کیہ پنجابی پرواِسٹیبلشمنٹ نیں ؟
لكهت:ازھر منیر
دیس پنجاب تے پنجابیاں دے دشمن ایتھے دے باشندیاں اُتے جیہڑے جھوٹے تے بے بنیاد الزام لائوندے نیں ایہناں وچوں اک بے ہود ہ تے مضحکہ خیز الزام ایہہ ہے کہ ایہہ لوک پرو اِسٹیبلشمنٹ Pro Establishment نیں۔ پرو اِسٹیبلشمنٹ ؟ جس دھرتی نے راجہ پورس جہے بہادر نوں جنم دتا جس نے سکندر مقدونی دے مقابلے وچ بے سروسامانی دے باوجود بہادری تے استقلال دے نال ایس دا مقابلہ کیتا تے بقول یونانی مورخ پلو ٹارک سکندر دی فوج دا حوصلہ کُند کر کے رکھ دتا جس دے بعد اوہ مزید فتوحات دے قابل ای نہ رہیا تے واپس یونان واپس گیا جس سرزمین اُتے ساندل، فرید، دُلّا بھٹی، احمد خان کھرل، سارنگ مراد فتیانہ، نظام لوہار، بھگت سنگھ، جنرل شاہنواز، کرنل احسان قادر، جنرل موہن سنگھ، اُدھم سنگھ، مولانا ظفر علی خان تے عبیداللہ سندھی (پنجابی )جہے حریت پسنداں نے جنم لیا ایس دے باشندے کیہ پرواِسٹیبلشمنٹ ہو سکدے نیں؟
پنجابی جے پرواِسٹیبلشمنٹ ہوندے تے نہ دیس پنجاب اُتے انگریز سامراج دے غاصبانہ قبضے دے ویلے دس وڈی لڑائیاں، 1 ۔ مُدکی، 2۔ فیروز شہر، 3۔ بدووال، 4۔ علی وال، 5 سبھراں، 6۔ ملتان، 7۔ رسول نگر، 8۔ سعد اللہ پور، 9 چیلیانوالہ ، 10۔ گجرات دی لڑائیاں تے کنیاں ای نکیاں لڑائیاں نہ لڑدے تے نہ ایس قبضے دے اٹھانوے ورھیاں دے دوران اک دے بعد دوجی باغیانہ تحریکاں تے حریت پسندانہ کاروائیاں وچ حصہ لیندے تے اِنج انگریز سامراج نوں خوار نہ کردے تے نہ ایہناں اٹھانوے ورھیاں دے دوران قید تے پھانسیاں دی صورت وچ تے نہ آزادی دے ویلے پنجاب دی ونڈ دے نتیجے وچ لکھاں پنجابیاں دی شہادتاں دی شکل وچ ایس دی اِنج دی کڑی سزا پاندے۔ حالانکہ قائداعظم پنجاب دی وَنڈ دے خلاف سن تے اوہناں نے ایس دے متحد رہن لئی ناقابل تردید دلائل وی دتے سن پر انگریز سامراج نے پنجابیاں نال ایہناں دی مزاحمت تے جدوجہد دا بدلہ لین لئی دیس پنجاب نوں تقسیم کر دِتا تے اِنج پنجابیاں نوں ایہناں دی باغیانہ کاروائیاں دی سزا دتی۔
ذرا حالیہ (پچھلے 50,55 ورھے دے )واقعات دا وی مختصراً ذکر ہو جائے ۔
1965 دی جنگ خالصتاً پنجاب دی سرزمین اُتے لڑئی گئی جس وچ فوج دے نال نال پنجابی عوام وی شامل رہے تے گھراں وچ بند ہو کے نہیں بہہ گئے بلکہ واہگہ دی سرحد اُتے اَپڑ جاندے رہے جد کہ 1965 وچ وی تے 1971 وچ وی فضائی حملیاں دے دوران تہہ خانیاں وچ لُکن دے بجائے گھراں دیاں چھتاں اُتے چڑھ کے طیاریاں دی لڑائی دا نظارہ کردے رہے۔ اِنج دے بہادر لوک کیہ پرواِسٹیبلشمنٹ ہو سکدے نیں؟
