قراردادِ پاکستان دا دِن
مفتی محمد شفیع دیوبندی رحمہ اللہ نے اک تاریخی فتویٰ دتا جس وچ قرآن و سنت دے دلائل نال دو قومی نظریے نوں ثابت کیتا گیا
مولانا محمد الیاس گھمن
دو چار دناں دی گل نہیں بلکہ اج توں پون صدی توں وی کجھ زیادہ عرصہ پہلے 23 مارچ 1940ء نوں اقبال پارک لہور وچ مسلمانان برصغیر نے اک وکھری اسلامی ریاست دی قرار داد پیش کیتی جیہڑا قرار داد لہور (قرار داد پاکستان ) دے ناں توں تاریخ دے صفحات اُتے چمک رہی اے۔ جنہوں اگلے ای دن 24 مارچ 1940 نوں متفقہ طور اُتے منظور کر لیا گیا۔ ایس دا اولین مقصد مسلمانان برصغیر دی اسلامی تہذیب تے نظریاتی اقدار دا تحفظ سی۔ ایس قرار داد دے ذریعے پہلی وار ایہہ واضح طور اُتے اعلان کیتا گیا کہ ہندو تے مسلمان دو وکھری قوماں نیں جیہڑی اک ساتھ نہیں رہ سکدیاں۔ ایہناں دا مذہب، عقیدہ تے رسم و رواج سب مسلماناں توں وکھرے نیں۔اوہ اک وکھرا وطن چاہندے نیں جتھے اوہ کھل دے آزادی دے نال ساہ لے سکن تے اللہ تے ایس دے رسول دے دسے ہوئے طریقیاں اُتے عمل کر کے زندگی گزار سکن۔
ایس موقعے اُتے قائداعظم نے اجلاس دے اختتام اُتے اپنے صدارتی خطاب وچ کہیا: ہندوواں تے مسلماناں دا تعلق دو مختلف فلسفیاں، سماجی رسماں تے ادبی روایات نال اے۔ اوہ نہ تے باہمی شادیاں کردے نیں تے نہ ای اکٹھے بیٹھ کے کھانا کھاندے نیں تے حقیقت ایہہ اے کہ ایہناں تعلق دو مختلف تہذیباں نال اے جیہڑی بنیادی طور اُتے متصادم نظریات و تصورات اُتے مبنی نیں ایہناں دا تصور حیات اک دوجے توں مختلف اے تے ایہناں دے ہیرو تے تاریخ وکھرے وکھرے نیں اک فریق دے ہیرو اکثر صورتاں وچ دوجیاں دی ناپسندیدہ شخصیتاں نیں۔ ایہناں دی تاریخ وچ اک فریق دی شکستاں دوجے دی فتوحات رہیاں نیں۔ ایہناں دو قوماں نوں اکثریت تے اقلیت دی حیثیت وچ اک ای ریاست وچ اکٹھا رہنا ملک وچ بے اطمینانی دے فروغ دا باعث ہوئے گا۔ مسلمان ہر اعتبار نال اک وکھری قوم نیں تے ایہناں نوں اپنے وطن اپنا علاقہ تے اپنی ریاست ملنی چاہیدی اے۔
سابق مفتی اعظم پاکستان مفتی محمد شفیع دیوبندی دا دو قومی نظریے دی حمایت وچ اوہ تاریخی فتویٰ اج وی محفوظ و موجود اے جیہڑا تحریک پاکستان دے دوران دتا گیا سی، جس وچ مسلماناں نوں تحریک آزادی وچ بھرپور حصہ لین دی ہدایت کیتی گئی سی تحریک پاکستان وچ ایہہ فتویٰ بوہت اہمیت دا حامل اے۔1937ء دے انتخابات وچ مسلم لیگ نوں واضح اکثریت نہ ملی سی کیوں جے کئی مسلمان تقسیم دے حوالے نال شکوک و شبہات دا شکار سن، پر مفتی محمد شفیع دیو بندی رحمہ اللہ نے اپنے ایس تاریخی فتویٰ وچ قرآن و سنت دے دلائل نال دو قومی نظریے نوں ثابت کیتا تے ایہہ واضح کیتا کہ مسلماناں لئی وکھری ریاست انتہائی ناگزیر اے۔ ایہہ فتویٰ قائداعظم محمد علی جناح دے حکم اُتے 1945ء وچ لکھاں دی تعداد وچ تقسیم کیتا گیا۔ جس دے نتیجے وچ 1946 دے انتخاب وچ مسلم لیگ نوں کئی علاقیاں وچ واضح اکثریت نال کامیابی ملی۔ مسلماناں دے شکوک و شبہات زائل ہو گئے۔ ایس حیثیت نال ایہہ فتویٰ تحریک پاکستان دی اہم ترین دستاویز اے۔ ایس دا مطالعہ حقیقت حال دے بوہت سارے پہلوئواں لئی کافی اے۔
جہد مسلسل نے نشان منزل نوں حصول منزل تیکر بوہت جلدی اپڑا دتا۔ آزادی دے متوالیاں نے غلامی دے بُتاں نوں پاش پاش کیتا۔23 مارچ 1940ء دی قرار داد نوں ساہمنے رکھدے ہوئے قائداعظم تے آپ دے نال سربراہان تحریک آزادی نے بھرپور محنت کیتی۔ 7 اپریل 1946 ء نوں دہلی وچ مسلم لیگ نال تعلق رکھن والے اراکین لیجسلیٹو اسمبلی دا اک تاریخی کنونشن منعقد ہویا جس دی صدارت قائداعظم محمد علی جناح نے کیتی۔ ایس موقعے اُتے قائداعظم نے فرمایا: برصغیر دےمسلمان اک انج دے عقیدے اُتے ایمان رکھدے نیں جیہڑ ا ہر شعبہ زندگی خاص طور تے تعلیمی، سماجی، معاشی تے سیاسی شعبیاں دا احاطہ کردا اے تے جیہڑا محض رسومات ، روحانیت تے رواجاں اُتے مبنی نہیں اے تے ہندودھرم دے فلسفہ دے بالکل متضاد اے۔ ہندوواں دے ذات پات اُتے مبنی فلسفہ نے بھارت دے 6کروڑ انساناں نوں اچھوت بنا کے رکھ دتااے۔ مسلمان، عیسائی تے دوجی اقلیتاں سماجی تے معاشی طور اُتے انتہائی پسماندہ ہو کے رہ گئی اے۔ہندو ذات پات دا نظام قومیت، مساوات، جمہوریت تے اسلام دے سنہری اصولاں دے منافی اے۔ مسلمان اکثریتی صوبیاں وچ وی اپنے مفادات دا تحفظ نہیں کر سکن گے کیوں جے مرکز وچ ہندوئواں دی بالادستی ہوئے گی۔ مسلماناں دا مطالبہ ایہہ وے کہ شمال مشرق وچ بنگال تے آسام تے شمال مغرب وچ پنجاب، سرحد، سندھ تے بلوچستان زونز اُتے مشتمل پاکستان دی آزاد تے خود مختار ریاست بنائے جائے۔ ہندوستان تے پاکستان دی اقلیتاں دے حقوق دا 1940 دی قرار داد لہور دی روشنی وچ تحفظ کیتا جائے۔
1940توں 1947 تیکر دا ست سالہ آزادی دا ایہہ سفر سرفروشان آزادی دے اخلاص دی دلیل اے، پر افسوسناک صورتحال ایہہ وے کہ جدوں توں قرار داد لہور نے پاکستان بنن دی راہ ہموار کیتی۔ بھارت کوئی انج دا موقع ہتھ توں نہیں جان دیندا جس نال پاکستان نوں نقصان نہ اپڑ رہیا ہوئے۔ پاکستان تے بھارت دے وچکار 19 ستمبر 1960ء نوں سندھ طاس نامی اک معاہدہ ہویا جس اُتے پاکستان دے صدر ایوب خان تے بھارتی وزیراعظم جواہر لال نہرو نے دستخط کیتے سن۔ 11 دفعات اُتے مشتمل ایس معاہدے دے تحت دریائے جہلم ، دریائے چناب تے دریائے سندھ اُتے پاکستان دا مکمل کنٹرول ہوئے گا جد کہ راوی ستلج تے بیاس بھارت دے کول ہون گے۔ معاہدے وچ درج اے کہ پاکستان نوں ملن والے دریائواں اُتے بھارت آبی ذخائر بنا سکدا اے نہ ایس دے قدرتی بہائو وچ تبدیلی لیان دا مجاز اے تے ایہو شرط پاکستان اُتے عائد اے کہ اوہ مشرقی تن دریائواں وچ ردو بدل نہ کرے جس نال بھارت دی حق تلفی ہوئے۔ پر بھارت مسلسل معاہدیاں دی خلاف ورزیاں کر رہیا اے، دریائے جہلم دا پانی روک لیندا اے تے کدی دریائے چناب دا، ہجے کجھ عرصہ پہلاں بھارت نے پاکستان دا پانی روکن لئی مختلف ڈیمز تے نہراں بنان دی منصوبہ بندی دا اعلان کیتا اے جس دی وجہ نال اہلیان پاکستان پانی دی قلت نال دو چار نیں خاص طور تے زراعت دا پیشہ شدید نقصان دا شکار اے۔
پاکستان وچ سی پیک دی بدولت معاشی استحکام توں وی بھارت خوفزدہ تے اپنی گھٹیا حرکات اُتے اُتر ہویا اے، پاکستان نوں غیر محفوظ باور کران لئی سرجیکل اسٹرائیک، پلوامہ حملہ ، ممبئی تے اڑی حملے، سرحدی قوانین خاص طور تے فضائی حدود دی خلاف ورزیاں، مقبوضہ کشمیر وچ فوجی کاروائیاں کر کے بے گناہ نہتے شہریاں نوں زخمی تے شہید کرنا تے اپنی خفیہ ایجنسیاں دے ایجنٹاں نوں غیر مستحکم پاکستان بنان دا ٹاسک دینا وغیرہ سارے انج دے زمینی حقائق نیں جیہڑے اقوام عالم دے ساہمنے واضح نیں۔
اللہ تعالیٰ دے کرم دے نال نال درجہ اسباب وچ جے ساڈے حساس اداریاں دے زیرک نوجوان تے افواج پاکستان دے سرفروش سپاہی نہ ہوندے تے خاکم بدہن بھارت کدوں دا پاکستان نوں ترنوالہ سمجھ کے نگل چکیا ہوندا۔ غیراں دی سنگ باری نال اوہ تکلیف نہیں ہوندی جیہڑے اپنیاں دی گُل باری نال ہوندی اے۔ افسوس کہ پاکستان نوں غیر مستحکم کرن والے دہشت گردی تے فرقہ واریت ودھان والے، کرپشن تے لُٹ مار کرن والے، سرکاری اداریاں تے عدلیہ نوں غیر موثر بنان والے، پارلیمنٹ دے تقدس نوں روندن والے، معاشی و اقتصادی طور اُتے کھوکھلا کرن والے الغرض پاکستان نوں اپنی اساسی بنیاداں اُتے دور کرن والے اپنی اپنی سرگرمیاں وچ سرگرم نیں۔اللہ ایہناں نوں اندیشہ زوال توں محفوظ فرمائے۔
23 مارچ ساڈے جداگانہ اسلامی تشخص نوں برقرار رکھن دی تجدید عہد دا دن اے، ایہہ دن حصول منزل لئی اتحاد، تنظیم تے یقین محکم دا درس دیندا اے تے نگاہ بلند، جاں پرسوز تے سخن دلنوازی دے اصولاں اُتے چلن دی تلقین وی کردا اے۔ آزاد اسلامی مملکت دی حفاظت، استحکام تے بقاء لئی جدوجہد دا پیغام وی ایس وچ موجود اے۔ ایس موقعے اُتے سانوں تحریک پاکستان دے محرکات، قربانیاں تے ایس دے اساسی نظریے اُتے اپنے یقین دی تجدید کرنی چاہیدی تے پاکستان نوں حقیقی معنیاں وچ اک آزاد اسلامی تے فلاحی مملکت بنان لئی اپنے ساری صلاحیتاں بروئے کار لیان دا عزم کرنا چاہیدا اے۔
