ٹی بی دا عالمی دن

جے کسے وچ ٹی بی دا مرض تشخیص ہو جائے تے مریض تے لواحقین

تحریر: اکرم عامر سرگودھا

پوری دنیا وانگوں پاکستان وچ وی 24 مارچ نوں ٹی بی دا عالمی دن منایا جاندا اے جس دا مقصد ٹی بی جہے مرض دے حوالے نال عوام وچ آگاہی فراہم کرنا اے۔ پورے ملک وچ ٹی بی دے مرض دے علاج نال وابستہ ادارے ایس دن دے حوالے نال تقریباں تے سیمینار منعقد کر کے ٹی بی دے مرض دے حوالے نال طریقہ علاج تے ایس بابت ہون والی جدید تحقیق نال مریضاں تے عوام نوں آگاہ کردے نیں، کجھ عرصہ پہلاں تیکر ملک وچ ٹی بی دی بیماری نوں خوف دی علامت دے طور اُتے سمجھیا تے بیان کیتا جاندا سی تے ٹی بی دے مریض نوں ایس دے اہل خانہ دی اکثریت نفرت دی نگاہ نال ویکھدی سی تے ایہنوں اچھوت سمجھ کے ایس توں دور رہندی سی، ایس وجہ نال لوکاں دی اکثریت مریضاں دا علاج معالجہ تیکر کران توں کتراندی سی تے اکثریتی مریضاں نوں ایہناں دے حال اُتے چھڈ دتا جاندا سی۔ جس وجہ نال ٹی بی دے مرض وچ مبتلا مریضاں دی شرح اموات تشویشناک حد تیکر اپڑ چکی سی۔ ویلے دے نال نال ایس مرض بارے عوام وچ شعور بیدار کیتا جاندا رہیا جس دے نتیجے وچ ہن لوک مریض توں دور رہن دی بجائے ایس دا علاج معالجہ کران نوں ترجیح دین لگے نیں۔ پوری دنیا وانگوں پاکستان وچ وی ایس مرض نال نمبڑن لئی کجھ سالاں توں ہنگامی بنیاداں اُتے اقدامات کیتے جا رہے نیں۔ ایسے طرح ہن پورے ملک دے ضلعیاں، تحصیلاں، تے پنڈاں وچ واقعہ سرکاری سطح دے ہسپتالاں وچ ٹی بی کنٹرول پروگرام دے تحت ٹی بی دے مریضاں لئی مفت علاج معالجہ دی سہولت میسر اے جد کہ ٹی بی دے متعلقہ ٹیسٹ وی سرکاری طور اُتے بغیر کسے معاوضہ دے ہر ضلعی تحصیل سطح دے ہسپتالاں وچ کیتے جا رہے نیں۔ سرکاری اعداد و شمار دے مطابق دنیا وچ آبادی دے تناسب نال ہر تیجا بندا ایس مرض نال بالواسطہ تے بلاواسطہ متاثر اے۔ 2020ء دے اعداد و شمار دے مطابق پاکستان وچ ٹی بی دے رجسٹرڈ مریضاں دی کل تعداد 3 لاکھ 69 ہزار 548 اے، جنہاں وچ آزاد کشمیر دے 5215، بلوچستان دے 10333، فاٹا دے 4753، خیبر پختونخواہ دے 43598، پنجاب دے 2 لاکھ 20 ہزار 775، سندھ دے 80061، گلگت بلتستان دے 4753 تے شمالی علاقہ جات دے 1897 مریض شامل نیں جنہاں دا علاج معالجہ سرکاری سطح اُتے کیتا گیا تے کیتا جا رہیا اے تے ایہہ مریض ٹی بی ڈاٹ کنٹرول پروگرام دے تحت رجسٹرڈ ہوئے۔
سینئر چیسٹ سپیشلسٹ و ڈسٹرکٹ ٹیچنگ ہیڈ کوارٹر ہسپتال سرگودھا دے آئسولیشن وارڈ دے انچارج ڈاکٹر سکندر حیات وڑائچ ٹی بی دے مرض اُتے روشنی پاندے ہوئے کہندے نیں کہ ٹی بی تپ دق اک متعدی بیماری اے جیہڑی عمومی پھیپھڑیاں نوں متاثر کردی اے پر ایہہ جسم دے کسے وی حصے نوں متاثر کر سکدی اے۔ ٹی بی دا وجود 4 ہزار سال پرانا اے ۔ مصری میماں وچ وی ایس مرض دی نشانیاں پائیاں گئیاں سن۔ رپورٹ دے مطابق تقریباً دو بلین بندے (دنیا دی آبادی دا تقریباً اک تہائی) ٹی بی دے جراثیم توں متاثر ہوندے نیں۔ عالمی ادارہ صحت دے مطابق ہر سال پوری دنیا وچ 9 ملین بندے ٹی بی توں متاثر ہوندے نیں، ٹی بی دے مرض نال ہر سال 2 ملین بندیاں دی موت واقعہ ہو جاندی اے۔ ملیریا تے HIV دے نال ہن ٹی بی دا شمار وی دنیا وچ متعدی ترین بیماریاں وچ ہوندا اے۔ ایہہ براہ راست انج دے بندے توں دوجیاں نوں لگدی اے جس دے پھیپھڑیاں یا گلے وچ ٹی بی دا جراثیم ہوئے تے ایہہ مرض ہوا دے ذریعے ایس ویلے پھیلدا اے جدوں ایس مرض وچ مبتلا، مریض کھانستے یو چھینکتے نیں، ایس بیماری نوں لگن لئی قریبی تے دور دے رابطے دی لوڑ اے ایس دی علامات وچ دو ہفتے توں زیادہ کھانسی دا ہونا، ہلکا بخار تے پسینہ آنا، بھوکھ دا نہ لگنا، وزن وچ کمی ہونا، بلغم وچ خون دا آنا تے تھک دے نال خون دا آنا شامل نیں۔ ایہناں علامات دی صورت وچ مریض قریبی مرکز صحت یا سرکاری ہسپتال نال رجوع کر کے بلغم دے ٹیسٹ تے ایکسرے کران دے بعد علاج شروع کرا سکدا اے۔
ایہہ مرض ایہناں بندیاں وچ زیادہ ودھدا اے جیہڑے اک ای کنبے وچ ٹی بی توں متاثرہ بندیاں دے نال رہ چکے ہون یا لمبے عرصے تیکر مریض دے نال رابطے وچ رہے ہون، غیر صحت مند یا زیادہ ہجوم والی تھاواں اُتے رہن والیاں وچ وی ایہہ مرض لگ سکدا اے ایہناں وچ انج دے بندے وی شامل نیں جیہڑے بے گھر ہون یا آلودہ ماحول وچ رہ رہے ہون یا اوہ والدین دے بچے ہون جنہاںنوں پہلے ٹی بی رہ چکی ہوئے۔ منشیات دے عادی تے کثرت نال شراب پین والیاں تے گھٹ خوراک کھان والیاں نوں وی ایہہ مرض اپنی لپیٹ وچ لیندا اے تے جے کسے وچ ٹی بی دا مرض تشخیص ہو جائے تے مریض تے لواحقین نوں گھبران دی لوڑ نہیں کیوں جے ٹی بی ہن قابل علاج مرض اے تے نیشنل ٹی بی کنٹرول پروگرام تے عالمی ادارہ صحت نے DOTS طریقہ علاج وضع کیتا ہویا اے جس دے تحت انج دے مریضاں نوں بغیر کسے وقفے دے 6 توں 8 مہینے تیکر لئی ملک دے سارے سرکاری ہسپتالاں توں دوائیاں فری فراہم کیتیاںجا رہیاں نیں۔
ڈاکٹر سکندر حیات وڑائچ دا کہنا اے کہ ملک وچ ٹی بی نوں ودھن توں بچان دا اہم تے موثر طریقہ تے ایس مرض توں متاثرہ مریض دی جلد از جلد نشاندہی کرنا تے ایہہ یقینی بنانا اے کہ مریض اپنی دوائیاں دا کورس صحیح طریقے نال استعمال کر رہیا اے کیوں جے علاج ادھورا چھڈن دی صورت وچ مریض نوں نویں سرے توں کورس شروع کرنا پیندا اے ۔ دوران علاج مریض دی حوصلہ افزائی تے بہتر خوراک نال مثبت نتیجے برآمد ہو سکدے نیں، علاج دے دوران حاملہ ماں اپنے بچے نوں دودھ پلا سکدی اے ایس نال بچے دی صحت اُتے کوئی منفی اثر نہیں پئے گا۔
لوڑ ایس امر دی اے کہ سانوں ایس مرض دے عالمی دن دے موقعے اُتے ایہہ عہد کرنا چاہیدا اے کہ اسیں ٹی بی دے خاتمے لئی سرکاری و نیم سرکاری سطح اُتے ہون والی کوششاں وچ اپنا حصہ بطور رضا کار پاواں گے تے جلدی ایس مرض اُتے ملک وچ قابو پا لیا جائے گا۔