٭… ذوالفقار علی بھٹو جدو ں معاہدہ تاشقند دے بعد ایوب خان دی کابینہ توں استعفیٰ دے کے آئے تے حکومت دے ایس معتوب دا پوری بے خوفی نال استقبال پنجاب دے بہادر عوام نے کیتا تے اوہ جدوں ٹرین دے ذریعے راولپنڈی توں لہور آئے تے رستے وچ آن والے ہر ریلوے اسٹیشن اُتے لوکاں دے جم غفیر نے ایہناں دا استقبال کر کے اپنے اینٹی اِسٹیبلشمنٹ ہون دا ثبوت دِتا جد کہ لہور ریلوے اسٹیشن دے باہر تے جابر ڈکٹیٹر ایوب خان دی لائی گئی تصویراں تیکر پھاڑ دتیاں گئیاں۔ ایس دے بعد جدوں ایوب خان دے خلاف تحریک چلی تے ایس دا وڈا مرکز فیر پنجاب سی جس دے پنڈ پنڈ تے شہر شہر ایہہ تحریک چلی۔ پنجاب جے ایس تحریک وچ شامل نہ ہوندا تے ایوب خان دا اقتدار کدی ایس قدر آسانی نال ختم نہ ہو پاندا۔
٭… 1970ء دے انتخابات دے دوران اِسٹیبلشمنٹ پیپلز پارٹی دی شدید مخالف سی پر انتخابات وچ بھٹو دا ساتھ خیبر پختونخوا دے پشتوناں، بلوچستان دے بلوچاں، براہویاں تے پشتوناں نے نہیں، پنجاب خصوصاً وسطی تے شمالی پنجاب دے پنجابیاں نے دِتا تے اِنج اِسٹیبلشمنٹ دی ڈٹ کے مخالفت کیتی تے ایس دا مردانہ وار مقابلہ کیتا۔
٭… 1977ء وچ ذوالفقار علی بھٹو جدوں اقتدار توں محرو م ہون دے بعد لہور آئے تے پنجاب دے عوام نے مارشل لاء دی حکومت دی دہشت تے خوف توں بے پروا ہو کے ایہناں دا شان دار استقبال کیتا۔ ایہناں دا لہور دا ایہہ استقبال ای سی جنہوں ویکھ کے ضیاء الحق نوں یقین ہو گیا کہ پنجاب دے عوام ہُن وی بھٹو دے نال نیں تے جے انتخابات ہوئے تے پہلے دی طرح ہن وی پیپلز پارٹی ای جتے گی تے ایسے دی حکومت بنے گی۔ چنانچہ ایس نے انتخابات ملتوی کر دتے۔
٭…ذوالفقار علی بھٹو دا جدوں عدالتی قتل ہویا تے خیبر پختونخوا دا ولی خان، بلوچستان دا بزنجو تے مینگل تے سندھی وڈیرے جنرل ضیاء الحق دے نال کھلوتے سن جد کہ بھٹو نوں بچان دی خاطر خود سوزیاں گوجرانوالہ تے لہور دے پنجابی کر رہے سن۔ ایسے طرح ایہناں دی پھانسی دے بعد سب توں پہلا احتجاجی جلوس لہور وچ نکلیا۔
٭… ایم آر ڈی دی تحریک دے دوران پنجاب دے ہر شہر توں پنجابی حریت پسند گرفتاریاں دے رہے سن۔ حقیقتاً ایس تحریک دا آغاز ای پنجاب توں ہویا سی تے ایس وچ سب توں پرجوش کارکن پنجابی ای سن۔ حکومت نے پنجابیاں نوں ایس توں دور رکھن دی خاطر سرکاری ایجنسیاں دے ذریعے ایہہ جھوٹا پروپیگنڈہ کرایا کہ ایہہ سندھیاں دی تحریک اے تاں جے پنجابی ایس توں دور ہو جان پر پنجابی عوام ایس پراپیگنڈے توں متاثر نہیں ہوئے تے پورے جوش و خروش نال ایس وچ شرکت کردے رہے۔
