فرمایا کہ پاکستان دا نظام حکومت سماجی انصاف اسلامی سوشلزم دے اصولاں دی بنیاد اُتے تشکیل دتا جائے گا۔ مادی تے روحانی آزادی حاصل ہوئے گی۔ اسیں اپنی ثقافت اپنی روایات تے مزاج دے مطابق اپنے معاملات چلا سکن گے تے اپنے مقدر دا فیصلہ آپ کرن گے۔
قائداعظم نے 26 فروری 1948ء نوں ریڈیو پاکستان نال خطاب کردے ہوئے فرمایا کہ اسیں ایہہ کدی برداشت نہیں کرن گے کہ امیر امیر تر ہو جائے تے کجھ بندیاں دے ہتھاں وچ دولت دا ارتکاز ہو جائے۔ ساڈا آئیڈیل سرمایہ دارانہ نہیں بلکہ اسلامک اے یعنی انج دا نظام جیہڑا اسلام دے سنہری اصولاں دے مطابق ہوئے۔ سارے مسلماناں دا مفاد تے فلاح ساڈے پیش نظر رہنا چاہیدا اے۔ قائداعظم نے بیماری دے باوجود کراچی وچ سٹیٹ بینک دا افتتاح کیتا تے اپنے آخری خطاب وچ واضح تے دو ٹوک الفاظ وچ فرمایا کہ کیہ مغربی سرمایہ دارانہ معاشی نظام پاکستان دے عوام نوں مطمئن نہیں کر سکدا۔ سانوں اپنے مقدر دا فیصلہ آپ کرنا اے۔ ساڈے سیاسی تے معاشی نظام دی بنیاد سماجی انصاف تے مساوات اُتے ہونی چاہیدی اے۔ اسیں دوجیاں ول ویکھن دی بجائے اپنے معاملات نوں اپنے مزاج تاریخ تے ثقافت دی روشنی وچ طے کرنا چاہیدا اے۔ پاکستان دا موجودہ نظام حکومت قائداعظم دے تصور تے نظریے دے منافی تے برعکس اے۔ ایہہ نظام سرمایہ دارانہ جاگیردارانہ غیر منصفانہ تے استحصالی اے جیہڑا عوام وچ محرومی تے مایوسی پیدا کرن دا سبب بن دا جا رہیا اے۔ ایس نظام دی وجہ نال ریاست غریب پسماندہ تے مقروض ہوندی جا رہی اے۔ موجودہ پاکستانی نظام توں فیض یاب ہون والے تے ایہناں دے سہولت کار بوہت مضبوط تے طاقتور ہو چکے نیں۔ اسٹیٹس اُتے مبنی ایس ظالمانہ تے سنگدلانہ نظام نوں تبدیل کرن دا واحد رستہ ایہہ وے کہ پاکستان دے عوام نوں منظم تے بیدار کیتا جائے۔
پاکستان دے سارے ریاستی ادارے سٹیٹس دے حام نیں تے مفادات حاصل کر رہے نیں۔
افسوس دا مقام ایہہ وے کہ پاکستان دے سیاستدان میڈیا دانشور طبقہ مذہبی رہنما تے اساتذہ کوئی وی موجودہ نظام دے خلاف موثر تے توانا اواز چکن اُتے آمادہ نظر نہیں آندا۔
موجودہ نظام حکومت نوں قائداعظم دے اصولاں دے مطابق تشکیل دین دی لوڑ اے تے ایہہ کم عوامی طاقت دے بغیر کدی ممکن نہیں ہو سکے گا عوام نوں باشعور بیدار تے منظم کرن دی لوڑ اے۔
