ضیا شاہدہوراں دِیاں گلاں، یاداں تے کتاباں

ضیا شاہد جہے صاحب علم، محبت وطن، دور اندیش دانش ور صدیاں دے بعد ای پیدا ہوندے نیں

اختر سردار چودھری

قارئین کرام تسیں جس فیلڈ وچ وی کم کر رہے او، اپنا آپ منوانا چاہندے او، ایس میدان وچ کجھ شخصیات انج دیاں وی ہوندیاں نیں جیہڑی تہاڈی آئیڈیل ہوندیاں نیں جنہاں نوں تسیں اپنا آئیڈیل تصور کردے او۔ اہل تصوف وچ پیرو مرشد، سیاست وچ کوئی سیاست داں، ادب وچ کوئی ادیب، صحافت وچ صحافی ایہہ اوہ شعبے نیں جنہاں نوں اک طالب علم اپنا آئیڈیل بنا کے ایس دی شخصیت نوں ساہمنے رکھ کے ایس جہیا خود نوں بنان دی کوشش کردا اے۔ تے جنہاں نوں آئیڈیل بناندا اے ایہناں وچ کجھ نہ کجھ خاص گل ضرور ہوندی اے۔ مثلاً بلند کردار، ملک و قوم لئی ان تھک محنت، حقوق اللہ و حقوق العباد نوں ادا کرن والا، صاحب علم و شعور، صاحب حکمت، عام طور آئیڈیل وچ اک گل مشترک ہوندی اے اوہ بوہت سارے بندیاں دا محبوب ہوندا اے۔ اوتھے بوہت سارے ایس توں حسد کرن والے یا ایہناں دے مخالف وی ہوندے نیں۔ وڈے بندے لئی ایس دی پہچان ایہو ہوندی اے جس دے خلاف گلاں نہ ہون اوہ وڈا بندا نہیں ہوندا۔
ایہہ سارے اوصاف، ایہہ ساری گلاں بوہت سارے نوجواناں تے بوہت سارے جونیئر و سینئر صحافیاں دے آئیڈیل تے استاد جناب ضیا شاہد صاحب وچ موجود نیں۔ نڈر تے بے باک صحافت وچ ضیا شاہد دا کوئی ثانی نہیں۔ صحافت دے بے شمار ناں ضیا شاہد نے متعارف کروائے۔ اوہ روز اول توں ستائش دی تمنا تے صلے دی پرواہ توں بے نیاز ہو کے صحافتی، ادبی، ملکی تے انسانی خدمت کر رہے نیں۔ پاکستانی عوام نال بے پناہ محبت دی وجہ نال اوہ بڑی قد آور شخصیت دے مالک نیں۔ ہن تیکر ایہناں دی دو درجن دے نیڑے کتاباں شائع ہو چکیاں نیں تے درجن بھر کتاباں اشاعت دے مراحل وچ نیں جد کہ ایہناں دی کتاباں دے دوجے تے تیجے ایڈیشن آ چکے نیں۔
ضیا شاہد لفظاں دا اک انج دا جادوگر سی کہ اوہ اپنے جادوئی قلم نال لکھدا تے خوب لکھدا اے پڑھن والا حیران ہو جاندا اے، قاری ایہناں دی تحریراں نوں پڑھدے ہوئے کدھرے دور کھو جاندا اے کہ اک درد دل رکھن والا اک عظیم انسان، غریباں، بے سہاراں دا مسیحا، لوک وی اپنے محسن نوں نہیں بھُلدے تے ضیا شاہد نوں ہتھ چک کے دعاواں دیندے نہ تھکدے کہ جے ضیا شاہد نہ ہوندے تے ساڈا کیہ بن دا۔ جدوں ساڈے مقامی سیاست دان وی ساڈی مدد نہ کر سکے تے ساڈی مدد لئی اللہ نے اک فرشتہ نما انسان نوں گھل دتا جس دی بدولت انصاف تیکر رسائی ممکن ہوئی۔
ضیاء شاہد اک خدا ترس، عظیم انسان تے سی ای اک بہترین قلم کار، دانش ور وی نیں اک معتبر ادارے پرنٹ و الیکٹرانک میڈیا دے مالک ہون دے نال نال بوہت ساری کتاباں دے مصنف وی سن۔ضیا شاہد صحافتی دنیا دے بے تاج بادشاہ سن انج کہہ لوئو کہ اوہ ہر فن مولا سن۔
