الیکشن کمیشن یاں غریب دی جورو

لكهت:وسعت اللہ خان

ایس ملک وچ پہلے آئین دے تحت اک سینئر بیوروکریٹ ایف ایم خان پنجی مارچ 1956 ء نوں پہلے چیف الیکشن کمشنر تعینات ہوئے کیوں جے ملک وچ کدی عام انتخابات نہیں سن ہوئے ایس لئی گھٹو گھٹ عوامی سطح تے کسے نوں وی اندازا نہیں سی کہ الیکشن کمیشن تے چیف الیکشن کمشنر دی کیہ اہمیت ہوندی اے۔ ایس توں پہلاں کہ ملک وچ عام انتخابات دی نوبت آندی پہلا مارشل لاء لگ گیا تے پہلا الیکشن کمیشن وی اک پتہ ہلائے بناں ستائی اکتوبر 1958ء نوں فارغ ہو گیا پر شاید ای کوئی اجیہا الیکشن کمیشن یاں چیف الیکشن کمشنر گزریا ہووے جہدے تے نکام ہون والا کوئی سیاستدان چکڑ سٹن توں باز رہیا ہووے تے کامیابی نال سرشار امیدوار رطب اللسان نہ رہیا ہووے۔جس طرح اج کل پی ٹی آئی اُتوں لے کے تھلے تک چیف الیکشن کمشنر سکندر سلطان راجہ سنے پورے کمیشن دے پچھے ہتھ دھو کے پئی ہوئی اے۔ حالاں کہ راجہ صاحب تے کمیشن دے دوجے چار صاحبان دا تقرر آپ وزیراعظم عمران خان تے قائد حزب اختلاف شہبازشریف دی تائید نال حزب اقتدار تے حزب اختلاف دی برابر دی نمائندگی تے مشتمل باراں رکنی پارلیمانی کمیٹی نے تن تن ناواں وچوں اک اک ناں چن کے جنوری 2020ء وچ کیتا سی۔ حاسداں دا خیال اے کہ جے فارن فنڈنگ کیس‘ ڈسکہ ضمنی انتخاب‘ سینٹ الیکشن دے چیلنج تے بلدیاتی انتخابات دی خاطر نویاں حلقہ بندیاں لئی الیکشن کمیشن ولوں مردم شماری دے نتیجے دی حتمی منظوری ورگے مطالبے تے دوجیاں اڑچناں نہ ہوندیاں تے فیر موجودہ الیکشن کمیشن توں چنگا کمیشن شاید پی ٹی آئی حکومت نوں پاکستان دی پوری تریخ وچ نظر نہ آئوندا۔
ہن مشکل ایہہ وے کہ الیکشن کمیشن مالی تے انتظامی اعتبار نال اک خودمختار آئینی ادارہ اے۔ ایہدی مدت حیات وی پنج ورھے اے تے جے بال بیکا نہ ہویا تے 2023ء دے عا م انتخابات وی ایہو الیکشن کمیشن کروائے گا۔ ایس کمیشن دے چار وچوں دو ارکان یعنی پنجاب دی نمائندگی کرن والے ریٹائرڈ جسٹس الطاف ابراہیم تے خیبرپختونخوا دے نمائندہ جسٹس (ر) ارشاد قیصر تن مہینے بعد یعنی جون وچ ریٹائر ہون والے نیں تے ایہناں دی تھاں پُر کرن لئی فیر حزب اختلاف دی رضامندی ضروری ہووے گی۔ ایس ویلے حزب اقتدار تے اختلاف وچکار جنی محبت نظر آئوندی اے ایہدے پاروں دو نویں ارکان دی تقرری وی فریقین وچکار اک نویں کشیدگی دا کارن بنے گا۔ سرکار نوں وی پتہ اے کہ چیف الیکشن کمشنر یاں کسے وی رکن نوں ہٹان دا طریقہ کار کناں اوکھا اے۔ کمیشن دے سربراہ دا مرتبہ سپریم کورٹ دے جج دے برابر اے۔ ایہناں نوں ہٹان لئی وی اوہو راہ اے جو کسے وی اعلیٰ جج دی سبکدوشی یاں برطرفی لئی آئین نے مقرر کر رکھیا اے۔ یعنی سپریم جوڈیشل کونسل نوں ریفرنس گھلنا ہووے گا۔ ہن ایہ چیف جسٹس دی سربراہی وچ قائم کونسل تے منحصر اے کہ اوہ ایس ریفرنس وچ پیش کردہ شکایتاں‘ دلیلاں من دی اے یاں ریفرنس ای چک کے سٹ دیندی اے پر پچھلے دو مہینے دی جملہ انتخابی بے قاعدگیاں نوں سرکار ولوں الیکشن کمیشن دے سرمڑھن دی مسلسل مہم تے اپوزیشن ولوں ایس مہم نوں بلیک میلنگ قرار دے کے ایہدی مزاحمت دے عزم نے پہلے توں ای کشیدہ باکسنگ رنگ وچ اک ہور نوکیلے پتھر دا وادھا کر دتا اے۔
