رسول اللہﷺ دیاں پنج قیمتی نصیحتاں
اللہ دے رسول ﷺ نے ہر موقعے اُتے انج دیاں گلاں سکھائیاں نیں جنہاں اُتے عمل کرنا دونواں جہاناں دی کامیابیاں دا باعث اے
متکلم اسلام مولانا محمد الیاس گھمن
اللہ تعالیٰ دا لکھ لکھ شکر اے کہ ایس ذات نے سانوں انسان بنان دے بعد ایمان جہی نعمت عطا فرمائی۔ اہل ایمان دی پہچان ایہو اے کہ اوہ اللہ تے ایس دے رسول ﷺ نوں من کے ایہناں دے احکامات نوں من دے تے عمل کردے نیں۔ اللہ دے رسول ﷺ نے ہر موقعے اُتے انج دیاں گلاں سکھائیاں نیں جنہاں اُتے عمل کرنا دونواں جہاناں دی کامیابیاں دا باعث اے۔ ایسے سلسلے دی اک کڑی درج ذیل حدیث مبارک اے جس وچ آپ ﷺ نے کامیاب ہون دیاں پنج قیمتی نصیحتاں ارشاد فرمائیاں نیں۔
حضرت ابوہریرہ رضی اللہ عنہ توں مروی اے کہ رسول اللہ ﷺ نے فرمایا: کون اے جیہڑا میرے توں کجھ نصیحتاں سکھے تاں جے آپ ایہناں اُتے عمل کرے تے دوجیاں تیکر وی اپڑائے تے اوہ وی ایہناں اُتے عمل کر سکن۔ حضرت ابوہریرہ رضی اللہ عنہ فرماندے نیں کہ میں عرض کیتی: اے اللہ دے رسول ﷺ ! میں ایس کم لئی تیار واں۔ حضرت ابوہریرہ رضی اللہ عنہ فرماندے نیں کہ اللہ دے رسول ﷺ نے میرا ہتھ پھڑیا تے ایہہ پنج نصیحتاں شمار کرائیاں:
1۔ شریعت دی حرام کردہ شیواں توں اپنے آپ نوں بچائو تے سب توں زیادہ عبادت گزار بندے بن جائو گے۔
2۔ اللہ دی تقسیم اُتے دل و جان توں راضی ہو جائو تے سب توں زیادہ غنا حاصل ہو جائے گا یعنی اللہ تہانوں (لوکاں دے مال و منصب توں) بے نیازی د دولت نصیب فرمان گے۔
3۔اپنے گوانڈھیاں دے نال چنگے برتائو دا معاملہ کرو تے (کامل صفات والے چنگے تے سچے ) مومن بن جائو گے۔
4۔ صحیح معنیاں وچ مسلمان تاں ای اکھوائو گے جدوں دوجے مسلمان لئی اوہ ای شے پسند کرو جیہڑی اپنے لئے کردے او۔
5۔ زیادہ (فضول گلاں اُتے) کھل کھلا کے ہسن توں بچو کیوں جے (بے فکری دی وجہ نال) زیادہ ہسنا دل نوں مردہ کر دیندا اے۔ (جامع الترمذی، رقم الحدیث:2305)
محرمات توں بچنا:
شریعت اسلامیہ وچ جنہاں کماں توں روکیا گیا اے ایہناں نوں ’’منہیات‘‘ تے جنہاں کماں دے کرن دا حکم دتا گیا اے ایہناں نوں ’’مامورات‘‘ کہیا جاندا اے۔ منہیات نوں کرنا تے مامورات نوں چھڈنا حرام اے۔ حدیث مبارک وچ ایسے حرام توں بچن والے نوں سب توں وڈا عبادت گزار قرار دتا گیا اے۔ ایس لئی عقائد اسلامیہ نوں اپنان دے بعد فرائض و واجبات نوں ادا کرناسب توں وڈی عبادت اے۔تے ایہہ ایس ویلے تیکر کامل عبادت نہیں بن سکدی جدوں تیکر گناہواں نوں چھڈ نہ دتا جائے تے جیہڑے گناہ ہو چکے نیں ایہناں توں سچے دل نال توبہ نہ کر لئی جائے۔ محرمات توں بچن والے نوں سب توں وڈا عبادت گزار ایس لئی قرار دتا گیا اے کہ کجھ محرمات دا ارتکاب نیکیاں دے اجروثواب نوں ختم کر دیندا اے۔ ایس لئی وڈا عبادت گزار اوہ ای ہوئے گا جس دی عبادات محفوظ رہن تے عبادتاں ایسے دی محفوظ رہن گیاں جیہڑے گناہواں توں اپنے آپ نوں بچان گئے۔