سیاست توں صحافت تیکر، پاکستان توں لے کے دنیا تیکر ہر شعبہ زندگی دے حوالے نال اوہناں نے خوب لکھیا جیہڑا اپنی اکھاں نال ویکھیا۔ زمین توں لے کے اسمان تیکر جنہے وی رنگ ویکھے ، ایہناں رنگاں نوں لفظاں دا پیر ہن پا کے قرطاس اُتے بکھیر دتا۔ ایہناں دی ساری کتاباں انتہائی اہمیت دی حامل نیں۔ ایہناں وچ حقیقت اُتے مبنی کالم، تجزیاں تے تحریراں نوں سمو دتا گیا کہ جدوں وی قاری ایہنوں پڑھے گا تے ایہنوں سدا بہار تحریراں تے سدا بہار کالم ای لگن گے اونج آپس دی گل اے ساڈے جہے صحافت، کالم نویسی دے طفیل مکتب طالب علماں لئی کسے نایاب تحفے توں گھٹ نہیں۔
ایہناں دی ساری کتاباں کمال دی لاجواب نیں اوہ ایس طرح کہ ایہناں دی ہر تحریر وچ کوئی نا کوئی عوامی مسئلہ اجاگر ہوندا اے، کسے سماجی ایشو اُتے گل ہوندی اے ، کسے سیاسی موضوع نوں کالم دا حصہ بنایا ہوندا اے، کسے غریب دے دکھ اُتے مرہم لا کے ایس دے درد دا مداوا کیتا جاندا اے، ضیا شاہد نوں دور حاضر وچ عوام دا مسیحا کہیا جائے تے بے جا نہ ہوئے گا کیوں جے ضیا شاہد ای سب توں پہلے اگے ودھ کے عوامی مسئلے نوں اپنے قلم نال اجاگر کردے نیں تے جدوں تیکر حکام بالا ایس نوں حل نہیں کردے اودوں تیکر ایہناں نوں چین نہیں آندا سی۔ ضیا شاہد دا دوجا ناں روشنی اے تے اوہ اپنی روشنی تقسیم کردے رہے۔ اپنی تحریراں وچ ، اپنے کالماں وچ، اپنی کتاباں وچ لفظاں دی صورت وچ شمع در شمع پھیلاندے اپنی منزل ول رواں دواں سن۔
ضیا شاہد دی کتاباں صحافت نال وابستہ بندے تے صحافت دے طالب علماں لئی مشعل راہ ثابت ہون گیاں کیوں جے ایہناں دی تحریراں تے کالماں وچ معلومات دا اک سمندر موجود اے جس نال اسیں بوہت کجھ سکھ سکنے آں، ایہناں دی تحریراں تے کالم عوامی مسائل تے مشکلات دی ترجمانی کردے تے ایہناں مسئلیاں تے مشکلاں دے حل لئی حکمراناں نوں آئینہ وکھاندے ہوئے نظر آندے نیں۔ ضیا شاہد آپ ای کہندے سن کہ انسان نوں ہمیشہ سچ دے نال سچائی دے رستے اُتے چلنا چاہیدا اے جس وچ بے شمار رکاوٹاں، مصیبتاں تے قید و بند دی صعوبتاں وی جھیلنیاں پیندیاں نیں، اللہ سچ تے سچائی دے نال ہوندا اے تے جس دے نال اللہ ہوئے اوہ ہمیشہ کامیابی و کامرانی نال ہمکنار ہوندا اے تے میری کامیاب زندگی دا راز سچ بولنا تے سچائی دے رستے اُتے چلنا اے۔
