سوچ نوں بدلنا ہووے گا

لكهت: مظہر برلاس

انج تے کئی شعبے نیں پر تن شعبے زراعت‘ سیاحت تے آئی ٹی تے اسیں دھیان نہیں دے سکے۔ جے ساڈیاں حکومتاں دھیان دیندیاں تے اسیں بڑے اگے ہوندے۔ چار دہائیاں توں ساڈیاں حکومتاں زمینداراں تے کساناں دے پچھے پئیاں ہوئیاں نیں۔ اسیں اپنی زراعت نوں حالات دے مطابق جدید نہیں بنا سکے۔ ویکھدے ای ویکھدے سونا اگلدی زمین مٹی وچ بدل گئی‘ کاشتکار پس گیا‘ ساڈیاں حکومتاں سُتیاں رہیاں۔ نہ تحقیق ہو سکی تے نہ ای سائنسی بنیاداں تے کوئی کم۔ منڈیاں دا پرانا نظام ہور پیچیدہ ہو گیا۔ پانی تے دھیان دا ایہ عالم رہیا اے کہ نواں ڈیم بنانا جرم سمجھیا جان لگ پیا۔ ایہدا نتیجہ ایہ نکلیا کہ اسیں انرجی تے زراعت دوہاں وچ پچھے رہ گئے۔ اسیں اک خوبصورت زرعی ملک نوں صنعتی ملک بنان دی کوشش کیتی پر اسیں ایہ بھُل گئے کہ صنعتاں نوں چلان لئی توانائی چاہیدی اے تے توانائی دے حصول لئی ڈیماں دا ہونا بڑا ضروری اے۔ انج اسیں زراعت وچ وی پچھے رہ گئے تے اک بھرواں صنعتی ملک وی نہ بن سکے حالاں کہ اسیں زرعی ملک دے طور تے بہترین پھل‘ سبزیاں تے اجناس اگا سکدے سی‘ برآمد کر سکدے سی۔ ایسے طرح ددھ تے گوشت وچ نہ صرف خودکفیل ہو سکدے سی سگوں برآمد کرکے ملکی معیشت نوں مضبوط بنا سکدے سی۔
دوجا شعبہ سیاحت اے اسیں ایہدے وچ وی بہت کجھ کر سکدے سی پر نہ کر سکے۔ ساڈیاں حکومتاں ایہدے تے دھیان نہ دے سکیاں حالاں کہ ساڈے کول دنیا دیاں وڈیاں چوٹیاں‘ برف پوش پہاڑ تے قدرتی منظر نال بھرپور خوبصورت ترین علاقے نیں جتھے آبشاراں نیں‘ ندی نالے نیں‘ ساڈے کول دریا‘ صحرا‘ سمندر سب کجھ ہے۔ ہریالی بھرے کھلے ڈلھے میدان‘ ساڑھے ست سو کلومیٹر لمی ساحلی پٹی‘ سمندراں نوں چھوہندا ہویا رنگ بدلدا پانی انج جیویں ہر پاسے حسن ای حسن اے۔ ساڈے ایتھے دنیا دے تن وڈے مذہباں دیاں بنیادی مقدس تھاواں موجود نیں پر ساڈیاں حکومتاں نے ایہناں تے کوئی دھیان نہ دتا۔ اسیں مذہبی سیاحت دے راہیں اپنیاں سوغاتاں متعارف کروا سکدے سی‘ کاروبار چمکا سکدے سی پر اسیں انج نہ کر سکے۔ اسیں اپنے خوبصورت ترین علاقے دنیا نوں وکھا سکدے سی پر اسیں انج وی نہ کر سکے۔
تریجا شعبہ آئی ٹی اے۔ سانوں آئی ٹی انقلاب وچ اگے ہونا چاہیدا سی پر اسیں انج دے ادارے ای نہ بنا سکے کیوں جے سانوں ٹھیکیاں وچ کمیشن کھان دا بڑا شوق اے سانوں کدی ایہ احساس ای نہیں ہو سکیا کہ جدید تقاضے کیہ نیں حالاں کہ ساڈی نوجوان نسل دا آئی کیو لیول ہندوستانی تے مغربی نوجواناں توں ڈھیر چنگا اے۔ وزیراعظم عمران خان جان دے نیں اوہناں نوں بریڈفورڈ یونیورسٹی دے دنیا بھر وچ کھلرے 75 کیمپس دس چکے نیں کہ پاکستانی نوجواناں دا ذہنی معیار بڑا چنگا اے۔ سانوں من لینا چاہیدا اے کہ اسیں جدید ترین ادارے بنان وچ نکام رہے اسیں آئی ٹی تے دھیان نہ دے سکے جو دوجے ملکاں نے دتا۔
