اگلے جنم موہے بٹیانہ کیجو

لکھت:بلال مدثربٹ

شکایت یاں خواہش‘ اگلے جنم موہے بٹیا نہ کیجو‘ ایہ تصنیف سی 1927ء وچ اترپردیش دے شہر علی گڑھ وچ پیدا ہون والی قراۃ العین حیدر دی‘ کہیا جاندا اے کہ اوہناں دے سارے ناولاں تے کہانیاں وچ تقسیم ہند دا درد صاف نظر آئوندا اے۔درد تے اج وی اے کیوں جے ایہ ونڈ نہیں سی ہوئی 1947ء دی ونڈ مگروں پاکستان تے بھارت وچ ونڈی جان والی قراۃ العین حیدر اج جیوندیاں ہوندیاں تے اپنے ناول دے عنوان تے روز نویں بحث ویکھدیاں تے لکھدیاں تے روز نواں درد محسوس کردیاں۔
اردو ادب دی ورجینا وولف قراۃ العین حیدر نوں تریخ تے تہذیب دی تخلیق کار تے اک مکمل عہد وی کہیا جاندا اے پر اج موجودہ عہد وچ خاص کر بھارت وچ دھی دے نال جو کجھ ہو رہیا اے ایہدے تے تریخ وی شرمسار رہوے گی تے گنگا جمنی تہذیب وی۔ صرف 11سال دی عمر توں ای کہانیاں لکھن والی قراۃ العین حیدر جو لکھنو‘ ممبئی تے نائیڈا وچ پڑھیاں تے اپنے زندگی دے آخری دیہاڑے اوتھے ای گزارے‘ اج جیوندیاں ہوندیاں تے بھارتی معاشرے وچ اجتماعی زیادتیاں دا شکار ہون والیاں دھیاں تے فیر اوہناں نوں جیوندا ساڑے جان تے ضرور ماتم کردیاں‘ تلوار وانگوں قلم چکدیاں۔ جس طرح قراۃ العین حیدر پاکستان تے بھارت دی سانجھی لکھاری نیں بالکل اوسے طرح بھارت وچ رہن والیاں ماواں دھیاں دا دکھ وی سانجھا اے۔ پاکستان وچ وی ہر ورھے غیرت دے ناں تے درجناں دھیاں قتل کر دتیاں جاندیاں نیں محبت کرن تے دھی نوں قتل کرنا‘ ساڑ کے مار دینا‘ تیزاب سٹنا‘ ہڈیاں بھن دینا‘ ایہ معاملہ ایتھے ختم نہیں ہوندا سگوں ایہ زہر معاشرے دیاں رگاں وچ اندر تک وڑ چکیا اے جو روزمرہ دے معاملیاں وچ وی صاف نظر آئوندا اے بھاویں کوئی ویکھے یاں نہ ویکھے‘ محسوس کرے یاں نہ کرے۔
پارتھا چیٹرجی اپنی اک کتاب نیشن اینڈ اٹس فریکمنٹس وچ لکھدے نیں کہ برطانوی راج دے زمانے وچ ہندوستان دے لوک جدوں سامراج دی جاہ و حشمت توں بونتر گئے سن تے اوہناں نے اپنی تہذیبی پچھان دے بحران نال نبڑن لئی گھر تے باہر دی ترکیب وچ پناہ لین دی کوشش کیتی سی۔ ایس ترکیب وچ گھر توں مراد عورت تے باہر توں مراد مرد اے۔ ایہدا دوجا مطلب ایہہ وے کہ عورت روایت دی پاسداری کرے گی تے مرد جدیدیت دا مقابلہ کرن گے جہدا میدان گھروں باہر اے۔ مبصرین دا کہنا اے کہ روایت تے جدیدیت دے وچکار ایس جنگ وچ روایت وی جت گئی تے جدیدیت وی پر ہندوستان دیاں کروڑاں عورتاں ہر گئیاں۔
