چین ایران معاہدہ تے امریکہ

چار سو ارب ڈالر دی سرمایہ کاری دے معاہدے اُتے ایرانی سپریم نیشنل سکیورٹی کونسل دے سیکرٹری
علی شمخانی نے ٹویٹر پیغام وچ کہیا اے کہ چین نال معاہدہ ساڈی فعال مزاحمتی پالیسی دا حصہ اے

تحریر حمیداللہ بھٹی

چین نے ایس ورہے دے دوران جیہڑا ایران نال معاہدہ کیتا اے ایس نال امریکہ تے مغربی ملکاں وچ کھلبلی اے ایس معاہدے نوں خطے وچ تشکیل پاندے نویں اتحاد دی وسعت دے طور اُتے لیا جا رہیا اے۔ تلماہٹ دا شکار امریکہ کئی جتن کر رہیا اے پر گل بن دی نظر نہیں آ رہی حالانکہ ٹرمپ دے جوہری معاہدے توں نکلن دے یکطرفہ فیصلے اُتے نظر ثانی کردے ہوئے جوبائیڈن نے ویانانہ وچ مذاکرات شروع کرا دتے نیں فیر وی حالات موافق بنان وچ مشکلاں پیش نیں۔ کیوں جے خطے وچ امریکہ مخالف عناصر دا ایکا ہو رہیا اے جنہاں وچ کجھ عناصر انج دے نیں جیہڑے کدی روسیاں توں نبرد آزما ہون دی بنا اُتے امریکہ اکھ دا تارا سن پر ہن اوہ چین دے اینے نیڑے نیں کہ واشنگٹن توں دوری وچ وی مضائقہ نہیں جان دے انج دے حالات بنان وچ جے چینی نوازشات دا وڈا عمل دخل اے تے امریکی رویے نے وی دوستاں نوں دور دھکیلن وچ اہم کردار ادا کیتا اے سب توں وڈا جھٹکا تے ایران انقلاب نال لگیا پر پاکستان نے خالی جگہ پُر کرن وچ تاخیر نہیں کیتی پر مسلسل کچوکے لان دی حکمت عملی نال اسلام آباد مزید دوستی لئی پہلے وانگوں پرجوش نہیں رہیا کیوں جے آزمائش دے دوران مدد دی بجائے غیر جانبداری وکھائی گئی۔خاص طور تے 1971 وچ امریکی دوست دی بجائے لاتعلق نظر آئے فیر وی سویلین و عسکری قیادت نے وارفتگی جاری رکھی پر دہلی اُتے واشنگٹن دی صنعتی ، دفاعی تے سائنسی نوازشاں دی بھر مار نے اسلام آباد دا روایتی دوست بیجنگ اُتے انحصار ودھایا ہن سی پیک نال دونویں ملک معاشی تے دفاعی حوالے نال اک دوجے دے نیڑے آ گئے نیں۔
جے پاکستان دی خارجہ پالیسی وچ چین نوں اہمیت حاصل اے تے چینی خارجہ وچ وی پالیسی وچ پاکستان غیر اہم نہیں پر گل ایتھیوں تیکر ای ختم نہیں ہوندی خطے وچ امریکی مفادات دے نگہبان بھارت نوں گھیرن دی پالیسی وچ پاکستان چین دے نال تعاون کر رہیا اے چین ہر ملک وچ سرمایہ کاری ودھا رہیا اے جنہاں وچ بنگلہ دیش ، نیپال ، بھوٹا ن، سری لنکا سنے کئی نکے وڈے جزائر وچ منقسم مالدیپ شامل اے چین دی چنگی گل ایہہ وے کہ اوہ سرمایہ کاری دے بدلے شرائط اُتے زور نہیں دیندا پہلے نوازدا تے دوست بناندا اے بعد وچ اپنے مفادات دے مطابق فیصلے لیندا اے تے ایہہ سارا عمل بتدریج ہوندا اے یکدم دھماکے