پرجدوں مئی 2013ء نوں ہون والے عام انتخابات وچ نوازشریف نے سادہ اکثریت حاصل کر لئی تے نہ صرف پیپلزپارٹی نے انتخابی عمل تے مایوسی دا اظہار کیتا سگوں عمران خان نے تے ایس انتخاب نوں ملکی تریخ دا بدترین دھاندلی والا انتخاب قرار دے دتا۔ نہ صرف عمران خان سگوں پیپلزپارٹی دے رہنما خورشیدشاہ نے وی الیکشن کمشنر سنے پورے کمیشن دے استعفیٰ دا مطالبہ کیتا۔ اصول تے قنون پسند فخرو بھائی لئی ایہ سارا کھیڈ تماشا ناقابل برداشت سی ایس لئی اوہناں نے الیکشن دے ڈھائی مہینے بعد صرف اک ورھا ایس عہدے تے رہندے ہوئے احتجاجاً استعفیٰ دے دتا۔ ایہدے بعد تقریباً سولاں مہینے تک چیف الیکشن کمشنر دی کرسی خالی رہی کیوں جے نوازشریف حکومت تے حزب اختلاف پیپلزپارٹی وکھووکھ ناواں نوں پسند ناپسند کردے رہے آخر قرعہ فال وفاقی شرعی عدالت دے سابق چیف جسٹس تے سپریم کورٹ دے ریٹائرڈ جج سردار رضا خان دے ناں نکلیا۔ پی ٹی آئی نے وی ایس ناں نوں خاموشی نال قبول کر لیا جیویں ای الیکشن کمیشن نے اکبر بابر ولوں دائر پی ٹی آئی فارن فنڈنگ کیس سماعت لئی قبول کیتا پی ٹی آئی نے چیف الیکشن کمشنر دا ناں ولن دے خانے وچ لکھ دتا پر جولائی 2018ء دے عام انتخابات وچ کامیابی مگروں عمران خان نوں الیکشن فیر توں چنگا تے مسلم لیگ ن‘ پیپلزپارٹی تے جمعیت علمائے اسلام وغیرہ نوں زہر لگن لگ پیا۔
شروع دے ورھیاں وچ الیکشن کمیشن عملاً حکومت وقت دا تابعدار ادارہ سمجھیا جاندا سی۔ ایوب خانی آمریت وچ تن بیوروکریٹ ہیٹھ اُتے چیف الیکشن کمشنر بنے۔ سابق گورنر مغربی پاکستان اخترحسین 1962-64ء تک‘ جی معین الیدن خان 1964-68 تے این اے فاروقی 1968 توں اپریل 1973ء تک چیف الیکشن کمشنر رہے۔ ایس دوران 62ء دا صدارتی آئین بنیا۔ بنیادی جمہوریتاں دے انتخاب ہوئے تے فیر محترمہ فاطمہ جناح تے ایوب خان دے وچکار صدارتی مقابلہ ہویا۔ الیکشن کمیشن دا بس ایناں کم سی کہ حکومت وقت جو وی انتخابی منصوبہ بنا کے دے دیوے اوہنوں وفادار بیوروکریسی دی مدد نال پایہ تکمیل تک پہنچا دیوے۔ ہر کمشنر‘ ڈپٹی کمشنر تے ایس ایچ او سنے جملہ سرکاری مشینری اپنے طور تے الیکشن کمیشن سن تے اوہناں دا کم انتخابی عمل نوں غیرجانبداری نال پایہ تکمیل تک اپڑان دی تھاں اپنے اپنے حلقے دے سیاستداناں نوں سدھانا تے جبری مینجمنٹ دے راہیں نتیجے دا دھارا حکمران وقت دے حق وچ موڑنا سی پر جدوں ایوب خان نوں سپہ سالار یحییٰ خان نے معزول کیتا تے بالغ رائے دہی دی بنیاد تے اک بندہ اک ووٹ دے اصول تے پہلی واری مغربی تے مشرقی پاکستان وچ عام انتخابات لئی اک اجہے بااختیار الیکشن کمیشن دی لوڑ محسوس کیتی گئی جو وسیع ترین انتخابی مشق دا بھار متعلقہ سرکاری اداریاں دی مدد نال چک سکے۔
مشرقی پاکستان وچ سمندری طوفان دیاں تباہ کاریاں پاروں ہون والے بھاری جانی و مالی نقصان دے نتیجے وچ انتخابات دی تریخ نوں دو مہینے اگے ودھانا پیا تے ایہ انتخابات اکتوبر دی تھاں ست دسمبر 1970ء نوں ہوئے نتیجیاں توں ہٹ کے پولنگ دا عمل تقریباً بخیروخوبی تے شفاف طریقے نال انجام پایا بعد وچ جو خرابی ہوئی ایہدی ذمے وار سیاسی مارشل لاء قیادت نوں ٹھہرایا جا سکدا اے پر الیکشن کمیشن نے اپنے فرائض صاف ستھرے ا نداز وچ نبھائے سن۔(بشکریہ ایکسپریس)