٭…2007 وچ مشرف دے خلاف عدلیہ بحالی دی تحریک چلی ای پنجاب وچ جس نے ایس دے اقتدار نوں کمزور کیتا تے آخر کار ایس دا خاتمہ کر دتا ۔
٭…2013دے انتخابات وچ اینٹی اِسٹیبلشمنٹ Stance نوں پذیرائی سندھ، بلوچستان یا خیبر پختونخوا وچ نہیں، تاجراں (باغیاں ) دی دھرتی پنجاب تے خاص طور تے وسطی پنجاب وچ ملی۔
کنہیاں مثالاں ہور پیش کیتیاں جان ؟
ایہہ پنجابی عوام دے بہادر تے اینٹی اِسٹیبلشمنٹ ہون دی بنا ای اُتے سی کہ کانگرنس نے جدوں سوراج دے حصول دا اعلان کرن دا فیصلہ کیتا تے ایہہ اعلان پورے ہندوستان نوں چھڈ کے لہور وچ کیتا۔ ایسے بنا اُتے قائداعظم نے مسلماناں لئی وکھرے وطن دی قرار داد (قرار داد پاکستان) پیش کرن لئی لہوردا انتخاب کیتا۔ مسلم لیگ حقیقی معنیاں وچ عوامی سیاسی جماعت بنی ای اوس ویلے جدوں پنجاب ایس وچ شامل ہویا۔ نہیں تے ایس توں پہلے ایس دی جیہڑی حالت سی ایس دا احوال یو پی دے چودھری خلیق الزمان جیہڑے بعدازاں مسلم لیگ دے صدر بنے، دی کتاب ’’شاہراہ پاکستان ‘‘ وچ ملاحظہ کیتا جا سکدا اے۔ چودھری خلیق الزمان لکھدے نیں:
جس زمانے وچ مسلم لیگ دی بنیاد پئی ایس ویلے انگریز اپنی پوری قوت دے نال ہندوستان وچ اپنے پیر جمائے ہوئے سن۔ ایس لئی مسلم لیگ دا نظریہ شروع توں ای ایہہ رہیا کہ اوہ صرف کانگریس دی مخالفت نوں اپنا سرمایہ نجات بنائے رکھے۔ ایس دے زعما وی ایہہ ضروری نہیں سمجھدے سن کہ ایہنوں اک عوامی مسلم جماعت بنان نہ ایس دی صوبہ داری شامل سی نہ ایس دی کثیر ممبر سازی… ایس دے سالانہ جلسے ضرور ہوندے سن جس دا ایس ورھے لئی اک صدر منتخب ہوندا سی تے کجھ خطاب یافتہ زمیندار تے تعلقہ دار ایس صدر دی بارات وچ شریک ہو جاندے سن تے ایس اجلاس لئی کسے شہر دے کسے میونسپل یا تھیٹر ہال وچ دو تن دن لئی اجلاس کر لیا جاندا سی۔ شہر دے عمائدین کارڈ وکھا کے اندر آندے سن تے صدر استقبالیہ جلسے وچ ایس سال دے صدر مسلم لیگ دا قصیدہ زیادہ تے مسلم دے کماں دا ذکر گھٹ کردے سن۔ ایہناں دی فرسٹ تے سیکنڈ کلاس وچ سفر دی صعوبتاں دا ذکر بڑا شاندار لفظاں وچ کیتا جاندا سی تے معذرت خواہی کیتی جاندی سی کہ ایہناں دے آرام و آسائش دا کما حقہ انتظام منتظمین ولوں نہیں ہو سکیا۔ پان اُتے پان تے سگریٹ اُتے سگریٹ پی کے زعمائے لیگ اپنے کارنامے سن کے خوش ہوندے سن تے جلسے دے اختتام اُتے پلائو تے قورمہ کھا کے کجھ تجویزاں اُتے لمبی لمبی تقریراں کر کے جس طرح مصیبتاں برداشت کردے آندے سن ایسے طرح تکلیفاں برداشت کر کے واپس چلے جاندے سن تے فیر پورے سال ایس جماعت دی خبر نہ لیندے سن۔