نہیں ہوندے ایہو وجہ اے کہ ماسوائے بھارت ایس دے خطے دے سارے ملکاں نال خوشگوار تعلقات نیں جنہاں وچ وقت دے نال مزید قربت تے گرمجوشی آ رہی اے روس وی تزویراتی اتحادی اے پر چین دے ودھدے اثر و نفوذ نال تلملاہٹ دا شکار امریکہ انج دے فیصلیاں وچ وی تاخیر کر رہیا اے جنہاں وچ جلدی دی لوڑ اے جیہڑا دوستاں توں محرومی دا باعث اے ۔ گاجر تے چھڑی دی حکمت عملی ہر تھاں کارگر نہیں ہوندی بلکہ کدی کدھار بدگمانیاں وچ وادھے دا باعث بن جاندی اے ہجے پچھلے دناں امریکی بحریہ نے آگاہ کیتے یا اعتماد وچ لئے بغیر بھارتی پانیاں وچ مشقاں کیتیاں جس اُتے بھارت ولوں احتجاج وی ہویا پر طاقت دے نشے وچ اہمیت نہیں دتی گئی ایسے بنا اُتے خطے اُتے امریکی مفادات نوں لاحق خطرات وچ وادھا ہویا اے۔
گل ہو رہی سی چین تے ایران قربت اُتے امریکی تلملاہٹ دی، کیوں جے ایران تے چین نے حال ای وچ اک سرمایہ کاری دا وڈا معاہدہ کیتا اے جس دے تحت چین آئندہ 25 ورہیاں دے دوران ایران دے مختلف شعبیاں وچ چار سو ارب ڈالرز دی سرمایہ کاری کرے گا تے ایس دے بدلے ایران توں تیل لوے گا پر ماہرین ایس معاہدے نوں اینا سادہ تے عام فہم تصور کرن توں گریزاں نیں بلکہ خدشہ ظاہر کردے نیں کہ عوامی بھلائی دے کم ہون دی بجائے سرمایہ کاری دی رقم دا وڈا حصہ چین نوں ہتھیاراں دی فروخت نال واپس مل جائے گا جس نال ایرانی فوج طاقتور ہوئے گی تے اوہ عرب ملکاں اُتے دبائو ودھا سکدا اے کیوں جے دنیا دا تیل اُتے انحصار گھٹ ہو رہیا اے وجہ آلودگی وچ وادھا اے۔ مشینری نوں دیگر ذرائع اُتے منتقل کیتا جا رہیا اے ایس لئی امریکہ تے مغربی ملکاں دا خدشہ اینا بے بنیاد وی نہیں پر دونواں ملکاں دے دفاعی معاہدے نال امریکہ تے مغربی ملکاں دی ایران اُتے پابندیاں موثر نہیں رہن گیاں بلکہ جوہری صلاحیت توں روکنا وی ناممکن ہو جائے گا ۔ ایہہ معاہدہ ایران نوں مغرب توں وی مستقل طور اُتے بے نیاز کر سکدا اے گل فیر اوہ ای اے کہ انج دی صورت حال کیوں پیدا ہوئی ایہہ سوال کسے توں وی پچھیا جائے تے برجستہ جواب ایہو ملے گا کہ غیر ضروری دبائو پان دی روشن نال کئی امریکی دوست ملکاں نال تعلقات متاثر ہوئے تے اوہ متبادل دی جستجو اُتے مجبور ہوئے جے ڈونلڈ غرمپ یکطرفہ طور اُتے جوہری معاہدے توں وکھرے نہ ہوندے تے ایران امریکہ مراسم دی صورت حال اینی خراب نہ ہوندی تے جوبائیڈن نوں مذاکرات لئی کمزور پوزیشن اُتے نہ آنا پیندا پر جو ہونا سی ہو چکیا ممکن اے سی پیک تے ایران و چین معاہدے امریکیاں نوں خطے وچ بے اثر بنا دین۔