ضیا شاہد دی ہر کتاب معلومات دا اک بیش بہا خزانہ اے، ہر کتاب اپنی مثال بے مثال تے اک توں ودھ کے اک اے، ایہناں دی تحریراں ملکی مسائل توں لے کے شخصیا ت تیکر، عظیم نعمت پانی توں لے کے اک عام بندے دی زندگی دے اردگرد گھمدی اے، ضیا شاہد فنکار، طلسماتی شخصیت دے حامل شاہکار، نایاب قلم کار نیں۔ ایہناں جہے لکھاری اج دے دور وچ کدھرے گھٹ گھٹ ای نظر آندے نیں، ضیا شاہد علم و ادب دا اک بیش بہا خزانہ نیں ، ملک و ملت دا قیمتی سرمایہ نیں، اک ممتاز ادیب، مصنف، تجزیہ نگار، نامور دانش ور تے محب وطن تے ساڈے لئی بیش بہا خزانہ نیں ملک و ملت دا قیمتی سرمایہ نیں۔ اک ممتاز ادیب، مصنف، تجزیہ نگار، نامور دانش ور تے محب وطن تے ساڈے لئی باعث فخر ہوندا اے ایسے طرح سانوں وی خزانہ علم ضیا شاہداُتے فخر کرنا چاہیدا اے چونکہ محترم ضیا شاہد میر ے سینئرز وچوں سن تے میں ایہناں دی دل توں قدر کرنا واں۔
ضیا شاہد علم دا سمندر رکھدے نیں حکومت نوں چاہیدا اے کہ ایہناں دی علمی خزانے نال بھرپور ساری کتاباں نوں پورے ملک دی لائبریریاں دا حصہ بنایا جائے تے ایہناں دی علمی و ادبی کاوشاں نوں نصاب دا حصہ بنا کے آن والی نسل تیکر اپڑایا جائے، اونج وی ساڈی اج دی نوجوان نسل کتاب توں دور ہو رہی اے۔ موبائل، انٹرنیٹ، سوشل میڈیا نے کوساں دور اپڑا دتا اے، کتب بینی دا رواج ختم ہوندا جا رہیا اے پر اج دے تیز ترین دور وچ کتاب دوستی دا دور ہجے وی زندہ اے۔
پاکستانی سیاست توں لے کے عالمی دنیا دی سیاست تیکر ضیا شاہد نے جیہڑا اپنی اکھاں نال ویکھیا، زمین توں لے کے اسمان تیکر جنہے وی رنگ ویکھے اییہناں رنگاں نوں لفظاں دا پیر ہن پوا کے قرطاس اُتے کھلار دتا، ضیا شاہد دی کتاباں سیاست نال وابستہ سارے بندیاں تے سیاست دے طالب علماں لئی مشعل راہ ثابت ہون گیاں۔
ضیا شاہد جہے صاحب علم، محبت وطن، دور اندیش دانش ور صدیاں دے بعد ای پیدا ہوندے نیں۔ اوہ ملکی استحکام، ترقی تے عوام دی خوشحالی چاہندے نیں پر ایہہ سب اوہ ماورائے قانون کسے اقدام دے ذریعے نہیں چاہندے۔ ترقی و خوشحالی لئی اوہ ایس گل اُتے یقین رکھدے نیں کہ ساری جدوجہد آئین دے اندر رہ کے کیتی جائے ایسے طرح ملک وچ حکمراناں دا طرز حکومت آئین دے تابع ہونا چاہیدا اے جے نظام حکومت دا موجودہ ڈھانچہ درست نہیں، ترقی و خوشحالی دے رستے وچ رکاوٹ اے تے آئینی اداریاں دے ذریعے، آئینی طریقہ کار دے ای مطابق ایس وچ ردو بدل کیتا جائے۔ آئین توں بالا کوئی وی اقدام ملک و قوم وچ انارکی پھیلان دا باعث بنے گا جس دی کسے وی طرح حوصلہ افزائی نہیں کیتی جا سکدی۔
ایہناں دی اک کتاب ’’صحافی کے سفر نامے ‘‘اے، جیہڑی معلومات دا اک بیش بہا خزانہ لئے ہوئے تے ہے ای نال نال حب وطنی، اسلاف تے اسلام خاص طور تے آقا حضرت محمد ﷺ نال محبت دا درس وی دیندی اے۔ ایس وچ اسوئہ رسول ﷺ کامیابی دی ضمانت اے دسدے ہوئے لکھدے نیں، ’’ میری ہمیشہ توں ایہہ سوچ رہی اے، جتھے کدھرے تسیں رُک جان، رستہ بند نظر آئے، کوئی گل تہاڈی سمجھ وچ نہ آئے کہ اگے کیہ کرنا اے تے ہمیشہ اسوئہ حسنہ ول رجوع کرو۔ ‘‘ کہن دا مطلب اے اوہ جس موضوع اُتے وی لکھ رہے ہون، اسلام پاکستان، پاکستان دی عوام نال محبت ایہناں دی ہر تحریر وچ جھلکدی ہوئی نظر آئے گی۔ ایس گل نال ہر پاکستانی واقف اے کہ ضیا شاہد صاحب نے مظلوماںدا ہمیشہ ساتھ دتا تے ایہناں دی دعائواں لئیاں نیں۔
