شعبان تے شب برات
لكهت: جاوید پنچھی
اسلامی مہیناں وچوں شاید ای کوئی اجہیا مہینا ہووے گا جہدی شان بارے خود اللہ تعالیٰ نے قرآنِ پاک وچ یا فر پیارے آقا نورِ مجسم ، احمد مجتبیٰ ، محمد مصطفیٰ ﷺ نے اپنی زبانِ اقدس وچوں خوبصورت ارشادات نہ فرمائے ہون۔
شعبان اسلامی سال دا اٹھواں مہینا اے ۔ شعبان مہینے دی شان دا سانوں ایتھوں اندازا ہوندا اے کہ نبی مکرم ، حبیبِ کبریا ، نور مجسم، صاحب قاب قوسین، وجہ باعثِ تخلیقِ کائنات ، منبع جود وسخا، والی کوثر ، شافعی محشر حضرت محمد مصطفیٰ صلی اللہ علیہ وآلہٖ وسلم خود سارے مہینے دے نفلی روزے رکھدے۔ ایتھوں تائیں کہ شعبان دے روزیاں نوں رمضان دے روزیاں نال ملا دیندے۔
آپ ﷺ نے فرمایا: ’’شعبان رجب تے رمضان دے وچکار آئوندا اے لوک ایس توں غافل رہندے نیں۔
(السلسلہ صحیحہ حدیث۷۰۴۳)
حضرت امِ سلمہ رضی اللہ عنہا دا فرمان اے: ’’میں نبی کریم ﷺ نوں لگا تار دو مہیناں دے روزے رکھدیاں نہیں ویکھیا ، سوائے شعبان تے رمضان دے‘‘ (سنن ترمذی حدیث ۶۳۷)
حضرت ام سلمہ رضی اللہ عنہا توں ای روایت اے کہ: ’’نبی کریم ﷺ سال وچ کسے مہینے دے سارے روزے نہ رکھدے ، سوائے شعبان دے ۔ ایہنوں رمضان نال ملا دیندے‘‘(سنن ابودائود، حدیث ۶۳۳۲)
’’نبی کریم ﷺ نوں مہنیاں وچوں چوکھا محبوب ایہ سی کہ آپ ﷺ شعبان وچ روزے رکھن تے فر ایہنوں رمضان نال ملا دین‘‘(ابودائود، حدیث ۱۳۴۲)
ام المومنین حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا دا فرمان اے: ’’رسول اللہ ﷺ روزے رکھدے ایتھوں تائیں کی اسیں کہندے : ہُن آپ ﷺ روزہ نہیں چھڈن گے۔ فر چھڈ دے تے ایتھوں تک پئی اسیں کہندے آپ ﷺ روزے نہیں رکھن گے۔ میں رسول اللہ ﷺ نوں رمضان مہینے توں علاوا کسے ہور مہینے دے سارے روزے رکھدیاں نہیں ویکھیا ، جِنّے چوکھے روزے شعبان وچ رکھدے اینے روزے کسے ہور مہینے وچ نہ رکھدے‘‘ (ابودائود حدیث ۴۳۴۲)
حضرت ابو ہریرہ رضی اللہ عنہ توں روایت اے : ’’آپ ﷺ شعبان دے اکثر دناں وچ روزے رکھدے سن سوائے کجھ دِناں دے ، سگوں پورے شعبان وچ روزے رکھدے‘‘
(ابودائود حدیث ۵۳۴۲)
ابو سلمہ کہندے نیں حضرت اُم سلمہ رضی اللہ عنہا نے فرمایا: ’’میں رسول اللہ ﷺ نوں لگاتار دو مہینیاں دے روزے رکھدیاں نہیں ویکھیا پر آپ ﷺ شعبان دے روزیاں نوں رمضان المبارک دے روزیاں نال ملا لیندے سن‘‘(سنن النسائی حدیث ۷۷۱۲، ۴۵۳۲، ۵۵۳۲)
حضرت ابو سلمہ بن عبدالرحمن نے حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا توں رسول اللہ ﷺ دے (نفلی) روزیاں بارے پُچھیا تے اوہناں فرمایا: ’’رسول اللہ ﷺ کدی (نفلی) رکھدے تے ایتھوں تک کہ اسیں کہندے : آپ ﷺ ناغا نہیں کرن گے، جے کدی (روزے) چھڈ دیندے تے اسیں کہندے آپ ﷺ ہُن روزے نہیں رکھن گے ۔ آپ ﷺ سارا شعبان یاں شعبان دے اکثر روزے رکھدے‘‘( النسائی حدیث ۹۷۱۲، ابن ما جہ حدیث ۰۱۷۱)
