کاش! ہن وی سمجھ جائیے

شکیل امجد صادق

دوستو! ایس توں پہلاں کہ کالم لکھن لئی میں اپنے شل اعصاب نوں اکٹھا کراں۔ اپنے ٹُٹے دل دیاں کرچیاں سمیٹاں۔ اپنی پژمردہ فکر نوں تازگی دیواں۔ آئو میں پروفیسر محمدسلیم ہاشمی دی لکھت نال تہاڈے دل دے تاراں نوں چھیڑنا واں۔ پاکستان دی بربادی تے تباہی دے ذمے وار ایہ آسیب زدہ بڈھے گدھ نیں۔ زیادہ تر اوہ جہڑے ہن وی سرکاری عہدیاں نال چمڑے ہوئے نیں۔ سرکاری کرسی سنے قبر وچ اترنا چاہندے نیں۔ اخباراں تے برقی میڈیا تے سانوں لمے لمے بھاشن دیندے نیں۔ ملک دی تعمیروترقی دے نسخے دسدے نیں جو پاکستان دا حال اے بھلا اوہ کس وجہ نال اے؟ تعلیم وچ دنیا وچ 125ویں نمبر تے انسانی ترقی وچ 147 ویں نمبر تے شہری سہولتاں وچ سب توں تھلے زچہ بچہ دی موتاں وچ سب توں اگے‘ بدعنوانی وچ سب توں اگے‘ بدانتظامی کیہ دسن دی لوڑ اے؟ ایس سب دے تسیں تے میں ذمے وار نہیں ایہ بڈھے نیں جو ہن نصیحتاں دے دفتر کھول کے بہہ گئے نیں۔ ایہ ساڈی کسے رہنمائی دے قابل نہیں۔ جدوں جوان سن ملازمت وچ سن تے پاکستان نوں نوچ نوچ کے لٹدے رہے ہن بگلا بھگت بن کے سانوں بھاشن دے رہے نیں۔
اک رات نپولین اپنی ملکہ دے کمرے وچ وڑیا تے ملکہ بیٹھی خط پڑھ رہی سی۔ کہدا خط اے؟ نپولین نے پچھیا ملکہ نے خط اوہدے ول ودھا کے کہیا: ڈاکٹر ایڈورڈ دا ‘ اوہنے تہاڈے اگے درخواست کیتی اے کہ انگریز قیدیاں نوں آزاد کر دتا جاوے۔ نپولین نے ہنکارا بھریا تے کجھ دیر سوچ کے کہیا: ڈاکٹر ایڈورڈ نے دنیا تے بڑا احسان کیتا اے۔ اوہدی گل ٹالی نہیں جا سکدی تے دوجے دن انگریز قیدی چھڈ دتے گئے۔ واقعی ڈاکٹر جینر ن ے دنیا تے بڑا احسان کیتا سی۔ اوہنے چیچک دا ٹیکہ ایجاد کیتا سی تے لکھاں بندیاں نوں اک بھیانک تے موذی مرض توں بچا لیا۔ ایڈورڈ جینر انگلستان وچ پیدا ہویا۔ اوہدا پیو پادری سی۔ ایڈورڈ وڈا ہویا تے شاعری کرن لگ پیا پر اوہدا پیو چاہندا سی کہ ہونہار ایڈورڈ ڈاکٹر بنے ایس لئی اوہنے اوہنوں تعلیم لئی برسٹل شہر دے اک ڈاکٹر کول گھل دتا۔ اک دن ایڈورڈ چیچک دی بیماری دا حال پڑھ رہیا سی کہ اوہنوں اپنے پنڈ دے وڈے بڈھیاں دی گل یاد آ گئی۔ اوہنے بچپن وچ وڈے بڈھیاں توں سنیا سی کہ جے کسے بندے نوں گاں دے تھن وچ ہون والی (گئوتھن سیتلا )چیچک لگ جاوے تے فیر اوہنوں چیچک کدی نہیں ہو سکدی۔ اوہنے سوچیا بزرگاں دی ایس گل وچ تھوڑی بہت سچائی تے ضرور ہووے گی ایس لئی ایہدی کھوج لانی چاہیدی اے۔ اوہنے اپنے جانن والے ڈاکٹراں نال ایہدے تے گل بات کیتی پر ہر بندے نے ایس گل دا خوب مذاق بنایا کہ پنڈاں دے جاہل گنواراں دیاں گلاں نوں سائنس نال کیہ واسطہ؟ پر جینر نوں تسلی نہ ہوئی۔ برسٹل توں فارغ ہو کے اوہ لندن ٹر گیا تے جان ہنٹر ورگے نامی گرامی ڈاکٹر دی نگرانی وچ اپنی تعلیم مکمل کرن لگ پیا۔ اوتھے ایڈورڈ نوں پتہ لگا کہ ایشیا دے کجھ ملکاں وچ لوک چیچک توں بچن لئی چیچک دا تھوڑا جیہا مواد اپنے خون وچ داخل کر لیندے نیں۔ ایس طرح اوہناں نوں چیچک تے نکلدی اے پر ہلکی جہی ایس طرح اوہنوں پک ہو گیا کہ چیچک دا مواد ای انسان نوں چیچک توں بچا سکدا اے۔ ایڈورڈ نے ڈاکٹری دا امتحان پاس کر لیا تے جان ہنٹر نے اوہنوں مشورہ دتا کہ پنڈ واپس جا کے لوکاں دی خدمت کرے۔ اوتھے مطب کھولے تے فرصت دے اوقات وچ چیچک تے تجربے وی کرے۔ لندن وچ تے گاں ویکھن نوں وی ملے گی فیر تسیں اوہدے تھن تے سیتلا دے جہڑے دانے نکل آئوندے نیں اوہناں دی پرکھ کیویں کر سکو گے؟ جینر ہنٹر دی گل توں قائل ہو کے پنڈ آ گیا۔ ویلا گزردا رہیا۔ دھن دا پکا ایڈورڈ برابر تجربے کردا رہیا۔ آخر ویہہ ورھے دی لگاتار محنت دے بعد اوہنے چیچک دا ٹیکا تیار کرکے ساہ لیا۔ پہلے پہل اوہنے ایہ ٹیکہ اٹھ ورھے دے اک بچے تے آزمایا جہدا ناں جیمز فلپس سی۔ ایڈورڈ نے منڈے نوں گئوتھن سیتلا دے مواد دا ٹیکہ دتا فیر ڈیڑھ مہینے بعد چیچک دے مواد دا ٹیکہ دتا۔ ایڈورڈ دے ایہناں تجربیاں تے بڑا رولا پیا کہ ڈاکٹر جینر اک معصوم بچے دی زندگی نال کھیڈ رہیا اے۔ ڈاکٹر جینر گنواراں دیاں گلاں وچ آ کے سائنس دی توہین کر رہیا اے ڈاکٹر جینر قدرت دے معاملیاں وچ دخل دے رہیا اے وغیرہ وغیرہ۔ غرض ہر پاسیوں اعتراضات دی بوچھاڑ سی پر ڈاکٹر نوں اپنے تجربے تے پورا بھروسہ سی اوہ جان دا سی کہ منڈے نوں چیچک بالکل وی نہیں نکل سکدی تے اوہدی پیش گوئی سچ نکلی منڈے نوں چیچک نہیں نکلی۔
