ساڈے ساریاں دے افتخار مجاز

افتخار مجاز بنیادی طور اُتے الیکٹرانک میڈیا دے بندے سن

تحریر: صدام ساگر

بیسوی صدی دے اردو ادب و صحافت وچ جنہاں سخن وراں نے اپنے کم دی بنیاد عہد موجود دے مسائل و افکار اُتے رکھی ایہناں وچ افتخار مجاز وی اک معتبر حیثیت رکھدے سن۔ اوہ ناقدینِ فن و ہنر، ماہرین اردو ادب تے قارئین شعر و سخن شناس نوں اپنا محبوب سمجھدے سن۔ اوہناں نے 1954ء نوں شاہدرہ دے علاقے وچ اک انج دے گھر وچ اکھ کھولی جتھے علمی ذوق تے ادبی ماحول پہلے توں ای موجود سی۔ ایہناں دے وڈے بھرا اعزاز احمد آذر ممتاز ادیب، شاعر، محقق، مرتب، کالم نویس تے مایہ ناز کمپیئر سن۔ مجاز صاحب نے پنجاب یونیورسٹی توں ابلاغیات وچ ماسٹر دی ڈگری حاصل کرن دے بعد ابتداء وچ واپڈا دے شعبہ تعلقات عامہ وچ انفارمیشن آفیسر دے طور اُتے ملازمت اختیار کیتی۔ایسے دوران پاکستان ٹیلی ویژن وچ اسسٹنٹ پروڈیوسر دی اسامیاں نکلیاں تے اوہناں نے اوتھے اپلائی کر دتا تے منتخب ہون دے بعد اسلام آباد سٹیشن وچ پہلی پوسٹنگ ہوئی۔ کجھ عرصہ لنگھن دے بعد واپس لہور مرکز آ گئے جتھے ایہناں نوں پی ٹی وی دا پہلا پی آر او ہون دا اعزاز حاصل ہویا۔ایہہ پی ٹی وی دا اوہ سنہرا دور سی جدوں سرکاری کنٹرول دی وجہ نال نیوز تے کرنٹ افیئرز دے حوالے نال Limitations موجود سن پر زبان و بیان دے معیار اُتے کوئی سمجھوتہ نہ ہوندا۔ ایس حوالے نال مجاز صاحب اکثر دوستاں نال دل برداشتہ ہو کے کہیا کردے سن کہ اسیں میڈیا وچ جو کجھ سکھیا پڑھیا کم کیتا اوہ ایہہ میڈیا نہیں سی یہڑا اج سانوں وکھایا جا رہیا اے۔
افتخار مجاز بنیادی طور اُتے الیکٹرانک میڈیا دے بندے سن۔ پاکستان ٹیلی وژن ایہناں دی اصل پہچان سی اوہناں نے اپنے 34 سالہ کیئرر دے دوران بوہت ساری مشکلاں دا ساہمنا کیتا پر منصبی ذمہ داریاں دی ادائیگی دے دوران کدی وی ہمت نہیں ہاری بلکہ اک مضبوط چٹان وانگوں حالات دے پل صراط توں لنگھدے ہوئے اپنی خداداد صلاحیتاں توں حالات دی بندشاں دا مقابلہ کیتا۔ ایہناں نوں پی ٹی وی وچ رہندے ہوئے متعدد اعلیٰ سیاسی، سماجی تے عسکری شخصیات نال ملن تے ایہناں نال تبادلہ خیال کرن دے نال نال ایہناں دی تقریراں تے انٹرویوز ریکارڈ کرن دے موقعے وی میسر آئے پر اوہناں نے کئی وار دسیا کہ ایس دوران میں کدی وی نہیں گھبرایا بلکہ بڑی جرات مندی نال کم کیتا۔ ایس حوالے نال میرے کم دی تعریف وی ہوندی تے تنقید وی۔پر میں ایہناں ساریاں گلاں نوں مثبت انداز وچ لیا تے ہمیشہ ایہو کوشش کیتی کہ اپنے کم نوں خوش اسلوبی نال انجام دیواں۔