ابن ما جہ دی حدیث ۹۴۶۱ وچ حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا دے فرمان مطابق حضور ﷺ شعبان نوں رمضان نال ملا دیندے سن۔
(مسند احمد دی حدیث ۸۴۶۱ وچ وی ام المومنین حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہ دی روایت مطابق تقریباً ایہو مضمون موجود اے۔
حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا دا فرمان اے: ’’رسول اللہ ﷺ سال دے کسے مہینے وچ شعبان توں ودھ (نفلی) روزے نہیں سن رکھدے (انج سمجھو کہ) پورا شعبان ای روزے رکھدے سن‘‘ (ایضاً حدیث ۲۸۱۲،۲۵۳۲، ۳۵۳۲)
قصا مختصر ایہ کہ ایس موضوع تے حدیث دی ہر کتاب وچ تقریباً ۰۴، ۰۴ حدیثاں موجود نیں۔ ساریاں حدیثا پڑھن توں بعد ایہ گل نتر کے ساہمنے آ جاندی اے کہ رسول اللہ ﷺ رمضان شریف توں علاوہ جے کسے مہینے سب توں چوکھے روزے رکھدے تے اوہ شعبان دا مہینا سی۔
رمضان دی قضا شعبان
ام المومنین حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا دا فرمان اے: ’’میرے تے رمضان دے روزیاں دی قضا ہوندی سی ، میں اوہ روزے رکھ نہیں ساں سکدی۔ ایتھوں تک کہ شعبان آ جاندا‘‘(ابودائود، حدیث ۹۹۳۲، ابن ما جہ حدیث ۹۶۶۱)
حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا فرماندیاں نیں : میرے تے رمضان المبارک دے کجھ روزے (حیض دی وجھا نال) واجب الادا رہ جاندے سن تے میں اوہناں دی قضا ادا نہیں ساں کر سکدی ایتھوں تک کہ شعبان آ جاندا سی‘‘ (سنن النسائی حدیث ۱۲۳۲)
ام المومنین حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا دا فرمان اے : ’’میرا معمول سی کہ میں ماہِ رمضان دے روزیاں دی قضا شعبان وچ ادا کردی ساں ایتھوں تک کہ رسول اللہ ﷺ دا وصال ہو گیا‘‘(مسند احمد حدیث ۳۵۸۳)
یعنی ام المومنین حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا شعبان دے روزے رکھ کے پچھے لنگھے رمضان دے روزیاں دی قضا ادا کر دے سن۔اوہناں دے سارا سال روزے نہ رکھ سکن دی وجھا رسول کریم ﷺ دی خدمت گزاری ہوندی سی۔ سگوں ساریاں ای امہات المومنین رسول اللہ ﷺ دی خدمت گزاری وچ مصروف رہندیاں سن ۔
سوموار تے جمعرات دا روزہ
حضرت جبیر بن نفیر توں منقول اے کہ اِک شخص نے حضرت عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا توں (نفلی) روزیاں بارے سوال کیتا تے اوہناں فرمایا: ’’ رسول اللہ ﷺ شعبان (دے تقریباً ) سارے روزے رکھدے سن سگوں پیر تے جمعرات دا روزہ قصداً رکھدے سن‘‘
(ایضاً حدیث ۸۸۲۱، ۹۸۱۲)
جدوں سیدہ عائشہ صدیقہ رضی اللہ عنہا توں رسول اللہ ﷺ دے روزیاں بارے پُچھیا گیا تے اوہناں فرمایا: ’’آپ ﷺ رمضان شریف دے تے شعبان دے خاص کر کے پیر تے جمعرات دے روزے رکھدے سن‘‘
(مسند احمد حدیث ۲۷۹۳)
شعبان دے ۲ روزے
رسول اللہ ﷺ نے اِک شخص توں پُچھیا: ’’کیہ توں شعبان دے کجھ روزے رکھے نیں؟‘‘ اوہنے جواب وچ آکھیا : نہیں۔ آپ ﷺ نے فرمایا : ’’جدوں رمضان دے روزے رکھ لویں تے اِک روزہ ہور رکھ لیا کر!‘‘ اِک روایت وچ اے کہ ۲ روزے رکھ لیا کرو!