’’صحافی کے سفر نامے‘‘ دی ایہہ کوئی عام سفر نہیں کیوں جے ایہنوں اک صحافی نے لکھیا تے صحافی جیہڑا ویکھ، سمجھ سکدا اے جتھوں تیکر اک صحافی نوں رسائی حاصل ہوندی اے یا ممکن ہو سکدی اے اوہ کسے عام سفر نامے لکھن والے سیاح نوں حاصل نہیں ہوندی۔ اوہ حساس ترین تھاواں جتھے سیاح نہیں جا سکدا اوتھے تیکر رسائی صرف اک انج دے نامور وڈے صحافی نوں ای مل سکدی اے۔ ایس لئی جدید اردو سفر نامیاں وچ ضیا شاہد دے ایہناں سفر ناواں نوں اک منفرد مقام حاصل اے۔
ایس سفر نامے دی اک ہور اہم گل ضیا شاہد صاحب دی یکسوئی اے۔بامقصد ہونا اے اپنے مقصد دی اوہ خود ای وضاحت کردے ہوئے لکھدے نیں، اک پاکستانی دی حیثیت نال میری ہمیشہ ایہہ خواہش رہی اے کہ اسیں وی دنیا دی دوجی ترقی یافتہ قوماں وانگوں اپنے اداریاں نوں مضبوط بنائیے کیوں جے اداریاں ای اُتے کسے ملک دے نظام حکومت دی بنیاد ہوندی اے۔ ایہہ بنیاد ای تہانوں ایس گل دا سبق دیندی اے کہ ساڈے کول کسے وی تھاں اُتے کیہ خرابی پائی جاندی اے تے ایہنوں اسیں کنج دور کرنا اے۔
اک ہور تھاں اپنے مقصد دے بارے وچ لکھدے نیں ’’میرا مقصد ایہہ رہیا اے کہ اوہ ایہناں ملکاں وچ جا کے ایہہ ویکھن کہ ساڈے اندر کیہ کمی یا خامی رہ گئی تے کس طرح اسیں اپنے پیارے پاکستان نوں قائداعظم رحمتہ اللہ علیہ دا حقیقی پاکستان بنا سکنے آں تے ایس لئی اقوام عالم توں اسیں کیہ کجھ سکھ سکنے آں تے کنج ترقی کر سکنے آں۔‘‘ محتر م جناب ضیا شاہد صاحب جس جس ملک وچ گئے ایہناں دے پیش نظر اپنا ملک ای رہیا اے۔ اوہ اوتھے دے رہن سہن، طرز زندگی، معاشرت، معیشت، سماجی زندگی، رہن سہن، طرز بودوباش، طرز فکر دا فرق، ترقی دے اسباب جانچ دے رہے، معاشرت بارے ایہناں دا اک ای فقرہ درجناں کتاباں اُتے بھاری اے لکھدے نیں ’’معاشرت مضبوط ہو تو معاشروں کی اصلاح ہوتی ہے ۔‘‘
سب توں اہم گل جیہڑا ایس سفر نامے نوں دیگر سفر نامیاں توں مختلف و منفرد بناندی اے اوہ مقصد اُتے نظر تے ہے ای ایس دے نال انداز بیاں سادہ اے او ہ اپنے مشاہدات بیان کردے چلے جاندے نیں، بین السطور اصلاح کردے جاندے نیں، قاری نوں وطن نال محبت تے تبدیلی لئی ترغیب دیندے جاندے نیں، معلومات دے دریا وگدے جاندے نیں، ایہہ سب کجھ اوہ کسے وی قسم دا تڑکا لائے بغیر کردے نیں۔ زیب داستان لئی زلف و رخسار دے قصے، حسیناں دی بے جا تعریفاں ، مناظر کشی اُتے لفاظی نہیں ملے گی۔ ایس سفر نامے دی ایہہ خاص گل اے جیہڑی ایس سفر نامے نوں اک منفرد ترین مقام عطا کردی اے۔