ایہہ ضرور اے کہ اخباراں وچ ایہناں دی تجویزاں چھپ جاندیاں سن پر اخباراں توں پہلے حکومت نوں لیگ دے جلسیاں دی اک اک منٹ دی کاروائی ایہناں دے مخصوص ذرائع توں معلوم ہو جایا کردی سی جدوں خلافت کمیٹی 1919، میدان وچ آئی سی ایہہ سیاسی فضا ختم ہو گئی سی پر جویں ای خلافت دا دور ختم ہویا مسلم لیگ فیر ایہناں ای نواباں تے زمینداراں دی خانہ دار لونڈی بن گئی۔
پبلک جلسیاں تے جلوساں دا مسلم لیگ وچ کوئی رواج نہیں سی ۔ گھٹ توں گھٹ ایہناں تھوڑے سارے بندیاں وچ جیہڑے سال وچ اک وار اکٹھا ہو جاندے سن، کوئی افراتفری نہیں سی پر پچھلے کجھ ورھیاں توں ایس دی ایہہ شان وی ختم ہو گئی سی ۔ (چودھری خلیق الزماں۔ شاہراہ پاکستان ۔ انجمن اسلامیہ کراچی 1979ء ص 596097)
ایہہ چودھری خلیق الزمان دی کتاب توں مسلم لیگ دی حالتِ زار دے حوالے نال اقتباس دا اک حصہ سی۔ مکمل اقتباس اک وکھرے مضمون وچ پیش کیتا جائے گا جس وچ ایس حوالے نال بحث ہوئے گی کہ پنجاب دے مسلمان یونیفسٹ پارٹی نوں ووٹ کیوں دیندے سن تے کیہ اوہ مسلم لیگ دے خلاف سن؟ بہرحال اقتباس دا جس قدر حصہ پیش کیتا گیا اے ایس دی روشنی وچ ملاحظہ کیتا جا سکدا اے کہ چودھری خلیق الزماں نے مسلم لیگ دی جیہڑی تصویر کھچی اے ایس توں ایہہ حقیقت ساہمنے آندی اے کہ پنجاب دے مسلم لیگ وچ شامل ہون توں پہلے ایہہ فقط اک ڈرائنگ روم پارٹی سی۔ پنجاب تے ایس دے عوام ایس وچ شامل ہوئے تے ایس دے بعد ای ایہہ حقیقی معنیاں وچ عوامی سیاسی جماعت بنی۔
پنجاب دے لیڈر نہیں، پنجابی عوام لیڈر تے، چاہے برصغیر دے کسے وی علاقے نال تعلق رکھن والے لیڈر ہون، برصغیر دے کسے وی علاقے توں، لیڈر تے قائداعظم دے اپنے فرمان دے مطابق سب دے سب انج دے سکے سن جنہاں نال کجھ وی خریدیا نہیں جا سکدا۔ کھوٹے سکے۔ پاکستان بنان دا کریڈٹ صرف دو لوکاں نوں جاندا اے۔ علامہ اقبال جنہاں دی ایس سلسلے وچ بے مثال کاوشاں تے خدمات دا اعتراف آپ قائداعظم نے کیتا تے قائداعظم۔ تیجا جے کسے دا نام لیا جا سکدا اے تے اوہ بجا طور اُتے مس فاطمہ جناح سن جنہاں نے قائداعظم دی معاونت کیتی۔ باقی بقول قائداعظم مارکیٹ وچ چلن والے سکے نہیں سن۔ سب دے سب۔ سو پنجاب دے لیڈر نہیں، پنجابی عوام جد مسلم لیگ دی جدوجہد وچ شامل ہوئے تے دیس پنجاب دے پنڈ پنڈ، قصبہ قصبہ تے شہر شہر ایس دی تحریک وچ شریک ہوئے تے ایس دے بعد ای ایہہ حقیقی معنیاں وچ عوامی سیاسی جماعت بنی تے ایس دے بعد ای پاکستان دا قیام عمل وچ آنا ممکن ہویا۔