(ابو دائود، حدیث ۸۲۳۲)
ثابت نے مطرف توں ، اوہناں نے عمران حصین رضی اللہ عنہ توں روایت کیتی کہ : رسول اللہ ﷺ نے اوہناں توں یا کسے ہور توں پُچھیا: ’’کیہ تساں شعبان دے وچکار والے روزے رکھے نیں؟‘‘ اوس صحابی نے جواب دتا : نہیں۔
آپ ﷺ نے فرمایا: ’’جدوں رمضان دے روزے مکا لویں تے ۲ روزے رکھ لینا‘‘(صحیح مسلم حدیث ۱۶۱۱، ۱۵۷۲)
نصف شعبان، شبِ برات
رسول اللہ ﷺ نے ارشاد فرمایا: ’’نصف شعبان (پندرھاں) دی رات اللہ تبارک و تعالیٰ اپنی مخلوق ول ویکھدا اے تے اپنی ساری مخلوق نوں معاف کر دیندا اے سوائے مشرک تے کینہ رکھن والے دے‘‘ (السلسلہ صحیحہ حدیث ۸۶۱۱)
ابو موسیٰ اشعری رضی اللہ عنہ توں مروی اے کہ رسول اللہ ﷺ نے فرمایا: ’’اللہ تعالیٰ نصف شعبان دی رات دنیا ول توجھا کردا اے تے اپنی ساری مخلوق نوں معاف کر دیندا اے ، سوائے مشرک، بغض و دشمنی تے (دل وچ) کینہ رکھن والے دے‘‘(ایضاً حدیث ۷۰۴۳)
اعمال اُتّے جانا
اسامہ بن زید رضی اللہ عنہما توں مروی اے ، میں پُچھیا: اے اللہ دے رسول ﷺ! میں تہانوں اِک مہینے وچ بہت چوکھے روزے رکھدیاں ویکھناں ، تسیں ایس توں علاوا کسے ہور مہینے وچ اینے روزے نہیں رکھدے ۔ آپ ﷺ نے پُچھیا: ’’اوہ کہڑا مہینا اے؟‘‘ میں عرض کیتی ’’شعبان‘‘ ۔ آپ ﷺ نے فرمایا: ’’شعبان رجب تے رمضان دے وچکار آئوندا اے لوک ایس توں غافل رہندے نیں ۔ ایہدے وچ بندیاں دے اعمال اُتے لے جائے جاندے نیں ۔ مینوں ایہ پسند اے کہ جدوں میرا عمل اُتے جائے اوس ویلے میں روزے دی حالت وچ ہوواں ‘‘ ۔ اسامہ رضی اللہ عنہما نے عرض کیتی: میں ویکھناں کہ تسیں پیر تے جمعرات دا روزہ رکھدے او!ایہناں (دناں) نوں (روزہ) نہیں چھڈدے!آپ ﷺ نے فرمایا: ’’بندیاں دے اعمال۔۔۔۔۔‘‘ (السلسلہ صحیحہ حدیث ۱۳۲۲)
