پنجاب دا کلچر

لكهت:شفقت اللہ مشتاق

اک مہینہ پہلاں پنجاب وچ کلچر ڈے بڑے دھڑلے نال منایا گیا۔ میں سوشل میڈیا تے پرنٹ تے الیکٹرانک ذریعاں راہیں بڑی مدت بعد اینی وڈی گنتی وچ لوکاں نوں سر تے پگ بنھے ویکھیا۔ مینوں ایہ بڑا ای چنگا لگا پرانا دور پرت آیا کسے دور وچ پنجاب وچ پگ لباس دا ضروری حصہ ہوندا سی۔ پگ نال سر اُچے ہو جاندے سن جد کہ پگ ڈگن نال عزت تار تار ہو جاندی سی تے جے پگ تے داغ لگ جاندا تے فیر تے جیویں بندہ جیوندے جی مر جاندا۔ مینوں وی خواہش پیدا ہوئی کہ میں وی کلچر ڈے تے پگ بنھ کے سوشل میڈیا تے نظر آواں پر دیر ہو گئی سی میں گھر وچ ایدھر اودھر ویکھیا کہ کدھروں پگ مل جاوے پر پگ گواچ چکی سی۔ ایہنوں پان لئی بڑی جدوجہد دی لوڑ سی تے اجہی جدوجہد کرن دی ہن لوڑ نہیں۔ جے کلچر ڈے تے پنجابی نے پگ بنھ لئی اے تے ہن پگ نوں ڈگن نہیں دینا چاہیدا تے ایس طرح پنجاب وچ پگ دا کلچر فیر زندہ ہو جاوے گا۔
ساڈے ایتھے کلچر دا لفظ ایناں کثرت نال بولیا جاندا اے کہ بس لفظ ای بولدا اے ایس لفظ دے معنی تے مطلب ایس رولے وچ انج ای دب جاندے نیں۔ موجودہ نسل توں جے ایہ پتہ کیتا ج اوے کہ کلچر کہنوں کہندے نیں تے کلچر دی وضاحت کرو تے سوائے مقررین جو لوڑ دے تحت کلچر تے تقریر کردے رہندے نیں باقی میرے ورگے تے بس ایہو جواب دین گے کہ کلچر تے فیر کلچر اے۔ اصل وچ اسیں ان گنت چیزاں روٹین وچ کر رہے ہوندے آں تے سانوں اوہناں دا شعور احساس نہیں ہوندا۔ میرے نیڑے اج دے دور وچ سب توں اہم چیز شعور نوں جگانا اے تے ایہدے لئی رولا پان دی لوڑ اے شور تے شعور وچ صرف ع دا فرق اے۔ جے شور دی ہانڈی نوں علم دا تڑکا لا دتا جاوے تے شعور اپنے آپ آ جاندا اے۔ میڈیا اج کل وکھووکھ موضوعات تے بڑا رولا پا رہیا اے کاش شور کرن والے ’’علم را برتن زنی‘‘ چوں نکل کے ’’علم رابردل زنی‘‘ دے سانچے وچ ڈھل جان تے پوری قوم راتوں رات باشعورہو جاوے۔
پنجاب دا کلچر کیہ اے تے ایہدے کیہ خدوخال نیں ایہدے تے گل کرن دی لوڑ اے۔ پنج آب توں واضح اے کہ ایہ پنج دریااں دی دھرتی اے۔ جتھے سرسبز و شاداب تے لہلاندے کھیت نیں۔ سراب جیہا دھوکھا دین والے صحرا ویکھن دے قابل نیں پہاڑاں دے وی لمے سلسلے ایہنوں ہور سوہنا بنا دیندے نیں اُتوں کڑیل مرد جوان تے الھڑ مٹیار عورتاں‘ پنجاب پنجاب اے۔ آبادی زیادہ ضرور اے پر پاکستان وچ پنجاب وچ سب توں ودھ شرح خواندگی اے۔ صنعتاں دا جال وچھیا ہویا اے۔ زرعی پیداوار وچ وی یکتائی حاصل اے فوج تے دوجے سرکاری محکمیاں وچ پنجاب دی سب توں ودھ نمائندگی اے۔ بابا فرید‘ وارث شاہ‘ بلھے شاہ‘ سلطان باہو‘ اقبال‘ فیض‘ احمد ندیم قاسمی تے ایس طرح دے چوٹی دے شاعر تے ادیب وی پنجاب وچوں ای نیں۔ ایس مختصر تعارف دا مقصد ایہ دسنا اے کہ اینیاں چیزاں نال بھریا صوبے دا کلچر فیر کیسا ہووے گا۔ یقینا نویکلا تے قابل رشک۔
