پاک روس خوشگوارتعلقات

تحریر حمیداللہ بھٹی

روسی وزیر خارجہ سرگئی لاروف دے دورہ پاکستان دے حوالے نال اسلام آباد تے ماسکو دونویں پُرجوش نیں روسی وزارت خارجہ نے پریس بریفنگ پاکستان نوں خارجہ پالیسی وچ اک اہم شراکت دار قرار دیندے ہوئے کہیا اے کہ اقوام متحدہ تے ایس دے اداریاں وچ دونواں ملکاں دے مفید تے ثمر آور رابطے نیں شاہ محمود قریشی نے وی ایس دورے نوں دو طرفہ تعلقات دا نواں رُخ کہندے ہوئے واضح کیتا اے۔ بتدریج وسعت اختیار کردی قرابت داری ساڈے لئی بوہت اہمیت دی حامل اے پر دونویں پاسے دے چنگے خیالات زمینی حقائق نال میل نہیں کھاندے انج محسوس ہوندا اے جویں دونویں اک دوجے ول قدم بڑھاندے محتاط نیں حالیہ دورہ ای ویکھ لوئو جیہڑا نو ورہے بعد ممکن ہویا اے ممکن اے وجہ ماضی دی تلخیاں ہون پر ہن سرد جنگ دے کھلاڑی بدل رہے نیں تے ایس امریکہ دی بجائے چین تے امریکہ وچ مقابلہ متوقع اے جس لئی امریکہ نے پیش قدمی دے طور اُتے مشرقی وسطیٰ تے افغانستان دی بجائے اپنی توجہ بحر الکاہل ول مبذول کر لئی اے۔ ایس لئی بادی النظروچ پاکستان امریکہ لئی غیر اہم ہو رہیا اے جس دا اظہار پچھلے دناں امریکی سفیر کیمرون منٹر نے وی کیتا امریکہ دی روس دی بجائے توجہ چین دی ودھدی طاقت کنٹرول کرن اُتے اے ایس لئی پاک روس تعلقات نوں وسعت دیندے ہوئے جے ماضی نوں بھلا کے اگے ودھن تے زیادہ سود مند ہوئے گا کیوں جے عالمی تنازعات اُتے دونواں دا نکتہ نظر اک اے روس دے کول توانائی دے بے پناہ ذخائر نیں اوہ یورپ نوں گیس فراہم کردا اے جد کہ پاکستان وچ گھٹ ہوندے ذخائر دی وجہ نال صنعتی و گھریلو صارفین نوں طلب دے مطابق گیس دی فراہمی مشکل تر ہو رہی اے ایس شعبے وچ دونویں ملکاں دا تعاون ترقی و خوشحالی دا باعث بن سکدا اے۔
سرد جنگ دے زمانے دے حریفاں وچ تعاون دے امکانات دی تلاش جاری اے۔ 6 اپریل نوں روسی وزیر خارجہ سر گئی لاروف دی پاکستان آمد ایسے سلسلے دی کڑی اے پر قرابت داری دی رفتار سسُت اے۔ 2012 وچ روسی وزیر خارجہ نے پاکستان دا دورہ کیتا ایس دے بعد ہن سرگئی لاروف آئے فیر وی ایہہ غیر معمولی تے خطے وچ تشکیل پاندے نویں اتحادی دی نشاندہی اے دونواں ملکاں ولوں دورے دے حوالے نال کافی گرمجوشی دا اظہار ہو رہیا اے۔ قریبی تعلقات دا مثبت اثر تجارتی شعبے وچ وی ویکھن وچ آ رہیا اے جتھے پچھلے ورہے توں 46 فیصد وادھا ویکھن وچ آیا تے باہمی تجارت دا حجم 790 ملین ڈالر ہو چکیا اے پر روس نوں برتری حاصل اے ریلوے تے توانائی دے نظام وچ بہتری لیان لئی دونواں ملکاں وچ گفتگو ہو رہی اے روسی سول ایئر کرافٹ دی فراہمی تے اسٹیل مل وچ جدت لیان دا وی جائزہ لیا جا رہیا اے فیر وی حالات زیادہ حوصلہ افزا نہیں کیوں جے دفاعی تے انسداد دہشت گردی سنے کئی امور اُتے اتفاق دے باوجود تعاون محدود اے ۔ روسی وزیر خارجہ دی سویلین تے عسکری قیادت نال ہون والی ملاقاتاں نال دو طرفہ تعلقات وچ وادھے دی نویں راہواں تلاش کیتیاں جا سکدیاں نیں پر دونویں ملک ہنوز اک دوجے توں محتاط نیں جس دی وجوہات کئی ہو سکدیاں نیں پر وڈی وجہ شاید ایہہ وے کہ پاکستان نال تعلقات بہتر بناندے ہوئے روس بھارت نوں ناراض نہیں کرنا چاہندا کیوں جے اج وی اوہ روسی اسلحے دا وڈا خریدار اے ۔ روس عالمی برادری دا اہم ملک اے اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل دا مستقل رکنیت ہون دے ناطے اوہ مزید اہمیت اختیار کر جاندا اے مسئلہ کشمیر دے نہ حل ہون دی اک وجہ روس ای اے جیہڑا استصواب رائے دے حوالے نال پیش ہون والی قرار دادا ں نوں ویٹو کردا رہیا پاکستان نے وی امریکی کیمپ دا حصہ بن کے روس دی مخالفت کیتی ہن جے دونویں ملک ماضی دی تلخیاں بھلا کے روشن مستقبل لئی مل کے کم کرن تے ترقی و خوشحالی دا سفر آسان ہو سکدا اے۔