ایس ہار دی وضاحت پارتھا چیٹرجی تے اوہناں دے بعد وچ آن والے لکھاری کجھ ایس طرح کردے نیں کہ اوہ پرانیاں روایتاں جہناں دی چوکیداری لئی عورت نوں لایا گیا سی جزوی طو رتے جدیدیت دیاں ای پیدا کردہ سن۔ برطانوی راج توں آزادی حاصل کیتے کئی دہائیاں گزر گئیاں پر گھر تے باہر دی ایہ ونڈ عملی طور تے اج وی ذہناں تے راج کر رہی اے اج وی رویئے اوس ونڈ دی عکاسی کردے نیں۔ اج وی عورتاں دی شرح خواندگی مرداں دے مقابلے وچ گھٹ اے۔ غیرت تے روایت دی جہڑی چادر عورتاں دے اُتے پائی گئی اوہ وی میلی ہوئی تے تھاں تھاں موریاں ہوئیاں۔ روز کسے نہ کسے نوں دھی ہون تے معاشرے دی کمزور اکائی ہون دی سزا ملدی اے تے اوہنوں ناحق ملن والی سزا نوں سارے چپ چاپ ویکھدے نیں پر بولدے نہیں‘ ہتھ روکدے نہیں‘ دھی گھر وچ محفوظ اے نہ گھروں باہر‘ چادر روزانہ لیرولیر ہوندی اے تے کسے ظالم ہتھ‘ ظالم نگاہ نوں سزا نہیں ملدی‘ ملدی اے تے بدنامی اوہ وی صرف دھی نوں۔
افسوس نال کہنا پیندا اے کہ بھارت وچ دھی دی حالت زیادہ چنتاجوگ اے جاری ورھے عصمت دردی بارے 18300 مقدمیاں نوں عدالتاں نے نبیڑیا ہن وی عصمت دری بارے اک لکھ 27 ہزار 800 واقعات التواء وچ نیں حیرت انگیز تے شرمناک گل ایہہ وے کہ ایسا کسے مغربی معاشرے وچ نہیں بھارتی معاشرے وچ ہو رہیا اے جتھے عورتاں نوں دیوی دا درجہ حاصل اے۔ جتھے عورتاں دی پوجا کیتی جاندی اے بڑا مقدس منیا جاندا اے۔ ایسے بھارتی معاشرے وچ عورتاں تے معصوم بچیاں دیاں عزتاں نال کھیڈیا جا رہیا اے۔ آپ بھارتی مبصرین دے مطابق ایس ویلے ساڈے معاشرے وچ جو ماحول پیدا ہو گیا اے اوہ سرزمین عرب دے دورجاہلیت دے ماحول توں وی گندا‘ وحشی تے غیرانسانی اے۔ اوس معاشرے وچ تے بچیاں نوں جیوندا ای دفن کر دتا جاندا سی پر ایس معاشرے وچ پہلے اوہناں دی روح نوں زخمی کیتا جاندا اے فیر زندگی کھوہ لئی جاندی اے۔ دہلی دی نربھیا دا واقعہ ہووے یاں حیدرآباد دی خاتون ڈاکٹر دشا دا یاں فیر انائو دی کڑی دا‘ ایہ واقعات ایس گل دے ثبوت نیں کہ بھارتی معاشرے چوں انسانیت دا جنازہ اٹھ چکیا تے شیطانیت دا بول بالا ہو گیا اے۔ نربھیا توں لے کے انائو دی کڑی دے واقعے دے وچکار ایسے ہور وی پتہ نہیں کنے واقعات ہوئے نیں جہناں دے بارے لوکاں نوں گھٹ ای پتہ ہووے گا ایہ واقعات تے میڈیا تک اپڑ تے سیاستداناں دی توجہ پا گئے پر ایس دوران ہور کنیاں وارداتاں ہوئیاں جو بھارتی معاشرے دے متھے تے کلنک دا ٹیکہ نیں پر عوامی نگاہواں توں دورنیں جہناں نوں میڈیا دے کیمرے نہیں پھڑ سکے تے جو سیاستداناں دی توجہ توں محروم رہیاں۔ روزانہ اخباراں وچ عصمت دردی تے اجتماعی عصمت دردی دیاں خبراں چھپ رہیاں نیں روزانہ کدھرے نہ کدھرے کسے خاتون دی تے ڈاکا ماریا جاندا اے اک رپورٹ موجب بھارت وچ ہر 15منٹ تے کسے نہ کسے عورت دی عزت مدھولی جاندی اے یاں عورتاں دے خلاف جرائم دا ارتکاب ہوندا اے جد کہ برطانوی میڈیا دے مطابق بھارت وچ روزانہ 90توں ودھ عورتاں دی عصمت دردی کیتی جاندی اے۔