محبت‘ پیار تے اخلاص پنجاب دے کلچر دی اساس اے۔ ایتھوں دے لوکاں دا دکھ سکھ سانجھا اے۔ ایہو وجہ اے خوشی تے غم دیاں رسماں پنجاب دے کلچر دی مکمل عکاسی کردیاں نیں۔ ویاہواں تے ساریاں دا اکٹھے ہو جانا تے فیر کئی کئی دن اکٹھے رہ کے خوب انجوائے کرنا۔ ڈھول تے جھومر پانا تے چینا بڑے ای مقبول رقص نیں۔ عورتاں دا آپس وچ رَل کے ککلی پانا‘ عزیزداری دے تقاضے پورے کرن لئی لاگ دینا۔ لاڑے نوں مٹھیائی تے ددھ پلا کے اوہدی جُتی چوری کرن اکناں وڈا جیسچر اے جو ماضی دا خاصا سی۔ مرداں دا لاچا تے ریشمی قمیض پانا تے عورتاں دا رنگ برنگے کپڑے پانا‘ ووہٹی نوں اوہناں گیتاں دے نال رخصت کرنا جہناں نوں سن کے اپنے ڈھائیں مارنا شروع کر دین تے غیر وی آبدیدہ ہو جان۔ ہر پاسے محبت ای محبت تے اُتوں شرلیاں پٹاکے ’’اج تے ہو گئی بہہ جا بہہ جا‘‘۔ بلاشبہ خوشی نے غم وچ بدلنا اے تے ایس دھرتی دے لوک اجہی گھڑی وچ وی ساتھ نہیں چھڈدے۔
طبعی‘ حادثاتی یاں ناگہانی موت تے اپنے پرائے رَل کے وَین کردے نیں تے اک خاص پردرد تے پرکیف ماحول وچ اپنے متوفی عزیز نوں پورے پروٹوکول دے نال دنیا توں رخصت کیتا جاندا اے۔ لواحقین دی مالی امداد وی کیتی جاندی اے تے معاشرتی طور تے اوہدے غم نوں گھٹ کرن دی پوری کوشش کیتی جاندی اے۔ اکٹھ پنجاب دی نمایاں خصوصیت اے۔ پنڈ دے ہر چوک وچ اک ڈیرا ہوندا اے تے ڈیرے تے اک بابا حقہ تیار کرکے دعوت عام دے رہیا ہوندا اے تے فیر حقے دی محفل دا سجنا تے فیر تیری محفل وچ جتھے بہہ گئے‘ بہہ گئے۔ گل بات دوران سیاست‘ معاشرت‘ مذہب‘ گھریلو جھگڑے تے روس ‘امریکہ‘ چین ہر اک دا تیاپانچہ کیتا جاندا اے تے فیر خوشی خوشی محفل دا ایس عہد نال برخاست ہونا کہ کل مڑ اکٹھے ہوواں گے۔ سانجھے خاندانی نظام نے پنجاب دی چوہدراہٹ دا بول بالا کیتا ہویا اے۔ جس جس طرح ایہ نظام کمزور ہو رہیا اے چوہدراہٹ لاغر تے کمزور ہو رہی اے۔ ہن چوہدراہٹ برقرار رکھن لئی کرپشن دے آپشن دے ٹیکے لائے جا رہے نیں تے ایہ بیماری موت دا کاربن رہی اے۔ پنجاب دا پورا کلچر جے اک ای تھاں ویکھنا ہووے تے پنجاب دے میلے ٹھیلے‘ درباراں تے روحانی محفلاں‘ ملگناں دا رقص‘ مولویاں دا دعوت و تبلیغ‘ موسیقی تے اوہ وی قوالی تے گانا وجانا‘ رقص و سرود۔
گھوڑ دوڑ‘ رچھ کتا لڑائی‘ موت دا کھوہ‘ تھیٹر تے ورائٹی شوز۔ ایس طرح دیاں میلیاں وچ وکھووکھ چیزاں دی ورائٹی۔ اُتوں بزنس دی بہت وڈی ایکٹویٹی‘ جو مرضی چاہو خرید لوو‘ پر ہاں پنجابی توں اوہدی عزت نہیں خریدی جا سکدی ایہدے لئی اکثر اوقات اوہنوں جگا بن کے وڈھ ٹک وی کرنی پیندی اے۔ محبت وچ ایہ رانجھا وی بن جاندا اے تے فیر غیرت وچ کیدو بن کے دھی نوں اپنے ہتھیں دفن وی کر دیندا اے۔ ایہ جے پنجاب دا کلچر‘ تے اوہ ایس گل دی اجازت نہیں دیندا کہ پگ نوں داغ لگ جاوے۔ افسوس پنجاب دے اصل کلچر دے اظہار نوں دہشت گردی دی نظر لگ گئی اے۔ پولیس دے فرض شناس افسران تے ماتحت پہلاں تے میلیاں دی اجازت نہیں دیندے جے دے وی دین تے اوہناں تے پوری نظر رکھی جاندی اے۔ اک واری میں اک ویاہ تے گیا ہویا سی تے اچانک شام نوں اک پولیس ملازم آ گیا تے اوہنے ویاہ دی پوری تفصیل بقلم خود لکھی تے نال سخت چتاونی وی دتی کہ لاڑے نوں محتاط رہنا ہووے گا۔ لاڑے دا والد بڑا ای ذمہ دار شہری سی جنہے چھیتی محتاط ہو کے اوس ملازم نوں خوش کر دتا۔
پنجابی شاعری دا مطالعہ کرو ایہ پنجاب دے کلچر دی نمائندہ شاعری اے ایہدے وچ گہرائی وی اے تے گیرائی وی۔ ایہ تہانوں علم و حکمت دے زیور نال آراستہ کرے گی تے اگلیاں نسلاں وچ پنجاب دے اصل کلچر دا شعور پیدا کرے گی۔ ایہ دھرتی بڑی ای سوہنی اے تے اسیں ساریاں رَل کے ایہنوں ہور سوہنا بنانا اے پنجاب دا کلچر ڈے منان دا فیصلہ سلاہن جوگ اے۔٭