افغانستان وچ جاری مصالحتی امن دے حوالے نال دونویں ملکاں دی سو اک اے بلکہ ماسکو ایس حوالے نال پاکستانی کوششاں دی تحسین کردا اے فیر وی محل وقوع تے بدلدی دنیا دے تقاضیاں دے مطابق جنہا نیڑے ہونا چاہیدا سی اوہ صورتحال نہیں حالانکہ 18 مارچ نوں افغان امن عمل نوں کامیاب بنان لئی ماسکو اجلاس دی کامیابی لئی پاکستان نے مخلصانہ کوشش کیتی ٹرائیکا اجلاس دی کامیابی وچ پاکستان دا بڑا عمل دخل اے فیر وی کہہ سکنے آں کہ افغان امن عمل وسیع تے نتیجہ خیز بنان لئی دونویں ملکاں نوں مزید کم دی لوڑ اے جس لئی بھارتی کردار وچ کمی ضروری اے کیوں جے بھارت نوں افغانستان وچ کردار دینا امن عمل نوں سبوتاژ کرن دے مترادف اے خطے نوں عدم استحکام دا شکار کرن دی کسے کھلی چھوٹ کسے دے مفاد وچ نہیں روس تے پاکستان وچ اک قدر تے مشترک اے دونویں چین نال چنگے تعلقات رکھدے نیں پر شک و شبہ نال ویکھن دی روش ترک کرنی ہوئے گی۔
پاکستان اک امن پسند ملک اے اوہ کسے دے خلاف جارحانہ عزائم نہیں رکھدا روس نے وی جارحانہ طرز عمل ترک کر دتا اے آذر بائیجان جنگ وچ وکھرے وکھرے موقف دے باوجود پاکستانی کریمیا دے روس توں الحاق نوں جائز تصور کردا اے جیہڑا سرد جنگ دے دوران پیدا ہون والی رنجشاں گھٹ کرن دی کوشش اے۔ روسی ناراضگی ختم کرن وچ پہل تے پاکستان نے کیتی جدوں 2012 وچ وزیر خارجہ حنا ربانی کھر تے آرمی چیف جنرل اشفاق پرویز کیانی نے روس دا دورہ کیتا ایسے سال صدر آصف علی زرداری ولوں روسی صدر پیوٹن نوں وی دورے دی دعوت دتی گئی جیہڑی قبول وی ہو گئی پر کجھ وجوہات دی ب نا اُتے طے شدہ دورہ منسوخ ہو گیا پر روسی وزیر خارجہ نے پاکستان دا دورہ کیتا جس دے دوران تعاون دے امکانات دا جائزہ لیا گیا ہن 9 ورہے دے وقفے دے بعد سرگئی لاروف دی آمد نال ماضی دی ناراضگی ختم ہوندی اے یا نہیں حالات توں ایہو تاثر ملدا اے کہ دونویں ملک بغلگیر ہوندے ہوئے ہچکچاہٹ دا شکار نیں حالانکہ بدلدے مفادات دے تناظر وچ عالمی طاقتاں جدوں تعلقات دا رُک بدل رہی اے تے یکساں نکتہ نظر دے حامل روس و پاکستان نوں وی ماضی دی تلخیاں بھلا کے سنجیدگی نال اک دوجے دے نیڑے آ نا چاہیدا اے۔
پاک روس مراسم اینے وی خراب نہیں رہے بلکہ دوستانہ تے تعمیری نیں جے امریکہ نے افغان معاہدے اُتے نظر ثانی دا عندیہ دے رکھیا اے تے طالبان و حکومت دے مذاکرات وچ تعطل اے پر روس پاکستان نال مل کے امن نوں یقینی بنان لئی کوشاں اے ۔ پاکستان نے اقوام متحدہ دے 75 ویں اجلاس وچ روس دی پیش کردہ ساری قرار داداں دی حمایت کیتی پر معاشی، تجارتی تے دفاعی شعبیاں وچ تعلقات ایس نہج تیکر نہیں جیہڑے دو قریبی شراکت دار ملکاں وچ ہونے چاہیدے نیں۔ دروزبایعنی دوستی تے عربین مون سون مشقاں محدود تعاون دی عکاس نیں حالانکہ پاکستان مشرق وسطیٰ تے شمالی افریقہ تیکر رسائی لئی روس دی معاونت کر سکدا اے پر روسی قیادت اُتے بھارتی اثرات وچ کمی ضروری اے۔ عمران خان دی دعوت اُتے روسی صدر پیوٹن جے پاکستان دا دورہ کردے نیں تے ایس نال دونویں ملکاں دے تعلقات نویں بلندیاں تیکر اپڑ سکدے نیں تے چین و روس قرابت داری وچ پاکستان دا تھاں بنان وچ کامیابی حاصل کر سکدا اے کیوں جے خراب معاشی حالت بہتر بنان لئی قرضیاں دی بجائے چین و روس دے تعاون نال معیشت وچ بہتر آئے گی پاکستان دی سرزمین اُتے کھڑے ہو کے روسی وزیر خارجہ دا اقوام متحدہ دی قرار داداں دے مطابق بشمول کشمیر تنازعات دے حل اُتے اتفاق کرنا کافی اہم پیش رفت اے۔