میری ضیا شاہد نال کدی ملاقات نہیں ہوئی پر میں ایہناں توں واقف آں، ایہناں دی تحریراں دی بدولت، ایہناں دے کالماں نوں پڑھ کے، اوہ پرانے رسم و رواج نوں منن والے پر اوہ اپنے عہد دے ای نہیں آن والے عہد دے مسائل و انسان دی پریشانیاں توں نہ صرف واقف نیں بلکہ ایہناں دے حل وی جان دے نیں۔ تے دسدے وی نیں۔ دورغ گوئی ایہناں دی طبیعت وچ نہیں، جیہڑا دل وچ ہوئے صاف لکھدے نیں کہندے نیں تحریر شخصیت دی آئینہ دار ہوندی اے تے ضیا شاہد بارے وی ایہہ ای کہیا جا سکدا اے کہ اوہ ایہناں چند اک لکھاریاں وچوں اک نیں شہرت و چاپلوسی جنہاں دا مقصد نہیں، اوہ ، اوہ ای لکھدے نیں جیہڑا محسوس کردے نیں۔
ضیا شاہد جہے اخبار نویس ساڈی صفاں وچ انگلیاں اُتے گنے جا سکدے نیں۔ کالم نگار تے تجزیہ کار دی حیثیت نال اوہ اپنی شناخت رکھدے نیں۔ ایہناں دا شمارارض وطن دی ایہناں شخصیات وچ شامل اے جنہاں دی بدولت صحافت دا بھرم قائم اے۔ ضیا شاہد ملکی سیاست وچ ہون والی تبدیلیاں تے ایہناں دے اثرات اُتے گہری نظر رکھدے سن۔ ایس دے حوالے نال ایہناں دی تحریراں تے کالماں وچ بابجا بکھرے ہوئے ملدے نیں۔ اوہ اپنی صحافت دا باوقار سفر تاحال جاری و ساری رکھے ہوئے سن کہ اوہ جگر تے گردیاں دے عارضہ سنے مختلف بیماریاں وچ مبتلا ہو گئے دو ہفتیاں توں لہور دے شیخ زید ہسپتال وچ زیر علاج سن پر اوہ کجھ دن پہلاں طویل علالت دے بعد اپنے رب دے حضور پیش ہو گئے۔
ایہناں دے خاندانی ذرائع دے مطابق ایہناں دے دل دا اپریشن وی ہویا سی، تے اوہ اپریشن تھیٹر ای وچ اپنے خالق حقیقی نال جا ملے۔ مرحوم دی عمر 78 سال سی اوہناں نے 17 سال دی عمر وچ اپنے صحافتی کیریئر دا آغاز کیتا۔ اوہ ملک دے نامور جرائد تے اخبارات نال منسلک رہے تے فیر 1992ء وچ اوہناں نے ’’خبریں‘‘ دے ناں توں اپنا اخبار کڈ لیا جس نے جلدی ای پورے ملک وچ خاصی مقبولیت حاصل کیتی۔ بھٹو دور وچ ضیا شاہد نے کئی مہینے شاہ قلعہ لہور دے عقوبت خانے وچ وی لنگھائے۔ ایہناں دی صحافتی خدمات دی بنا اُتے ایہناں نوں ستارئہ امتیاز تے لائف ٹائم اچیومنٹ ایوارڈ نال وی نوازیا گیا۔
2007ء وچ ایہناں دے وڈے پتر عدنان شاہد ایہناں نوں علاج دی غرض نال لندن لے گئے پر شومئی قسمت کہ عدنان شاہد نوں لندن وچ دل دا دورہ پیا تے اوہ جانبر نہ ہو سکے۔جواں سالہ پتر دی ایس ناگہانی موت نے ضیا شاہد اُتے کافی گہرا اثر پایا تاں اوہناں نے ایہہ صدمہ بڑی ہمت نال برداشت کیتا۔ اللہ تعالیٰ ضیا شاہد صاحب دی مغفرت فرمان۔ آمین۔