مجاز صاحب نے پی ٹی وی لاتعداد تاریخی پروگرامز وی پرڈیوس کیتے جنہاں وچ ’’جائزہ‘‘،’’سوچ وچار‘‘،’’ڈیلی مارننگ ٹرانسمیشن‘‘،’’کتاب‘‘،’’سیریز‘‘،’’آئین پاکستان‘‘،’’سال بہ سال‘‘ سنے کئی ڈاکومینٹریز، رپورٹاں تے لائیو رپورٹنگ دے پروگرامز ایہناں دے کریڈٹ اُتے نیں۔ ایہناں وچ ’’کتاب‘‘ تے ’’سوچ و چار ‘‘ انج دے پروگرام سن جنہاں نوں عوام الناس وچ بوہت مقبولیت حاصل ہوئی۔ ’’کتاب‘‘ اک انج دا پروگرام سی جس وچ کتاب لائبریری وچ شائع ہون والی نویں کتب تے کتاب کلچر دے فروغ اُتے مبنی سی۔ ایس پروگرام دے میزبان اعزاز احمد آذر سن۔ جد کہ ’’سوچ وچار‘‘ پی ٹی وی دا اک انج دا پروگرام سی جیہڑا پنجابی زبان اُتے مبنی پنجاب دی ادب و ثقافت تے معاشرے دے دیگر ایشوز اُتے مبنی سی۔ ایس پروگرام دے میزبان ڈاکٹر محمود قریشی تے اعزاز احمد آذر ہویا کردے سن۔
ٍٍافتخار مجاز پی ٹی وی توں جدوں ریٹائر ہوئے تے ایس ویلے لہور جہے اہم سینٹر دے ہیڈ آف کرنٹ افیئر دے اعلیٰ عہدے اُتے فائز سن۔ ملازمت دے دوران ایہناں دی ہر شعبے نال منسلک شخصیات نال ملاقات ہوندی۔ ایس دوران کدی وی کسے توں رشوت نہ لئی۔ بلکہ ہمیشہ صاف گوئی اختیار کردے ہوئے شب روز اپنی انتھک محنت دے بل بوتے اُتے اپنی صلاحیتاں دا لوہا منوایا۔ معروف ادیب، دانشور، شاعر، کالم نگار تے بے باک صحافی عابد کمالوی نے دسیا کہ افتخار مجاز بوہت محنتی سی ایس نے کم دے نال اپنی پڑھائی وی جاری رکھی۔ ایس دوران ایہنوں جو معاوضہ ملدا ایہنوں اپنی پڑھائی اُتے خرچ کردا۔ اسیں دونواں نے اکٹھے ایم اے صحافت دا امتحان پنجاب یونیورسٹی توں پاس کیتا۔ ایس ویلے مجاز بوہت شرارتی سی ایس ویلے ایس دا شمار انج دے طالب علماں وچ ہوندا سی جیہڑا شوخ طبیعت دے مالک ہون مینوں یاد اے کہ ایہہ جدوں کلاس وچ آندا تے پتہ چل جاندا سی کہ افتخار مجاز آ گیا اے۔ایس دے آن نال کلاس روم وچ رونق آ جاندی سی۔ ایہہ بندا کتاب نال انتہائی درجے تیکر محبت کرن والا سی۔ میں ایہنوں کتاب دوست نہیں کتاب عاشق کہواں گا۔ یونیورسٹی دے دوران وچ اثر چوہان دا ’’سیاست‘‘ اخبار نکلدا سی جس وچ ایہہ باقاعدہ بیسٹ اُتے ہویا کردے سن۔ طالب علماں وچ ایہناں دی سب توں زیادہ معیاری تحریراں مختلف اخباراں تے رسالیاں وچ شائع ہون اُتے ایہناں نوں پنجاب یونیورسٹی ولوں ’’عبدالمجید سالک ایوارڈ‘‘ نال وی نوازیا گیا۔