جے علامہ اقبال نے تصور پاکستان نہ دِتا ہوندا تے ایس سلسلے وچ پوری اک لمبی فکری تحریک نہ چلائی ہوندی جے قائداعظم دی بے مثال قیادت نہ ہوندی، جے ایہناں نوں مس فاطمہ جناح دی معاونت حاصل نہ ہوندی، جے پنجابی حریت پسند برطانوی سامراج دے غاصبانہ قبضے دے اٹھانوے ورھیاں دے دوران اک دے بعد اک باغیانہ تحریک چلا کے ایہنوں کمزور نہ کردے، جے اوہ مسلم لیگ وچ شامل ہو کے ایہنوں اک عوامی سیاسی جماعت نہ بناندے تے کیہ پاکستان دا قیام عمل وچ آنا ممکن سی؟ ایسے لئی قائداعظم پنجابیاں نوں مسلم لیگ دا بازوئے شمشیر زن کہیا کردے سن۔
ایسے بنا اُتے ذوالفقار علی بھٹو نے پیپلز پارٹی دی بنیاد رکھن لئی لہور دا انتخاب کیتا۔ ایسے ای بنا اُتے بے نظیر بھٹو 1966 وچ جدوں وطن واپس آئیاں تے اوہناں نے ملک دے کسے ہور حصے دے کسے شہر دے بجائے لہور وچ اترن دا فیصلہ کیتا تے فیر ایتھے ساری رکاوٹاں توڑ کے ایہناں دا اِنج دا شاندار استقبال ہویا کہ جس دی مثال ملنا مشکل اے۔
٭… مشرقی پنجاب دے پنجابیاں نے 1980دی دہائی وچ بھارتی حکومت دے خلاف اینٹی اِسٹیبلشمنٹ تحریک چلائی جنہوں دبان لئی ہند سرکار نوں جبر دی انتہا تے ریاست دی پوری طاقت استعمال کرنی پئی جس دے بعد ای اوہ ایس تحریک نوں (وقتی طور اُتے) دبان وچ کامیاب ہو پائی جد کہ ایس دی اگ ہجے بجھی نہیں بلکہ سُلگ رہی اے جیہڑی موقع پا کے بھڑک سکدی اے۔
کہیا جا رہیا اے کہ پنجاب نے 2018ء دے انتخابات وچ پہلی وار اپنے اینٹی اِسٹیبلشمنٹ ہون دا ثبوت دتا اے پہلی وار نہیں، پنجاب ہزاراں ورھے توں بار بار ایہہ ـثبوت دے رہیا اے تے ایس دے اینٹی اِسٹیبلشمنٹ ہون دی اک، دو نہیں ہزاراں مثالاں موجود نیں جنہاں وچوں کجھ اک دا ذکر درج بالا سطراں وچ کیتا گیا اے۔
وسطی، شمالی تے مشرقی پنجاب دے لوکاں دے پرواسٹیبلشمنٹ نہ ہون دی وجہ ایہہ وی اے کہ ایتھے نہ تے انگریزاں دے دور توں پہلے تے نہ ایس دے بعد توں لے کے ہن تیکر اسٹیبلشمنٹ دے پٹھو نواب، سردار خان، شمس داریا وڈیرے ہوئے نیں ایتھے دے عوام جنہاں توں پچھ کے یا ایہناں دی رضا نال فیصلے کردے ہون ایہناں دے فیصلے نواباں، وڈیریاں ، سرداراں، تمنداراں، یا خانیاں دی رضا تے اشارہ ابرو دے پابند نہیں ہوندے ایسے لئی اوہ پرواسٹیبلشمنٹ وی نہیں ۔
چلدے چلدے اکبر دے خلاف دُلّا بھٹی دی بغاوت دا ذکر ہو جائے۔ پچھلے اک مضمون وچ ایس حوالے نال مختصراً بیان کیتا گیا سی ایتھے قدرے تفصیل نال بیان کیتا جا رہیا اے۔ حالانکہ جدوں کسے حکمران دا کسے علاقے اُتے قبضہ ہو جاندا اے تے فوج، خزانہ تے ریاست دی ساری طاقت ایس دے قبضے وچ ہوندی اے جس دے خلاف لڑنا عام شہریاں لئی بے حد مشکل ہوندا اے۔ مشکل کیہ، تقریباً ناممکن۔