آپ بھارت وچ جرائم دا ریکارڈ رکھن والے اک حکومتی ادارے موجب 2017ء وچ عصمت دردی دے 32500 واقعات رجسٹرڈ ہوئے یعنی 90واقعات روزانہ۔ عصمت دردی دے اوہ واقعات جہڑے سامنے آئے اوہناں دا مختصر ذکر کریئے تے دسمبر 2012ء وچ نربھیا جہڑی فزیوتھراپی دی طالبہ سی اوہنوں چلدی بس وچ گینگ ریپ دا نشانہ بنایا گیا تے فیر تشدد کیتا گیا۔ نربھیا دا دہلی تے فیر سنگاپور وچ علاج کروایا گیا پر اوہ بچ نہ سکی۔ بھارت وچ ایہدے تے زبردست احتجاج ہویا تے حکومت نے عورتاں دے خلاف جرائم دے سلسلے وچ قنون نوں سخت کیتا۔ نربھیا کیس دی تیز ترین سماعت مگروں عدالتاں نے سارے ملزماں نوں مجرم ٹھہراندے ہوئے سزائے موت دتی پر اجے تک سزا تے عملدرآمد نہیں ہو سکیا۔
پچھلے ورھے کٹھوعہ‘ جموںدے بکروال خاندان دی اٹھ سالہ آصفہ دے نال مندر وچ کئی دیہاڑیاں تک ریپ کیتا جاندا رہیا۔ ایہدے بعد اوہنوں سر وچ پتھر مار کے جانوں ای مار دتا۔ ایہدے تے پورے بھارت وچ احتجاج دی لہر اٹھی پر ایہ وی ویکھیا گیا کہ اوس ویلے محبوبہ مفتی دی جماعت پی ڈی پی تے بی جے پی دی مخلوط حکومت مقبوضہ کشمیر وچ سی بی جے پی دے دو وزراء تے مقامی ہندوئواں نے ملزماں دے حق وچ ریلیاں کڈھیاں۔ 2018ء وچ ای چنئی دی 12سالہ کڑی دے نال 19 بندیاں نے ست مہینے تک منہ کالا کیتا بچی نوں نشہ آور شیواں کھوائیاں جاندیاں۔ ایسے ورھے کیرالہ دے کیتھول بشپ فرانکو ملکل نے اک راہبہ دی عصمت دردی کیتی۔ بشپ خلاف مقدمہ عدالت وچ زیرسماعت اے۔ ہن 2019ء وچ اترپردیش دے علاقے انائو وچ بی جے پی دے رکن اسمبلی کلدیپ سنگھ سینگر نے نابالغ کڑی دی عصمت دری کیتی۔ کڑی نے رپورٹ درج کرائی پر پولیس چپ تماشائی بنی رہی‘ عوامی دبائو ودھیا تے سینگر نوں پھڑ لیا گیا مقدمہ چل رہیا اے پر ایس دوران کڑی دے والد تے اوہدے خاندان دے کئی بندیاں دی مشکوک حالات وچ موت ہو چکی اے۔27نومبر 2019ء نوں حیدرآباد وچ اک ویٹرنری ڈاکٹر دشا دی چار بندیاں نے بے حرمتی کیتی تے فیر ثبوت مٹان لئی اوہنوں جیوندا ساڑ دتا۔ دو دیہاڑیاں مگروں چارے پھڑے گئے بھارت وچ زبردست احتجاج ہویا چھ دسمبر دی سویر نوں چارے پولیس ان کائونٹر وچ مارے گئے تے ہن ان کائونٹر تے وکھووکھ حلقیاں ولوں سوال اٹھائے جا رہے نیں۔
