امن یا بدامنی

تحریر حمیداللہ بھٹی

دوحہ معاہدے دے تحت امریکی افواج نوں مئی تیکر افغانستان توں رخصت ہونا اے پر معاہدے وچ طے پان والے نکات اُتے ہنوز عملدرآمد نہیں ہو سکیا امن دا اہم جزو فائر بندی اُتے وی فریقین عمل کرن اُتے وی متفق نہیں ہو سکے جے طالبان دے حملے جاری نیں تے افغان و امریکی افواج وی زمینی فضائی حملیاں وچ مصروف نیں دونواں پاسے شکوک و شبہات دی فضا اے جس نال دوحہ معاہدے دے مثبت آثار معدوم نیں انج افغان امن عمل توقعات دے مطابق نتائج نہیں دے سکیا اعتماد سازی دی فضا اودوں تیکر ممکن نہیں جدوں تیکر اہداف وچ نرمی نہیں لیا ئی جاندی تے گل بات نال امن لیان دے نکات اُتے عمل نہیں کیتا جاندا ہجے تیکر قیدیاں دی رہائی دا قضیہ حل نہیں ہو پایا ہن امریکہ دی خاہش اے کہ امن معاہدے اُتے تے عمل نہیں ہو سکیا تے کیوں نہ شفاف انتخابات توں پہلے انج دی غیر جانبدار نگران حکومت تشکیل دتی جائے جیہڑی سارے افغان گروپاں نال مل کے آئین سازی کرے جس نال پر امن انتخاب دی راہ ہموار ہو سکے تاں جے انتقال اقتدار دا مرحلہ پر امن طور اُتے یقینی بنایا جا سکے ایس حوالے نال امریکی نمائندہ خصوصی زلمے خلیل زاد نے اک مسودہ افغان صدر نوں ملاقات دے دوران پیش کیتا اے پر حسب روایت اشرف غنی نے رد کرن وچ پہل کردے ہوئے کہیا کہ جدوں تیکر میں زندہ واں عبوری حکومت نہیں بن سکدی ایہہ مسودہ طالبان سنے دیگر فریقاں نوں وی ارسال کیتا گیا اے جیہڑا امریکہ قیادت دا افغان مسئلے دے حل کرن دی بظاہر بے چینی نوں ظاہر کردا اے پر قول و فعل وچ تضاد دی بنا اُتے امن دے حوالے نال خدشات برقرار نیں۔
امن معاہدے اُتے خاطر خواہ عملدرآمد نہ ہون اُتے حالیہ امریکی تجویز نویں نہیں بلکہ نت نویں فارمولے بن دے، پیش ہوندے تے مسترد ہوندے رہندے نیں پر حالیہ تجویز روس دے متحرک ہون دی تناظر وچ اہم اے 18 مارچ نوں ماسکو وچ ہون والے اجلاس وچ چین، امریکہ، پاکستان تے افغان مفاہمتی عمل دے مندوبین شریک ہو رہے نیں جس دی کامیابی اُتے امریکہ نوں خدشہ اے کہ علاقے وچ ایس دے مفادات متاثر ہو سکدے نیں کیوں جے ، روس چین تے پاکستان تزویراتی اتحادی بن چکے نیں تے جے مفاہمتی کونسل وی ماسکو اجلاس دی تجویزاں اُتے اتفاق کر لیندی اے تے نہ صرف امریکی دی خطے وچ موجودگی خطرے وچ پئے سکدی اے بلکہ بھارت جیہڑا خطے وچ امریکہ دا اہم اتحاد اے ایس دی سرمایہ کاری وی بے ثمر ہو جائے گی ایسے بنا اُتے نویں امریکی تجویز افغان مسئلے وچ امریکی و بھارتی کردار دی موجودگی برقرار رکھن دے تناظر وچ ویکھی جا رہی اے عالمی امور اُتے نظر رکھن والے ماہرین امکان ظاہر کر رہے نیں کہ امریکی کاوشاں نوں مسلسل ناکامی دا ساہمنا اے اوہ دیگر ملکاں نوں وی مصالحانہ کردار ناکام بنانا چاہندا اے تاں جے خطہ بدستور بے یقینی تے بدامنی دا شکار رہوے۔
بدامنی دے شکار افغانستان وچ داعش تے دیگر جنگجو گروپاں دے از سر ے نو منظم ہون دے خدشات دا اظہار کردے ہوئے امن دے قیام توں کیوں پہلو تہی کیتی جاندی اے تے ایس وچ امریکا دا کیہ مفاد اے؟ سمجھن وچ کوئی ابہام نہیں امریکہ دی کوشش اے کہ خطے وچ حقیقی امن ہو گیا تے روس تے چین نوں پیر جمان دا موقع مل جائے گا خلفشار دا شکار افغانستان ای ایس دے مفادات توں اہم آہنگ اے کیوں جے امن نال خطے وچ پیداواری عمل تے تجارت وچ وادھا ہوئے گا انج چین دے چیلنج بنن دی راہ ہموار ہوئے گی ایسے لئی ٹرمپ دی کوشش نال دوحہ وچ طے پان والے امن معاہدے اُتے نظر ثانی دا عندیہ دتا جا رہیا اے حالانکہ امن ہوئے گا تے انسانی حقوق دے تحفظ نوں یقینی بنان وچ مدد مل سکدی اے پر لگدا اے انسانی حقوق دی گل کردے ہوئے افغانستان نوں شمار نہیں کیتا جاندا ایسے لئی ماسکو اجلاس توں پہلاں ای متبادل تجویزاں دتیا ں جا رہیاں نیں پر اشرف غنی تے امریکہ وچ اختلافات دی خلیج بوہت وسیع ہو چکی اے جس دا حل کڈے بغیر امریکی فارمولے کامیاب نہیں ہو سکدے۔ اشرف غنی صدارتی انتخابات ملتوی کرن تے فیر نتائج روکن دے حوالے نال وی امریکی تجویزاں نوں ٹھکرا چکے نیں تے فیر حلف برداری کجھ ہفتیاں لئی روکن دی استدعا قبول نہ کرنا ایس امر دی آئینہ دار اے کہ اوہ بھارت جنہی امریکی خواہشاں نوں اہمت نہیں دیندے کابل تیکر محدود حکومتی رٹ دے باوجود اشرف غنی دی دیدہ دلیری چونکان والی اے جیہڑا امریکہ دے محدود ہوندے کردار دا بین ثبوت اے۔
دنیا نوں خود ساختہ خطرات وکھا کے امریکہ اقوام عالم نوں ہمنوا بنان دی کوشش وچ اے کیوں جے سپرمیسی نوں چین دی صورت وچ ایہنوں اک انج دے وڈے چیلنج دا ساہمنا اے جس دا فوجی ہتھیاراں دی بجائے سامان تجارت اُتے تکیہ اے تجارت لئی امن و امان ناگزیر اے ایسے لئی امریکی پالیسی ساز امن و امان نوں نقصان اپڑان دی ترکیباں اُتے عمل پیرا نیں حال ای وچ امریکی کمانڈر ایڈمرل ڈیوڈ سن نے امریکی سینٹ نوں خبردار کیتا اے کہ چین اگلے چھ ورہیاں وچ تائیوان اُتے حملہ کر سکدا اے تے مطالبہ کیتا اے کہ انج دے نویں میزائلاں دی تنصیب دی اجازت دتی جائے جیہڑا چین دے تیار کردہ پرواز وچ انتہائی طاقتور میزائلاں نوں روکن دی استعداد رکھدا ہوئے ایس توں ظاہر ہوندا اے کہ امریکیاں نوں چین دے اصل ہتھیار برآمدات دے مقابلے وچ ناکامی دا ساہمنا اے ایس لئی ہن فوجی میدان لانا چاہندے نیں۔ ایہو سوچ افغانستان نوں بدستور جنگ دا میدان بنائے رکھن دی کوشش وچ کارفرما اے 18 مارچ توں اک ہفتے پہلاں تجویزاں دی پیشکش وچ اخلاص دا کوئی پہلو نہیں محض روس تے چین دے کردار نوں محدود کرن دی سعی اے جس دا افغان قیادت نوں ادراک کرنا چاہیدا اے کسے ملک دے مفادات دی تکمیل دی بجائے کئی دہائیاں توں جنگ وجدل وچ زندگی بسر کردی افغان عوام نوں امن دین وچ ای بڑا پن اے۔
پاک افغان رابطیاں وچ کجھ عرصے تو بہتری آئی اے ہجے پچھلے دناں سابق وزیراعظم گلبدین حکمت یارست رکنی وفد دے نال پاکستان آئے نیں جنہاں دی بظاہر ملاقاتاں نجی نیں پر ایہناں دا نکتہ نظر پاکستان دے موقف توں ای ہم آہنگ نہیں بلکہ روس تے چین توں وی مطابقت رکھدا اے اوہ ہر قیمت اُتے افغانستان وچ امن دے خواہاں نیں پر اشرف غنی مُصر نیں کہ انج دا کوئی فارمولا تسلیم نہیں کیتا جائے گا جس وچ ایہناں نوں اقتدار دی دوری برداشت کرنی پئے پر اک بندے دی اقتدار دی ہوس اُتے ملک نوں دائو اُتے نہیں لانا دانشمندی نہیں اشرف غنی نے افغانستان نوں مختلف ملکاں دی پراکسی وار دا اڈا بنا رکھیا اے ایتھوں کئی گوانڈھی تے دیگر ملکاں دے خلاف کاروائیاں کرن لئی جنگجو نکلدے نیں پر افغان قیادت مالی مفادات لئی چشم پوشی کردی اے اشرف غنی دی بدقسمتی ایہہ وے کہ عوام دی اکثریت ایہناں نوں شک دی نگاہ نال ویکھدی اے طالبان تے حکمت یار جہے لوک جیہڑے پشتوناں دی حمایت رکھدے نیں ہن طاقتور ہو رہے نیں ایس دے مختلف ملکاں دی امن کاوشاں وچ رخنہ اندازی دے نال امریکہ شمالی اتحاد نال رابطے ودھان لگیا اے ایران دے ایٹمی پروگرام دے حوالے نال نویں گل بات دی اک وجہ ایہہ وی اے کہ افغانستان وچ امن دی بجائے بدامنی وچ اعانت حاصل کیتی جائے گل فیر اوتھے آ جاندی اے کہ جدوں تیکر افغان قیادت امن لئی یکسو نہیں ہوندی ماسکو اجلاس ہون یا چین، روس تے پاکستان دی امن کاوشاں کامیاب نہیں ہو سکدیاں بلکہ خطے دے امن نوں داء اُتے لان دے امریکی منصوبے پایہ تکمیل نوں اپڑن گے۔