ڈاکٹر جینر نے ہن اک اجہے بندے نوں چیچک دے موا ددا ٹیکہ دتا جنہوں ایس توں پہلاں گئوتھن سیتلا دے مواد دا ٹیکہ نہیں سی دتا گیا۔ اوس بندے نوں چیچک نکل آئی۔ ڈاکٹر جینر دا تجربہ کامیاب رہیا۔ ہن سارے ملک وچ ایڈورڈ دے ٹیکے دی دھم پے گئی سی۔ برطانیہ دی پارلیمنٹ نے ایڈورڈ نوں ویہہ ہزار پونڈ دا انعام دتا۔ آکسفورڈ نے اوہنوں ڈاکٹری دی اعزازی ڈگری عطا کیتی۔ اوہدی شہرت ملک توں باہر اپڑی تے روس دے بادشاہ نے اوہنوں سونے دی انگوٹھی گھلی۔ نپولین نے اوہنوں تعریف دا خط لکھیا تے امریکہ توں لوک ایڈورڈ نال ملاقات نوں آئے۔ ایہدے وچ حیرانی والی کوئی گل نہیں کیوں جے ایڈورڈ نے اپنی ایجاد نال لکھاں کروڑاں انساناں دی جان بچا لئی سی۔ ایس ایجاد توں پہلاں اک سو سال وچ یورپ وچ چھ کروڑ بندے چیچک نال مرے سن۔ ہن یورپ وچ اک بندہ وی چیچک نال نہیں مردا۔ ایڈورڈ نوں لوکاں نے کہیا اپنا نسخہ کسے نوں نہ دسے سگوں اوہنوں خفیہ رکھے تے گھر بیٹھے سالانہ لکھا ںڈالر کما سکدا اے پر ایڈورڈ نے جو جواب دتا اوہنے اوہنوں ہر لحاظ نال اک عظیم انسان ثابت کر دتا۔ اوہنے کہیا میں ڈاکٹر آں۔ میرا کم لوکاں دی جان بچانا اے میں سوداگر نہیں۔ ایس لئی اوہنے اپنے ٹیکے دا نسخہ اخباراں وچ چھاپ دتا تاں جے دنیا وچ ہر تھاں لوک ایس دوا توں فائدہ چک سکن۔ اوہدے کول دولت وی سی تے شہرت وی پر اوہنے اپنا پنڈاں وچ مطب نہیں چھڈیا۔ ہر کسے نے کہیا لندن ٹر جائو۔ ہن تے تسیں مشہور ہو گئے او اوتھے تہاڈا مطب خوب چلے گا پر ایڈورڈ ایہدے لئی وی نہ منیا تے کیہا مینوں جو کجھ ملیا ایسے پنڈ دی زندگی پاروں ملیا فیر ایہنوں کیوں چھڈ دیواں۔ انج وی لندن وچ سینکڑوں ڈاکٹر موجود نیں پر میرے پنڈ وچ تے کوئی دوجا ڈاکٹر وی نہیں جو میرے بعد غریباں دا علاج کر سکے۔ چیچک دا ٹیکہ ہن تے بڑا سستا ہو گیا اے آسانی نال ہر تھاں مل سکدا اے پر ڈیڑھ سو ورھے پہلاں چیچک دا ٹیکہ بڑا مہنگا سی۔ ایڈورڈ نے روپے پیسے دا لالچ کیتے بناں غریباں نوں مفت ٹیکے لائے۔ اوہناں دے مطب تے سویرے شام بھیڑ لگی رہندی۔
اج ایڈورڈ جینر نوں دنیا توں گئے تقریباً پونے دو سو ورھے ہو چکے نیں پر اوہناں دا ناں رہندی دنیا تک روشن رہوے گا کیوں جے اوہناں نے لکھاں کروڑاں انساناں نوں چیچک دے مہلک مرض توں نجات دوائی۔ کاش انج ہووے کہ ساڈے حکمراناں نوں غریب دا احساس ہووے۔ اوہ ایس عوام لئی کجھ کرن۔ ایہناں دیاں لوڑاں پوریاں کرن۔ کاش! ساڈے سائنسدان ایس لاچار عوام لئی کجھ کر گزرن۔ اوہ اپنیاں توانائیاں ملک و قوم دی خدمت لئی صرف کر دین۔٭