مارچ 2019ء وچ اترپردیش دے علاقے انائو دی 23سالہ خاتون دی اجتماعی عصمت دری کیتی گئی اوہنے پنڈ دے پردھان دے پتر سنے پنج بندیاں دے خلاف رپورٹ درج کرائی تن پھڑے گئے دو نس گئے پھڑے جان والے ضمانت تے چھٹ گئے ایس خاتون نوں پنج دسمبر نوں ایسے کیس دی عدالتی سماعت وچ شرکت لئی رائے بریلی جا رہی سی کہ ملزماں نے مٹی دا تیل سٹ کے اوہنوں جیوندا ساڑ دتا۔ اوہ 90فیصد سڑی حالت وچ پہلے رائے بریلی‘ لکھنو تے فیر دہلی دے ہسپتال وچ زیرعلاج رہی پر چھ دسمبر دی رات اوہدی موت ہو گئی۔ ایہ اوہ کجھ واقعات نیں جہناں نوں میڈیا‘ عوام تے سیاستداناں دی توجہ حاصل ہوئی نہیں تے ایسے ان گنت واقعات نیں جو عوامی نظراں توں اولھے نیں جے 2000ء توں پہلاں ویکھیے تے ہور وی کئی ایسیاں وارداتاں ہوئیاں جو لوں کھڑے کر دیندیاں نیں۔
ایہ صورتحال بھارت ورگے سیکولر ملک لئی بڑی تکلیف دہ اے کیہ اوتھے معاشرہ انتہاپسندی وچ ایناں اگے جا چکیا اے کہ اوہنوں واپسی دا کوئی راہ ہور اپنے توں سوا نظر نہیں آ رہیا تے اوہ اپنے ای لوکاں تے قہر بن کے ٹٹ پیا اے۔ برطانوی میڈیا دی رپورٹ موجب بھار ت وچ جتھوں تک عصمت دردی دے معاملیاں وچ سزا دتے جان دا تعلق اے تے 2002ء توں 2011ء دے وچکار چھبی فیصد مقدمیاں وچ عدالتاں نے ملزماں نوں مجرم قرار دیندے ہوئے سزا سنائی 2012ء دے بعدوں سزا دتے جان دی شرح وچ کجھ وادھا ہویا پر 2016ء وچ ایہ شرح گھٹ کے تقریباً 25فیصد توں کجھ زیادہ رہ گئی۔ 2017ء وچ سزا دین دی شرح وچ 32فیصد تک وادھا ویکھیا گیا۔ بھارتی عدالتاں توں انصاف حاصل کرن وچ جناں ویلا لگدا اے تے جس طرح اکثر اوقات متاثرین تے اہم گواہواں تے دبائو پایا جاندا اے ایہدے پاروں ملزماں نوں سزا دوانا اوکھا ہو جاندا اے۔ خاص طور تے جے ملزم کوئی نامی گرامی تے ہائی پروفائل بندہ اے یاں جہدے سیاسی رابطے نیں۔ گروآسا رام دا معاملہ لے لوو جہنوں 2018ء وچ جنسی تشدد تے ریپ دے معاملے وچ سزا ہوئی۔ آسارام دے خلاف لیاندے گئے گھٹ توں گھٹ 9 گواہواں تے حملے ہوئے ایتھے ایہ گل وی ذکر جوگ اے کہ بھارت وچ عصمت دری دے واقعات اینے ودھ چکے نیں کہ پچھلے ورھے حکومت نے ریپ دے پرانے مقدمے نبیڑن لئی اک ہزار وادھو فاسٹ ٹریک عدالتاں قائم کرن دی گل کیتی۔ بھارت وچ ریپ دے مقدمیاں وچ سزا دین دی شرح کجھ ترقی پذیر ملکاں دے مقابلے وچ زیادہ نظر آئوندی اے۔ 2017ء دی اک تحقیق موجب جنوبی افریقہ وچ عدالت تک اپڑن والے ریپ دے مقدمیاں وچ صرف اٹھ فیصد ملزماں نوں ای سزا سنائی گئی جد کہ عورتاں دے حقوق لئی کم کرن والے اک دھڑے دی 2018ء دی تحقیق موجب بنگلہ دیش وچ ایہ شرح بہت ای گھٹ رہی۔ کجھ ملکاں وچ جتھے سزا دتے جان دی شرح زیادہ اے اوتھے ایہ ڈر ظاہر کیتا جا رہیا اے کہ گھٹ مقدمے عدالتاں تک اپڑ پاندے نیں ایسے وجہ نال ریپ دے مقدمیاں وچ مجموعی طور تے نسبتاً گھٹ سزاواں ہوندیاں نیں۔ برطانیہ دے کجھ حصیاں وچ وی پولیس نوں اطلاع دتے جان والے ریپ واقعات تے عدالتی مقدمیاں دی گنتی وچ فرق ودھ رہیا اے۔ جاری ورھے انگلینڈ تے ویلز وچ عدالت تک اپڑن والے ریپ مقدمیاں دا تناسب اک دہائی وچ گھٹ ترین سطح تے سی جہدا کارن استغاثہ دی خواہش نال اے کہ اوہ سزا دتے جان دی شرح نوں 60فیصد توں ودھ رکھنا چاہندے نیں۔ ایہ جو کڑویاں حقیقتاں جان کے وی کوئی دعا کردا ہووے گا کہ میرے گھر دھی نہ ہووے‘ نہیں بالکل وی نہیں سگوں دھیاں ایہ کہن تے مجبور نیں کہ اگلے جنم موہے بٹیا نہ کیجو۔
حکومت تنقید دی زد وچ
بھارت وچ عورتاں دے خلاف ودھدے جرائم توں دلبرداشتہ دہلی خواتین کمیشن دی صدر سواتی مالیوال نے راج گھاٹ تے بھکھ ہڑتال کیتی۔ مالیوال مطالبہ کر رہی اے کہ عورتاں دی عصمت دری کرن والیاں نوں چھ مہینے اندر پھانسی دی سزا دتی جاوے کھوکھلے سسٹم نال لڑن دے بعد بھارت دی اک ای ہور دھی انائوگینگ دی متاثرہ نے دم توڑ دتا مردے ہوئے وی اوہ لڑدی رہی تے ڈاکٹراں نوں اپنے آپ نوں زندہ رکھن دی اپیل کردی رہی۔ متاثرہ نے بتیری واری کہیا کہ اوہ اپنے گناہگاراں نوں پھانسی تے چڑھدا ویکھنا چاہندی اے۔ سواتی مالیوال کہندی اے کہ بھارت دی مرکزی حکومت تے اترپردیش دی حکومت گونگی ڈوری اے دوہاں حکومتاں نوں چاہیدا اے کہ اوہ قصورواراں نوں چھیتی طور تے فاسٹ ٹریک کورٹ دے راہیں پھانسی دی سزا دواوے پولیس دی جوابدہی طے کیتی جاوے تے نربھیا فنڈ دا استعمال کیتا جاندا اے۔ سواتی مالیوال تن نومبر توں بھکھ ہڑتال تے نیں تے ڈاکٹراں دے مطابق اوہناں دا وزن تیزی نال گھٹ ہو رہیا اے تے اوہ اجے تک بھکھ ہڑتال تے نیں۔
سیاسی محاذ دا تذکرہ کریئے تے پورے بھارت سنے سیاستداناں وچ وی عورتاں دے خلاف ودھدے جرائم تے ڈاڈھا غم و غصہ پایا جا رہیا اے انائو وچ زیادتی دا شکار ہون والی خاتون نوں مقدمے دی پیروی کرن تے جیوندا ساڑے جان دے خلاف عوام سراپا احتجاج نیں تے اپوزیشن اترپردیش حکومت تے تنقید دے تیر وسا رہی اے۔ کانگریس دی جنرل سیکرٹری پرینکا گاندھی‘ پچھلے وزرائے اعلیٰ اکھلیش یادو تے مایاوتی نے اترپردیش وچ امن و امان دی ماڑی صورتحال تے عورتاں تے تشدد دے معاملے وچ یوگی حکومت توں استعفے دا مطالبہ کر دتا۔ پرینکا گاندھی نے انائو دے قصبے بہار جا کے متوفیہ دے ٹبر نال ملاقات کیتی تے ہر ممکن مدد دا یقین دوایا۔ پرینکا گاندھی نے یوگی حکومت اگے سوال کیتا انائو وچ پیش آن والے آبروریزی دے پچھلے معاملے (سینگر معاملہ) نوں ذہن وچ رکھدے ہوئے حکومت ولوں متاثرہ نوں چھیتی سکیورٹی کیوں نہ دتی گئی۔ جس افسر نے متاثرہ دی ایف آئی آر درج کرن توں انکار کیتا اوہدے خلاف کیہ کاروائی ہوئی تے عورتاں دے خلاف جو معاملے روزانہ سامنے آ رہے نیں اوہناں تے قابو پان لئی حکومت کیہ کاروائی کر رہی اے؟ ایس ویلے یو پی وچ ایمرجنسی ورگے حالات نیں۔