عوام دے بغاوت دے جذبات نوں تحریک دی صورت دینا ایس بنا اُتے وی مشکل ہوندا اے کہ مقتدر قوتاں دا جاسوس دا وسیع نظام ہوندا اے۔ ہجے تسیں ایس تحریک دا آغاز ای کردے او کہ اقتدار دی مالک قوتاں دے جاسوس ایس دی خبر ایہناں قوتاںتیکر اپڑا دیندے نیں جیہڑے تحریک دے شروع ہون توں پہلے ای ایہنوں کچل کے رکھ دیندے نیں۔ انج تحریک دا آغاز کرنا اک بے حد مشکل مرحلہ ہوندا اے۔ ایس دے باوجود غیر پنجابیاں دے اقتدار دے دوران نابروں(باغیاں) دی ایس دھرتی پنجاب دے لوکاں نے انج دی مسلح باغیانہ تحریکاں چلائیاں کہ حکمراناں نوں ایہناں نوں کچلن وچ ریاست دی پوری طاقت لانی پئی۔ ایسے ای اک تحریک مغل بادشاہ اکبر دے خلاف دیس پنجاب دے ساندل بار دے علاقے وچ چلی جس دا آغاز یحییٰ خان ساندل تے ایس دے پتر فرید بھٹی نے کیتا جنہاں دی شہادت دے بعد ایس دی قیادت فرید دے پتر دُلّے بھٹی (عبداللہ بھٹی) دے ہتھ آئی۔
اکبر نے ساندل تے فرید نوں پھانسی دین دے بعد ایہناں دی لاشاں وچ بھوسہ بھروا کے پورے علاقے وچ ایہناں دی نمائش کیتی لوک ڈر جان تے حکومت دے خلاف بغاوت توں باز آ جان پر پنجابی سرفروش ڈرے نہیں۔ ایہہ ضرور ہویا کہ راہنمائواں دی شہادت دے بعد Leaderless ہون دی بنا اُتے تحریک وچ وقتی طور اُتے تیزی نہ رہی پر پنجاب دے بہادر تے حریت پسند عوام ڈرے نہیں۔ بغاوت دی اگ اندر ای اندر سلگدی رہی تے جدوں فرید دے پتر دُلّا بھٹی نے جوان ہو کے ایس تحریک دی قیادت سنبھالی تے لوک اک وار فیر پورے جوش و خروش نال ایس وچ شامل ہون لگے تے بغاوت دی اَگ فیر توں اپنی پوری شدت نال بھڑک پئی۔ انج ایہہ تن نسلاں اُتے محیط تحریک سی جیہڑی دُلّے بھٹی دے ویلے ایس قدر طاقتور ہو چکی سی کہ ساریاں کوششاں تے قوت ازمان دے باوجود اکبر دی فوج ایہنوں دبان وچ ناکام رہی تے انج ایہہ تحریک، دیس پنجاب دے پنڈ پنڈ تے قریہ قریہ ودھدی چلی گئی۔ دُلّا جس نے حکومت دے اپنے علاقے دے عوام اُتے ظلم دے خلاف علم بغاوت بلند کررکھیا سی، جس دے پیو تے دادا دونواں نے حکومت دے خلاف باغیانہ تحریک وچ شہادت پائی سی تے جنہاں دے قتل دے انتقام دی اگ ایس دی رگ رگ وچ نس رہی سی ایس دا نعرہ سی:
میں بھناںدلی دے کنگرے تے دیواں شکر وانگوں بھور
میں لیاواں اکبردیاں رانیاں ٹور کے کھوتیاں وانگوں ٹور
جدوں اکبر دی فوجاں ایس بغاوت نوں دبان وچ ناکام رہیاں تے اکبر نوں مجبوراً پایہ تخت لہور لیانا پیا جس دے بعد دُلّے دا نعرہ سی:
’’اسیں قیدی تخت لہور دے‘‘
ہر لنگھدے دن دے نال ایہہ بغاوت ودھدی چلی گئی تے اکبر دارالحکومت لہور لیان تے اپنی فوج دی ساری طاقت استعمال کرن دے باوجود ایہنوں دبان وچ ناکام رہیا۔ ایسے دوران دو انج دے واقعے پیش آئے جنہاں نال پنجابیاں دی فراخ دلی تے بلند حوصلگی ثابت ہوئی اے۔