دوستو! ہونا تے ایہ چاہیدا سی کہ ملک وچ تھاں تھاں زرعی تحقیق دے مرکز نظر آئوندے۔ کھیت تے منڈی نوں ملا دتا جاندا۔ مڈل مین دے کردار نوں ختم کر کے حکومت ایہ کردار ادا کردی‘ پاکستانی اجناس تے پھلاں نوں پوری دنیا وچ متعارف کرواندی پر انج نہ ہو سکیا۔ اسیں تے اپنے رُکھ وی گنوا دتے‘ ہن وکھووکھ ملکاں توں منگوائے گئے رُکھ بیماریاں پھیلا رہے نیں ساڈی اپنی دھرتی دے رُکھ غایب ہو گئے نیں۔ سیاحت وچ ہونا تے ایہ چاہیدا سی کہ اج ملک دے ہر حصے وچ کونے کونے وچ سیاحتی مرکز ہوندے‘ سیاحت دی ترویج لئی دفتر ہوندے‘ سیاحواں لئی شاندار ہوٹل ہوندے‘ تھاں تھاں ریستوران ہوندے پر ایہ سب کجھ نہ ہو سکیا۔ ایسے طرح آئی ٹی تے جدید تعلیم دے ادارے ملک دے ہر پاسے کھلرے ہوندے پر افسوس اسیں ادارے بنان ویلے وی تعصبات چوں باہر نہیں نکلدے‘ اسیں تے اپنی ادھی آبادی نوں وی نظرانداز کیتا۔ اسیں اوہناں نوں عورتاں کہہ کے نظرانداز کردے رہے تے ایہ کھیڈ ایس ملک وچ ہوندا رہیا‘ جیویں ایہ اعزاز حاصل اے کہ اوہ اجیہا مسلمان ملک اے جتھے سب توں پہلاں اک خاتون وزیراعظم بنی۔ دعوے کرن والے پچھے رہ گئے تے اک ڈکٹیٹر بازی جت گیا۔ اوہنے ایواناں وچ عورتاں دی نمائندگی اینی ودھائی کہ مغربی ملکاں نوں وی پچھے چھڈ دتا۔
دوستو! ایتھے عورت حوصلہ نہیں ہاردی۔ مثلاً پنجاب دے پنڈاں دیاں پنج عورتاں دی مثال پیش کرنا واں۔ ایہناں وچ ڈاکٹر فردوس عاشق اعوان سب توں اگے نیں۔ بڑی پکھی لکھی‘ روایات تے عمل کرن والی‘ انگریزی اردو چنگی بولدیاں نیں پر اپنے علاقے وچ عام لوکاں دے سامنے انگریزی دا رعب نہیں جھاڑدیاں سگوں ٹھیٹھ پنجابی بولدیاں نیں۔ ایسے طرح سیدہ صغریٰ امام شاندار انگریزی لکھدیاں‘ بولدیاں نیں پر اپنے وسیب وچ جا کے صرف جھنگوچی بولدیاں نیں۔ جہاں آرا وٹو انگریزی تے اردو لکھدیاں نیں‘ بولدیاں وی شاندار نیں پر وساوے والا وچ اوہ پنجابی ای بولدیاں نظر آئوندیاں نیں۔ انج ای تہمینہ د ولتانہ دے ہاں وی اے لبنیٰ بھایات دا شمار دنیا دے کجھ وڈے معیشت سمجھن والیاں وچ ہوندا اے لبنی بھایات وی انگریزی اردو سنے کجھ ہور زباناں تے عبور رکھدیاں نیں پر پاکستان وچ جدوں اوہ لہور یاں ملتان وچ ہون تے پنجابی تے سرائیکی بولدیاں نیں۔ ایہناں پنجے عورتاں دا پس منظر سیاسی اے۔ آخری خاتون لبنی بھایات دی والدہ جسٹس (ر) فخرالنساء کھوکھر وکیل‘ جج تے قومی اسمبلی دی رکن نیں۔ لبنی بھایات دے والد ماریشس دے ڈپٹی پرائم منسٹر رہے۔ اج کل لبنی بھایات عورتاں دی معاشی حالت سدھارن لئی کم کر رہیاں نیں۔ کجھ ورھے پہلاں ایس خاتون نے لندن دے اک وڈے معاشی ادارے نوں چھڈ کے پاکستان آنا مناسب سمجھیا۔ لبنی بھایات نوں پاکستان وچ اوکڑاں دا سامنا کرنا پیا‘ اوہنے تیراں ورھے انٹرنیشنل بینکنگ وچ گزارے سن۔ اوہناں دا کہنا اے میں 2019ء وچ ویمن چیمبر آف کامرس دی صدر بنی تے پتہ لگا کہ پاکستان دی جاب مارکیٹ وچ عورتاں دا حصہ صرف پندراں ویہہ فیصد اے جد کہ ادھی آبادی نوں نظرانداز کرکے کوئی قوم ترقی نہیں کر سکدی۔ ایسے لئی میں جاب پورٹل شروع کیتا اے میرا مقصد اے کہ عورتاں نوں ودھ توں ودھ جابز ملن تاں جے اوہ ملکی ترقی وچ اپنا کردار ادا کر سکن بس ایہدے لئی سوچ نوں بدلنا ہووے گا۔ بقول ناصرہ زبیری
مانگ رہی تھی قرض زمیں کا
پھر اک بار سوالی مٹی