جگنو پُھل گُلاب نی اَڑئیے تک سوہنا پنجاب نی اَڑئیے

عتیق انور راجہ

ایہہ تے سب ای جان دے وی نیں تے من دے وی ہون گے کہ اردو زبان دی پیدائش مغل دور وچ ہوئی سی۔ مغل دور وچ جدوں برصغیر پاک و ہند اُتے مغل بادشاہت نوں عروج حاصل ہویا تے مختلف علاقائی زباناں توں لفظ ادھار لے کے اردو نوں لشکری زبان یعنی رابطے دی زبان دا درجہ دتا گیا۔ انگریز سامراج آیا تے انگریزی بولن والیاں نوں عزت دی نگاہ نال ویکھیا جان لگیا۔ پر ہر علاقے وچ وسن والیاں دی قومی زبان وی نال نال پڑھائی جاندی رہی۔ جے تاریخ اُتے نظر ماریے تے نظر آندا اے کہ پہلے مغلاں تے بعد وچ انگریزاں نوں پنجابیاں ولوں بھرپور مزاحمت دا ساہمنا کرنا پیا۔ ایہہ مزاحمت نہ صرف بہادر پنجابی جواناں ولوں سی بلکہ پنجاب دے صوفی شعرا نے وی ویلے دے بادشاہواں نوں للکار کے کلمہ، حق ادا کیتا۔ ایس لئی یقینا اک سوچے سمجھے منصوبے دے تحت پنجاب دے لوکاں دی بولی ’’پنجابی ‘‘نوں اک پاسے تعلیمی اداریاں توں دور رکھیا گیا تے دوجے پاسے فلمی کرداراں تے تھیٹر دے فنکاراں تے ٹی وی اُتے کجھ میراثیاں نوں بٹھا کے پنجابی بولی نوں انپڑھاں دے نال نتھی کیتا جان لگیا۔ جدوں جدوں پنجابی زبان نوں سلوکاں وچ پڑھان دی گل ہوئی تے کجھ سیانیاں ولوں ایس کوشش نوں عصبیت، کجھ ولوں لسانیت تے کجھ ولوں قومی وحدت دے خلاف سمجھیا گیا۔ پہلے وی کئی وار عرض کیتا اے کہ لوک ہمیشہ ہر دور وچ اپنی زبان ای بولنا پسند کردے نیںایسے زبان وچ خواب ویکھدے نیں۔ بالاں نوں بچپن وچ ایہناں دی ماں بولی دی ای سب توں پہلے سمجھ آندی اے۔ ایس خطے وچ عرب توں مسلمان آئے تے اپنے نال عربی زبان لیائے۔ افغان بادشاہ تے ایران دے شاہ ایتھے تشریف لیائے تے اوہناں نے فارسی نوں سرکاری زبان دا درجہ دے دتا۔ انگریز برسر اقتدار آئے تے انگریزی زبان دفتراں دی زبان قرار پائی۔ ہن چین ساڈے اُتے بوہت مہربان ہو چکیا اے۔ چین ماضی وانگوں ایتھے قبضہ تے نہیں کرے گا پر چین دی ساڈے ملک نال محبت ایس قدر ہو چکی اے کہ پچھلے کجھ عرصے توں چینی زبان پڑھان اُتے خاص توجہ دتی جا رہی اے۔ چینی زبان پڑھن پڑھان وچ کوئی مسئلہ نہیں۔ عربی جیہڑی ساڈی مذہبی زبان اے ایس دی سمجھ وی تن چار یا اٹھ دس فیصد لوکاں نوں ای ہوئے گی۔ بقول انور مسعود انگریزی زبان اسیں فیل ہون لئی پڑھنے آں۔ کنج دی بدقسمتی اے کہ اسیں انگریز توں آزادی تے حاصل کر لئی پر ایس دی زبان نوں اپنے آپ اُتے لاگو کر کے ذہنی غلامی دے نہ ختم ہون والے سفر دے مسافر بن چکے آں۔ سانوں اردو زبان توں کوئی مسئلہ نہیں۔ اردو نوں رابطے دی زبان بنائو۔ دفتراں وچ جیہڑی انگریزی زبان دی تھاں اردو رائج کرو۔اردو ساڈی قومی زبان اے ایس دی ترویج لئی جیہڑا ہو سکدا اے کرن دی کوشش کرو پر دھرتی دی زبان نال عداوت سانوں قبول نہیں۔
صاحبان عقل و دانش جے غور کریئے تے اوہ ویکھ سکن گے کہ ہر کوشش ، ہر حکمت تے ہر طرح دی طاقت دے بعد وی باہر توں آن والے بولیاں ایس خطے دے لوکاں دے دلاں اُتے راج نہ کر سکن۔ اک مدت ہوئی اسیں اردو نوں عملی طور اُتے پس پشت پائے ہوئے نیں۔ یعنی اردو توں انگلش سپیکنگ دا سفر طے کر چکے نیں پر اج وی ساڈی خوشیاں ایس دھرتی دی زبان یعنی پنجابی نال جڑی ہوئی اے۔ جیہڑے لوک گیت، ماہیے، ٹپے تے بولیاں پنجابی زبان وچ نیں اوہ کسے ہور زبان وچ نہیں ہون گیاں تے جیہڑا ’’سواد ‘‘ ڈھول دی تھاپ اُتے بھنگڑا پان وچ آندا اے اوہ کسے بریک ڈانس دے وس دی گل نہیں۔ جیہڑے لوک پنجابی زبان نوں تعلیمی اداریاں وچ پڑھان دی مخالفت کردے نیں ایہناں دی خدمت وچ دست بدستہ عرض اے کہ جے طلبا پنجابی پڑھن گے تے ساڈی ثقافت تے روایات نوں بہتر انداز وچ پہچان سکن گے۔ جے طلبا پنجابی پڑھن گے تے بھلے شاہ، وارث شاہ ،بابا فرید،میاں محمد بخشؒ تے شاہ حسین دے فلسفہ محبت نوں بہتر انداز وچ سمجھ سکن گے تے پنجابی زبان نوں سکولاں نہ پڑھان والیاں دی خدمت وچ عرض اے کہ اک قوم دی زبان نوں عزت نہ دین دی سزا سانوں پہلے ای بھگت چکے نیں۔ بوہت گھٹ لوک ایس گل نوں جان دے نیں کہ ’’ماں بولی ‘‘ دا عالمی دن بنگالیاں دی اپنی زبان بچان لئی شروع کیتی جان والے تحریک توں شروع ہویا سی۔ ساڈے بادشاہواں نے بنگالی قوم دی زبان نوں جے تسلیم کر لیا ہوندا تے شاید ساڈا اک وڈا حصہ ساڈے توں جدا نہیں ہوندا۔ اج سوچن دی گل اے کہ بنگالی اکثریت دی زبان نوں نہ تسلیم کر کے جیہڑی کوتائی کیتی سی۔ ایس توں اسیں سبق کیوں نہیں سکھ رہے آں کیوں اج ملک دے وڈے صوبے پنجاب دی بولی پنجابی سکولاں وچ پڑھان وچ رکاوٹ کھڑی کیتی جا رہی اے کیوں جے 21 ویں صدی وچ پنجاب دے بالاں نوں ’’دھرتی دی زبان ‘‘ ماں بولی توں دور کیتا جا رہیا اے۔