اک وار شہزادہ جہانگیر شکار کھیڈدے ہوئے اپنے محافظاں توں وِچھڑ گیا، دُلّے بھٹی دے ساتھیاں نے ایہنوں پھڑ کے دُلّے دے حضور پیش کیتا تاں دُلّے نے کہیا کہ ایہنوں کھول دیو تے ایہنوں جان دیو۔ ایس لئی کہ میری جنگ ایس دے نال نہیں ایس دے پیو دے نال اے۔ انج جہانگیر نوں آزاد کر دتا گیا۔
دوجی وار آپ اکبر بادشاہ ایسے طرح محافظاں توں وچھڑ کے دُلّے دے ساتھیاں دے ہتھوں گرفتار ہو کے دُلّے دے حضور پیش ہویا، دُلّے نے ایس توں پچھیا :
’’تم اکبر ہو؟‘‘
اکبر نے کہیا:’’نہیں‘‘
دُلّے نے کہیا ’’ لیکن تمہارا لباس تو شاہی ہے ‘‘۔
اکبر نے کہیا ’’میں اکبر کے دربار کا مسخرہ ہوں اور بادشاہ نے مجھے اجازت دے رکھی ہے کہ میں اس کا لباس پہن کر اہل دربار کو ہنسائوں‘‘۔
دُلّے نے کہیا ’’ٹھیک ہے اگر تم اکبر نہیں بلکہ اس کے دربار کے مسخرے ہو تو جا سکتے ہو۔‘‘
ایس دے نال ایس نے اپنے ساتھیاں نوں حکم دتا کہ ایہنوں چھڈ دیو۔ ساتھیاں نے ایہنوں چھڈ دتا۔ اکبر دے جان دے بعد دُلّے نے کہیا ’’یہ اکبر ہی تھا‘‘۔ ساتھیاں نے کہیا، فیر تسیں ایہنوں کیوں جان دتا؟، دُلّے نے کہیا، ایس نے اپنے آپ نوں بادشاہ دا مسخرہ کہہ کے آپ ای اپنی عزت ختم کر دتی سی۔ زندگی بچان دی خاطر ایس نے آپ اپنے منصب توں ڈگ کے مسخرے دے منصب اُتے فائز کر لیا سی تے انج دے بزدل دی جان کیہ لینی ۔
انج دُلّے نے پنجاب دی بلند روایات دے مطابق اکبر تے ایس دے پتر دی زندگی بخش دتی پر اکبر وچ انج دی فراخ دلی تے بلند حوصلگی نہیں سی۔ اپنی فوج دی تمام تر طاقت ازمان دے باوجود تے اوہ دُلّے بھٹی دی بغاوت نوں دبان وچ ناکام رہیا سی ہن ایس دے خلاف دھوکے دا ہتھیار ازمایا گیا تے ایہنوں فریب نال گرفتار کر کے پھانسی اُتے لٹکا دتا گیا۔ تختہ دار اُتے وی ایس حریت پسند پنجابی دی زبان اُتے ایہو نعرہ سی:
’’اسیں باغی تخت لہور دے‘‘۔
انج دُلّے نے جان دے دتی پر اک طاقتور تے جابر حکمران دے اگے سر نہ جھکایا۔
دُلّے پھاہیاں لے لیندے اکبراں اگے نئیں جھکدے
نابروں(باغیاں) دی ایس دھرتی… دیس پنجاب دے ایس بہادر سپوت دی ایہہ داستان شجاعت سرزمین پنجاب دے متھے دا جھومر اے تے ایس دے اَن گنت بہادراں دی شجاعت دی داستاناں وچوں اک داستان اے۔
ایہہ وے نابروں(باغیاں) دی دھرتی پنجاب اُتے وسن والی پنجابی قوم۔ انج دی بہادر تے شیر دل قوم دے بارے وچ ایہہ کہنا کہ ایہہ پرو اسٹیبلشمنٹ اے کس قدر جھوٹی، مضحکہ خیز تے غیر حقیقت پسندانہ گل اے۔
(بشکریہ، روزنامہ خبریں)