عوام الناس دی بنیادی غلطی ایہہ ہوندی اے کہ اوہ فرائض و واجبات نوں ادا نہیں کردے تے نفلی عبادتاں وچ مشغول رہندے نیں۔ ایہہ انج ای اے کہ جیہڑا بندا فرض نماز نوں چھڈ کے نوافل وچ مشغول ہو جائے، زکوٰۃ، عشر صدقہ الفطر تے قربانی نوں چھڈ کے رفاہی کماں وچ اپنے پیسے نوں خرچ کرے، فرض روزیاں نوں چھڈ کے نفلی روزیاں دا اہتمام کرے، فرض حج نوں چھڈ کے نفلی عمرے ادا کردا رہوے۔ نفلی عبادتاں دا ثواب اپنی تھاں پر فرائض و واجبات نوں چھڈن دا گناہ اپنی تھاں ۔
کجھ حرام کم :
کفر، شرک، اسلام قبول کرن دے بعد اسلام نوں چھڈ دینا یعنی ارتداد، دین وچ کمی یا بیشی کرنا، یعنی الحاد و بدعت، قرآن و حدیث دی غلط تے من مانی تشریح کرنا، جھوٹ ناحق تہمت، سود، رشوت، حسد، غیبت، چغل خوری، کسے دا ناحق مال کھانا، فحاشی و عریانی نوں عام کرنا، تکبر، غرور، ریاکاری، فخر و مباہات، والدین دی نافرمانی، جھوٹی گواہی، زنا، لواطت، بدنظری، ظلم، گالیاں بکنا، کسی اُتے تشدد کرنا، مُردیاں نوں گالی دینا، احسان جتلانا، بدگمانی، بدزبانی بالخصوص اسلام دی مقتدر شخصیات نوںبرا بھلا کہنا، قطع رحمی کرنا، بول چال چھڈنا، بلاوجہ جاسوسی کرنا، دھوکہ بازی، خیانت، چوری، ڈکیتی، غیر محرم مرد یا عورت نال بلاوجہ گفتگو کرنا، مرد و خواتین دا اک دوجے دی مشابہت اختیار کرنا، عورت دا اپنے شوہر دی نافرمان تے ناشکری ہونا، مرد دا اپنی بیوی دے مالی، جسمانی، معاشی تے معاشرتی حقوق ادا نہ کرنا، اسراف یعنی فضول خرچی، شادی بیاہ تے طرز معاشرت وچ غیر اسلامی روایات اپنانا، فرائض و واجبات نوں چھوڑنا بالخصوص نماز، کوٰۃ،روزہ، حج، کاہن( جنہوں اج دی زبان وچ دست شناس یا نجومی کہیا جاندا اے )دے کول اپنی قسمت جانن یا سنوان لئی جانا، جادو، اللہ دے علاوہ کسے ہور دی قسم کھانا، جھوٹی گل اُتے قسم کھانا، ملاوٹ کرنا، ناپ تول وچ کمی کرنا، بد عہدی کرنا، میت اُتے نوحہ کرنا، بین کرنا، گریبان چاک کرنا، رخسار پیٹنا، قبروں دی پامالی کرنا، بائیں ہتھ نال کھانا پینا، بلاوجہ کھڑے ہو کے کھانا پینا، مسلمان اُتے اسلحہ چکنا، غیر مسلماں نوں بلاوجہ قتل کرنا، شراب پینا، چرس پینا، افیون پینا، بھنگ پینا،کسی نوں نشہ پلانا، گانا، عشقیہ غزلیں، موسیقی، فلمیں، ڈرامے دیکھنا تے سننا، مرد دا سونا استعمال کرنا، خواتین دا بے پردہ ہونا، شعائر دین دامذاق اڑانا۔ وغیرہ
اللہ دی تقسیم اُتےراضی رہنا:
اللہ رب العزت نے جنہا رزق مقدر وچ لکھ دتا اے اوہ ضرور مل کے رہوے گا۔ ایس لئی جائز اسباب نوں اختیار کرن دا حکم شریعت آپ دیندی اے۔ جو مل جائے ایس اُتے شکر ادا کیتا جائے کیوں جے جیہڑی شے ملی اے اوہ محض اللہ دے فضل نال ملی اے تے اسباب دی توفیق دا مل جانا وی اللہ دا فضل اے۔ مومن دی پہچان ایہہ وے کہ نعمتاں اُتے شکر بجا لیاندا اے تے تکلیف و ازمائشاں اُتے صبر نال کم لیندا اے۔ اوہ کسے دوجے توں حسد نہیں رکھدا، طمع، لالچ، حرص و ہوس توں اپنے آپ نوں بچاندا اے۔ ہر حال وچ اللہ توں راضی رہندا اے۔ کوئی نعمت مل جائے تے شکر تے کوئی مصیبت آ جائے تے صبر کردا اے۔
