پاک روس تعلقات دا نواں مرحلہ

قیوم نظامی

جیوپالٹیکس وچ ایشیا نوں ترقی دے امکانات دی سونے دی کان سمجھیا جاندا رہیا اے۔ ایہو وجہ اے کہ دنیا دی عظیم طاقتاں ایشیا وچ خصوصی دلچسپی لیندی رہیاں نیں۔ پاکستان دی جیوسٹریٹجک لوکیشن دنیا دی وڈی طاقتاں نوں پاکستان ول راغب کردی اے۔ جدوں پاکستان قائم ہویا ایس ویلے امریکہ مغربی ملکاں تے روس دے وچکار سرد جنگ چل رہی سی۔ امریکہ تے برطانیہ دی نظر پاکستان دی لڑاکا فوج اُتے سی جیہڑی روس دے مقابلے وچ ایہناں دے قومی تے علاقائی مفادات دا دفاع کرن دی صلاحیت رکھدی سی۔روس چونکہ کیمونزم وچ یقین رکھدا سی تاں پاکستان مذہبی فیکٹر دی وجہ نال روس توں دور رہیا تے امریکہ دے نیڑے ہو گیا۔ امریکہ نے ہولی ہولی پاکستان نوں امریکی اسلحہ تے ایڈ دی بنا اُتے اپنی گرفت وچ لے لیا تے پاکستان دا بدقسمتی نال امریکہ اُتے مکمل انحصار ہو گیا۔سامراج دی بنیادی خاصیت ایہہ ہوندی اے کہ اپنے سامراجی عزائم لئی قرضیاں تے ٹیکنالوجی دے شکنجے وچ جکڑ لیندا اے فیر ایس توں نکلنا آسان کم نہیں ہوندا ۔ 1965 دی پاکستان بھارت جنگ، سقوط ڈھاکہ تے افغان روس جنگ دے بعد امریکہ دی اکھاں پھیر لینا تے امریکہ دا دہشت گر دی دے خلاف لمبی جنگ وچ پاکستان نوں بُری طرح جھونک دینا اوہ وڈے فیکٹرز نیں جنہاں دی وجہ نال پاکستان نے پاک امریکہ تعلقات دا از سر نو جائزہ لیا تے امریکہ اُتے اپنا انحصار گھٹ توں گھٹ کر ن دا فیصلہ کر لیا۔
امریکہ تے افغان طالبان دے براہ راست مذاکرات دے بعد امریکی فوج افغانستان توں روانہ ہون لگی تے روس نوں امریکہ دے انخلاء دے بعد جنوبی ایشیا وچ اپنا اثر و رسوخ ودھان دے امکانات نظر آن لگے کیوں جے روس دا پرانا دوست ملک بھارت امریکہ تے اسرائیل توں دفاع اسلحہ خرید رہیا اے تاں روس نوں نویں منڈیاں دی تلاش اے۔ ایس وجہ نال وی روس نے پاکستان ول ویکھنا شروع کیتا ۔ پاکستان سنجیدہ تحقیقی جائزے دے بعد ایس نتیجے اُتے اپڑیا کہ ایہنوں کسے اک سپر پاور اُتے مکمل انحصار کرن دی بجائے دیگر اپریشنز اُتے وی غور کرنا چاہیدا اے تے اپنے گوانڈھی ملکاں دے نال تعلقات نوں خوشگوار تے دوستانہ بنان دی کوشش کرنی چاہیدی اے جیہڑا امریکہ دی قربت دی وجہ نال طویل عرصہ تیکر معاندانہ ای رہے نیں۔
روس دے جنگی اسلحہ دی ٹیکنالوجی چین توں بوہت بہتر اے جیہڑی دنیا دے مختلف ملکاں نوں روس نال دوستی اُتے مائل کردی اے۔ پاکستان نوں اپنی دفاعی ضروریات پوری کرن لئی اسلحہ خریدنا پیندا اے۔ پاکستان دی عسکری قیادت دا خیال اے کہ پاکستان روس توں جدید اسلحہ حاصل کر کے اپنے دفاع نوں مزید مضبوط تے مستحکم بنا سکدا اے روس دی خواہش اے کہ پاکستان دے اندر انتہاپسندی تے شدت پسندی نوں کنٹرول وچ رکھیا جائے تاں جے دہشت گرد عناصر روس لئی خطرات دا باعث نہ بن جان۔ پاکستان نے وی خرابی بسیار دے بعد مجاہدین دے سلسلے و چ پرانی پالیسی تبدیل کر لئی اے تے فیصلہ کر لیا اے کہ اوہ کسے پرائی جنگ وچ ملوث نہیں ہوئے گا تے اپنے معاشی استحکام ول پوری توجہ دیوے گا کیوں جے معاشی بدحالی تے پسماندگی دی وجہ نال پاکستان نوں سلامتی دے شدید خطرات لاحق ہو چکے نیں۔ پاکستان تے روس دے وچکار 2015 وچ نارتھ سائوتھ گیس پائپ لائن دا دو بلین ڈالر دا معاہدہ طے پایا سی جس دے مطابق لہور توں کراچی تیکر گیس پائپ لائن وچھائی جاندی سی پر ایس سلسلے وچ مختلف نوعیت دی رکاوٹاں پیدا ہوندیاں رہیاں۔ ہن ایس منصوبے اُتےعملدرآمد دے امکانات روشن ہو چکے نیں۔ روس دے وزیر خارجہ سرگئی لیوروف 10 سال دے بعد پاکستان دے دورے اُتے تشریف لیائے نیں جس نال پاکستان تے روس دے وچکار ودھدے ہوئے تعلقات دا اندازہ لایا جا سکدا اے۔ روس دے وزیر خارجہ نے پاکستان دے وزیراعظم عمران خان وزیر خارجہ شاہ محمود قریشی تے پاکستان دے سپہ سالار جنرل قمر جاوید باجوہ نال تفصیلی ملاقاتاں کیتیاں نیں۔ روس دے وزیر خارجہ نے پریس بریفنگ دے دوران یقین دلوایا کہ روس پاکستان نوں جدید دفاعی ٹیکنالوجی فراہم کرے گا جس دے بعد ایس دی دہشت گرداں دے خلاف کامیابیاں دے امکانات مزید ودھ جان گے تے پاکستان بوہت بہتر طور اُتے انتہا پسندی تے شدت پسندی دا مقابلہ کر سکے گا۔ اوہناں نے کہیا کہ جنوبی ایشیا دا امن خطے دے سارے ملکاں دے مفاد وچ اے۔ پاکستان تے روس نے اتفاق کیتا اے کہ دونویں ملک مشترکہ فوجی مشقاں وی کرن گے۔
روس دے سفیر جناب لیوروف نے کہیا کہ روس پاکستان نال معاشی، دفاعی تے تجارتی شعبیاں وچ تعاون کرے گا۔ اوہناں نے کہیا کہ پاکستان تے روس دے وچکار تجارت وچ 46 فیصد پہلے ای وادھا ہو چکیا اے جس وچ مزید وادھا کیتا جائے گا۔ اوہناں نے کہیا کہ پاکستان تے روس دے وچکار سٹریم گیس پائپ لائن دا معاہدہ عنقریب طے پا جائے گا جس دے بعد تعمیر دا کم وی شروع کر دتا جائے گا۔ روس دے وزیر خارجہ نے افغانستان وچ کشیدہ صورت حال اُتے تشویش دا اظہار کردے ہوئے کہیا کہ پاکستان تے روس دونویں افغان امن لئی اپنا کردار ادا کرن گے تے امن دے شراکتی حل اُتے زور دتا جائے گا تاں جے افغانستان دے سارے سٹیک ہولڈرز نوں مطمئن کیتا جا سکے تے ایہناں نوں امن معاہدے وچ شامل کیتا جا سکے۔ روس دے وزیر خارجہ نے کہیا کہ روس نے پاکستان نوں پہلے ای 50 ہزار کورونا ویکسین دی خوراکاں دتیاں نیں جد کہ اک لکھ 50 ہزار مزید خوراکاں پاکستان نوں دتیاں جان گیاں۔ پاکستان دے وزیر خارجہ شاہ محمود قریشی نے کہیا کہ پاکستان روس دے نال تعلقات دوستانہ بنان وچ سنجیدہ اے کیوں جے پاکستان دے اندر ا ک نویں سوچ ابھر رہی اے کہ پاکستان نوں سارے گوانڈھی ملکاں دے نال اپنے تعلقات نوں خوشگوار بنان ول توجہ دینی چاہیدی اے۔ اوہناں نے کہیا کہ روس نے ہمیشہ عالمی اصولاں تے مختلف ملکاں دے وچکار اشتراک دی پالیسی اُتے عمل کیتا اے۔ اوہناں نے کہیا کہ گیس پائپ لائن معاہدے دے سلسلے وچ جو مشکلاں سن ایہناں نوں دور کر دتا گیا اے۔ اوہناں نے کہیا کہ روس دے وزیر خارجہ لیوروف دا پاکستان دا دورہ انتہائی اہمیت دا حامل اے جس نال پاکستان تے روس دے وچکار تعلقات مزید خوشگوار ہون گے ۔
روس دے وزیر خارجہ نے پاکستان دے وزیراعظم عمران خان نال وی ملاقات کیتی جس وچ وزیراعظم عمران خان نے کہیا کہ روس تے پاکستان دے وچکار خوشگوار تعلقات دوناں ملکاں دے مفاد وچ نیں تے دونویں ملک مل کے افغان امن نوں یقینی بنا سکدے نیں۔ روس دے وزیر خارجہ لیوروف نے جنرل قمر جاوید باجوہ نال وی ملاقات کیتی۔ جنرل قمر جاوید باجوہ نے کہیا کہ پاکستان کسے وی ملک دے خلاف جنگی عزائم نہیں رکھدا۔ پاکستان تے روس خودمختاری مساوات تے باہمی ترقی دے اصولاں اُتے اک دوجے دے نال تعلقات نوں فروغ دین گے تے جنوبی ایشیا وچ مستقل تے پائیدار امن لئی کردار ادا کرن گے۔ پاکستان دے وزیر خارجہ شاہ محمود قریشی تجربہ کار تے پرعزم سیاستدان نیں تاں ایہناں دے پچھلے تن ورہے دے دوران ایہناں دی دن رات محنت دی وجہ نال پاکستان دے عالمی قوتاں دے نال تعلقات خوشگوار ہوئے نیں تے پاکستان عالمی تنہائی توں ہن باہر نکل چکیا اے۔ موجودہ حکومت شدید داخلی مسئلیاں دا شکار اے البتہ خارجہ پالیسیاں وچ ایہنوں کامیابیاں حاصل ہو رہیاں نیں۔