پاکستان ٹیلی وژن توں ریٹائرمنٹ توں بعد اوہناں نے مستقل گھ وچ ڈیرا لا لیا۔جتھے اوہ اپنے قلمی سفر نوں جاری رکھدے ہوئے مختلف اخباراں تے رسالیاں وچ کالم لکھن لگے۔روزنامہ’’ جرات ‘‘وچ ’’باتوں باتوں میں‘‘ د ے عنوان توں کجھ عرصہ لکھن دے بعد روزنامہ خبریں وچ کالم لکھن لگے پر ایہناں دے بچپن دے دوست اشرف سہیل دی محبت ایہناں نوں روزنامہ ’’جہان پاکستان ‘‘وچ کھچ لیائی جتھے اوہ ’’باعثِ افتخار‘‘ دے ناں توں زندگی دی آخری ساہ تیکر لکھدے رہے۔ ایہناں دے کجھ کالماں وچ حقیقت کشائی دے پہلو کھولتے وکھائی دیندے سن جد کہ کجھ کالماں وچ ایہناں دی سنجیدہ پن دے شانہ بشانہ مزاح وی وکھائی دیندا۔ ایہناں توں فن اُتے جدوں وی گل ہوندی تے گلاں گلاں وچ انج دی گل کر دیندے کہ بندا سن کے حیران ہو جاندا جس دا جواب ایہہ ہلکا جہیا قہقہہ لا کے کہندے بھئی مذاق کیہ اے تسیں لوک مذاق دی کیفیت نوں وی نہیں سمجھدے۔ مجاز صاحب دے ایس انداز گفتگو اُتے غالب دا اک شاعر یاد آندا اے:
ہر ایک بات پہ کہتے ہو تم کہ تو کیا ہے
تمہی کہو کہ یہ اندازِ گفتگو کیا ہے
مجاز صاحب نال میری پہلی ملاقات تنویر ظہور تے حسن اعزاز دے توسط نال ہوئی۔ جس دے بعد ساڈے وچکار ملاقاتاں دا اک طویل سلسلہ چلیا۔ ایہناں دا گھر علامہ اقبال ٹائون وچ نظام بلاک وچ اے۔ جتھے میں اکثر کینال ول جاندے ہوئے وحدت کالونی وچ ڈاکٹر اجمل نیازی دے دولت خانہ اُتے حاضر ی دین توں بعد ایہناں نال شرف ملاقات لئی جاندا۔ ایہناں دے گھر اکثر ملاقاتاں دے دوران ایہناں دے بچپن دے رفیق ڈاکٹر شہباز انور خاں وی موجود ہوندے۔ مجاز صاحب اکثر ایہہ جملہ کہندے کہ پتر اسیں ادب وڈیاں دی جُتیاں وچ بہہ کے سکھیا اے۔ مجاز صاحب مینوں جدوں ویکھدے تے کہندے ’’لو بھئی ہمارا شہزادہ آ گیا‘‘ اک وار میں کہیا سر میں شہزادہ نہیں میں تے تہاڈے سینئرز دا خادم آں۔ میرے ایس جواب اُتے مسکراندے ہوئے کہن لگے ’’ تو خادم نہیں تو تے میرے گھر دے بندے میرا پتر ایں، تو حسن توں نکے میرا بھتیجا ایں‘‘ مجاز صاحب دی ایہہ محبت تے شفقت میرے لئی کسے اعزاز توں گھٹ نہیں۔ ایہناں دی ای بدولت مینوں سب توں پہلے کسے قومی اخبار جہان پاکستان وچ کالم لکھن دا موقع فراہم ہویا۔ اوہ میرے بارے وچ اکثر ایہہ الفاظ کہیا کردے سن۔
’’با ادب با مراد‘‘
مجاز صاحب اپنی ذاتی زندگی وچ مشرق دی اخلاقیات تے دینی قدراں اُتے عمل کرن تے ایہناں نوں فروغ دین والے انسان سن۔ اوہ ادبی معاشرے وچ بے رواداری ویکھدے تے بوہت مایوس ہوندے۔ اوہ اک وسیع مطالعہ بوہت عمدہ یاداشت دے حامل تے مضبوط اعصاب دے مالک سن۔ اوہناں نے اپنے گھر نوں ’’کتاب کدہ‘‘ بنا رکھیا سی۔ اوہ کتاب نوں اپنی پہلی تے آخری محبت دا ناں دیندے سن ایہناں دے بارے وچ کالم نگاری دے خانِ اعظم ڈاکٹر اجمل نیازی دسدے نیں کہ’’افتخار مجاز اک آرٹسٹ بندا اے ایہنوں بوہت سارے شعرا دے اشعار زبانی یاد نیں میں ایہنوں منتخب اشعار دا انسائیکلوپیڈیا کہنا واں، اوہ خوش مزاج تے ساڈے لئی باعث افتخار دوست اے۔‘‘

مجاز صاحب پوری زندگی اپنے دکھ درد لُکائے اندر ای اندر بوہت ساری بیماریاں نال لڑدے رہے جد کہ دوجیاں دے چہریاں اُتے مسکراہٹاں بکھیردے رہے۔ اوہ کجھ عرصہ توں دل دے عارضہ وچ مبتلا سن فیر بعد وچ ایہناں نوں فالج نے آ لیا تے فیر آخر کار مالک الملک نے 12 اپریل شب معراج نوں اپنے کول بلا لیا ایسے طرح ایہناں دے وڈے بھرا آذر نوں وی چار سال پہلاں شب معراج دی مقدس رات ای نصیب ہوئی۔
موت برحق ہے مگر مرنے کا بھی انداز ہے
موت جس پر لوگ مرجائیں، بڑا اعزاز ہے
اج مجاز صاحب ساڈے وچکار نہیں پر ایہناں دی تیجی برسی اُتے بوہت ساری یاداں تے گلاں ساڈے تخیل دے نہاں خانیاں وچ محفوظ ہو کے رہ گئیاں نیں جنہوں میں کسے ہور ویلے لئی اٹھا رکھنا واں۔ میری دعا اے کہ خدا ایہناں نوں جنت الفردوس وچ اعلیٰ مقام عطا فرمائے تے پسماندگان نوں صبر جمیل جہی نعمت نال سرفراز رے۔ آمین ۔پر فیر وی!
لگا رہتا ہے یادوں کا درو دیوار پر میلہ
مکیں کے خالی کرنے سے مکاں خالی نہیں ہوتا
٭٭٭