بندہ شاکر و صابر
کدوں بن دا اے؟
حضرت عمرو بن شعیب اپنے دادا عبداللہ بن عمرو رضی اللہ توں روایت کردے نیں کہ اوہناں نے رسول اللہ ﷺ نوں ایہہ فرماندے ہوئے سنیا، دو خصلتاں انج دیاں نیں جس وچ اوہ پیدا ہو جان اللہ کریم ایس نوں صابر و شاکر لکھ دیندا اے پہلی خوبی دین داری دے معاملے وچ اپنے توں فائق انسان ول ویکھے تے فیر ایس دی اقتداء وچ لگ جائے آپ وی نیکی اختیار کرے تے ایس جہی نیکیاں نوں انجام دین دی بھرپور کوشش کرے۔ دوجی خوبی ایس وچ ایہہ ہوئے کہ دنیاوی امور وچ اپنے توں کم تر انسان نوں ویکھے فیر اللہ ولوں ملن والی زیادہ نعمت نوں ویکھے ایس اُتے اللہ دا شکر ادا کرے تے انج دے بندے نوں اللہ پاک صابر و شاکر لکھ دین گے۔(جامع الترمذی، رقم الحدیث: 2512)
گوانڈھیاںدے حقوق
دی پاسداری:
ادیان عالم وچ اسلام اوہ واحد دین اے جس وچ گوانڈھیاں دے حقوق نوں ادا کرن دی سب توں زیادہ ترغیب دتی گئی اے تے ایہنوں کامل ایمان والے مومن دی صفت قرار دتا گیا اے۔ ام المومنین سیدہ عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا توں مرقی اے کہ نبی کریم ﷺ نے فرمایا: گوانڈھیاں دے (حقوق) دے بارے وچ میرے کول جبریل امین اینی وار تشریف لیائے کہ مینوں ایہہ گمان ہون لگیا کہ اک گوانڈھی نوں دوجے گوانڈھی دی میراث وچ وارث (حقدار) قرار دتا جائے گا۔ (صحیح البخاری،رقم الحدیث: 6014)
گوانڈھیاں دے بنیادی حقوق:
حضرت عمرو بن شعیب رضی اللہ عنہ والد دے واسطے توں اپنے دادا توں روایت کردے نیں کہ رسول اللہ ﷺ نے فرمایا: کیہ تہانوں گوانڈھیاں دے حقوق دا پتہ اے؟ فیر آپ ای ارشاد فرمایا: جدوں اوہ تہاڈے توں جانی یا مالی مدد منگن تے اپنی استطاعت تے ایس دی لوڑ دونواں نوں ملحوظ رکھ کے ایہناں دی مدد کرن۔ جے لوڑ دے پیش نظر اوہ قرض منگن تے ایہناں نوں قرض دتا جائے۔ جدوں فقر تے محتاجی دی حالت نوں اپڑ جائے فیر اوہ مدد نہ وی منگے تے قرض نہ وی منگے اودوں وی اپنی حیثیت دے پیش نظر ایس دے فقر و تنگدستی نوں دور کرن دی کوشش کیتی جائے۔ جے اوہ بیمار ہو جائے تے ایس دی عیادت تے بیمار پرسی کیتی جائے۔ جدوں ایہناں دے کول کوئی خوشی دا موقع آئے تے ایہناں نوں مبارک باد دینا۔ جدوں ایہناں دے کول کوئی غمی دا موقع آئے تے ایہناں دے نال اظہار ہمدردی کرنا۔ جدوں ایہناں دے کول فوتگی ہو جائے تے (ـبشرط صحت عقائد) ایس دے جنازے وچ شرکت کیتی جائے۔ا پنے گھر دی دیوار ایس دی اجازت دے بغیر اینی اُچی نہ کیتی جائے کہ ایس دے گھر دی ہوا رُک جائے ۔ گھر وچ کھانا تیار کردے ویلے گوانڈھی نوں تکلیف نہ دتی جائے۔ اپنے لئے پھل وغیرہ خریدو تے ایہناں وچوں کجھ گوانڈھیاں نوں وی ہدیے دے طور اُتے گھل دیو۔ (شعب الایمان للبیہقی، رقم الحدیث: 9113)