سی پیک اُتے پاکستانی عوام تے قیادت خاصی پُرجوش اے ایران وچ وی انج دی ای فضا بن رہی اے معاہدے توں پہلاں ای ایران دا بھارت نوں کئی منصوبیاں توں وکھرا کرنا ایس گل دا اشارہ اے کہ ایران دی نظر چین نال ودھدے تعلقات توں ہون والے فائدے اُتے اے تے اوہ کوئی انج دا قدم نہیں چکنا چاہندا جیہڑا چین نال تعلقات متاثر کرن دا سبب بنے ایہناں ای اقدامات نال ایس تاثر نوں تقویت ملدی اے کہ امریکہ دی خطے وچ موجودگی لئی ماحول ساز گار نہیں حال ای وچ اشرف غنی نے افغانستان توں امریکی انخلا لئی گرین سگنل دیندے ہوئے کہیا کہ حالات نال نمبڑن دی استعداد رکھدے نیں پاکستان پہلے ای چین دا قریبی شراکت دار اے ایسے لئی جے امریکی ایہہ کہندے نیں کہ ایہناں دی خطے وچ دلچسپی ختم ہو رہی اے تے ایہناں نوں ایس حقیقت دا وی پتہ ہونا چاہیدا اے کہ خطے دے اکثر ملکاں دی وی امریکہ وچ دلچسپی بے زاری وچ ڈھل رہی اے تے ایہناں دی نظر معیشت بہتر بنان لئی واشنگٹن دی بجائے بیجنگ اُتے اے پاکستان وانگوں ایران دا وی معاشی تے دفاعی مسلیاں دا تریاق چین نوں سمجھنا ایس امر دا واضح ثبوت اے۔
چار سو ارب ڈالر دی سرمایہ کاری دے معاہدے اُتے ایرانی سپریم نیشنل سکیورٹی کونسل دے سیکرٹری علی شمخانی نے ٹویٹر پیغام وچ کہیا اے کہ چین نال معاہدہ ساڈی فعال مزاحمتی پالیسی دا حصہ اے ساری دنیا صرف مغرب ای نہیں تے نہ ای دنیا قانون شکن مغربی ملکاں فرانس، برطانیہ تے جرمنی اُتے مشتمل اے ایہہ ٹویٹر پیغام بدلدے ایرانی رحجان دا عکاس اے حالانکہ جوہری معاہدے نال امریکہ دے الگ ہون دے باوجود تنے ملکاں نے پاسداری اُتے اصرار کیتا سی چین تے ایران معاہدے دے نکات یا شرائط کیہ نیں دنیا دے کول مکمل معلومات نہیں بلکہ سب کجھ صیغہ راز وچ اے ۔ ایرانی وزیر خارجہ جواد ظریف کہندے نیں کہ ایہہ کوئی بین الاقوامی معاہدہ یا کنونشن نہیں جس نال سب نوں آگاہ کیتا جائے۔ ایران تے چین دے وچکار طے پان والے معاہدے نوں پوری دنیا وچ وڈی خبر دے طور اُتے لیا جا رہیا اے۔ ایران دے کجھ محدود ناقدین ایس معاہدے نوں خود مختاری ویچن توں تعبیر کردے نیں پر حامی اکثریت امریکیاں دی سیاست موت قرار دیندی اے ایس معاہدے اُتے بھارت وی ورطہ حیرت وچ اے تے حمایت یا مسترد کرن دی صورت وچ ہجے تیکر ہون والے فائدے تے نقصان دا حساب کتاب کرن وچ مصروف اے جد کہ امریکی مایوسی تے واضح اے پر جے تعلقات وچ برابری تے عزت و احترام اُتے مبنی پالیسی نہیں اپنائی جاندی تے ایہہ مایوسی مزید کئی ملکاں نوں آزادانہ فیصلے کرن دی شہ دے سکدی اے۔