مسلمان بھائیاں دا خیال:
حدیث مبارک وچ صحیح معنیاں وچ مسلمان ہون لئی ایس شے نوں ضروری قرار دتا جا رہیا اے ک ہ بندہ جیہڑی شے اپنے لئے پسند کردا اے ایس نوں چاہیدا اے کہ اپنے دوجے مسلمان بھرا لئی وی اوہ ای شے پسند کرے۔ چنانچہ ایسے مضمون دی اک دوجی حدیث اے۔ حضرت انس رضی اللہ عنہ توں مروی اے کہ نبی کریم ﷺ نے فرمایا: تہاڈے وچوں کوئی بندا ایس ویلے تیکر (کامل) مومن نہیں ہو سکدا جدوں تیکر اپنے مسلمان بھرا لئی اوہ ای شے پسند نہ کرے جیہڑی اپنے لئے پسندا کردا اے۔ (صحیح البخاری، رقم الحدیث:13)
اسلام دی تعلیمات دا مقابلہ دنیا دا کوئی دین نہیں کر سکدا۔ گل نوں اینے خوبصورت پیرائے وچ بیان کر دتا اے کہ ہر انسان نوں آسانی نال سمجھ وچ آ جائے۔ جیہڑی تہانوں پسند اے اپنے بھرا لئی اوہ پسند کرو۔بندے دی سارے پسندیدہ شیواں دا خلاصہ دو شیواں نیں، عزت تے راحت۔ کجھ انج دے اسباب نیں جیہڑے انسان معاشرے وچ عزت دے حصول لئی اختیار کردا اے تے کجھ انج دے اسباب نیں جیہڑے انسان راحت دے حصول لئی اختیار کردا اے۔ حدیث مبارک وچ جزئی جزئی نوں وکھرا وکھرا ذکر کرن دے بجائے اک کلی نوں ذکر کر دتا گیا اے تے معاملہ بندے دے حوالے کر دتا گیا اے کہ بس اپنی زندگی دے ہر ہر موڑ اُتے ویکھدے جائو کہ جو تہانوں پسند اے اوہ اپنے بھرا لئی وی پسند کرو۔ جے اج دا معاشرہ ایس اصول اُتے آ جائے فساد دیاں جڑاں ای اکھڑ جان۔
چوکھاں ہسن نال دل مردہ:
حدیث مبارک وچ بے فکر تے غفلت دی وجہ نال کھل کھلا کے ہسن توں منع کیتا گیا اے تے ایہنوں مردہ دلی دی علامت قرار دتا گیا اے۔ خوش ہون دی گل اُتے خوش ہونا وکھری گل اے پر آخرت توں غافل ہو کے انجام توں بے فکر ہو کے قہقہے لا کے زور زور نال ہسنا وکھری گل اے۔ اللہ دے رسول ﷺدے شمائل و اوصاف وچ ہسن دا تذکرہ ایہناں الفاظ وچ ملدا اے۔ ام المومنین سیدہ عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا توں مروی اے کہ میں نبی کریم ﷺ نوں کدی اینے زور نال (قہقہہ لا کے ) ہسدے ہوئے نہیں ویکھیا کہ آ پ ﷺ دا حلق مبارک نظر آئے۔ (صحیح البخاری،رقم الحدیث: 6092)
اک حدیث مبارک وچ مردہ دلی دے نال نال ایس گل دا وادھا وی ملدا اے زیادہ قہقہے لان نال چہرے دا نورہ چھن جاندا اے۔ انسان دی گل بے وزن ہو جاندی اے۔ لوکاں دے دلاں وچ عزت ختم یا گھٹ توں گھٹ ہو جاندی اے۔ سنجیدگی تے متانت توں ہتھ دھو بیٹھدا اے۔ باوقار شخصیت دا نقش مٹ جاندا اے جس دا لازمی نتیجہ ایہہ نکلدا اے کہ انسان دی معاشرے وچ حیثیت گھٹ ہو جاندی اے۔ ہاں ایہہ ٹھیک اے کہ ہسن دے موقعے اُتے ہسنا چاہیدا اے پر ایس دا ایہہ مطلب وی ہر گز نہیں کہ راتاں نوں تنہائیاں وچ بندہ اللہ دے حضور رونا بھُل جائے۔ اللہ تعالیٰ سانوں عمل کرن دی توفیق نصیب فرمائے۔ آمین بجاہ النبی الکریم صلی اللہ علیہ وسلم
