سانوں اکھاں کھولنیاں پین گئیاں
لکھت:نذیر ناجی
لیونارڈوڈاونچی نے صدیاں پہلاں آکھیا سی کہ پانی ساری فطرت دا محرک اے۔ پانی دے بغیر اسیں صرف زندہ نہیں رہ سگاں گے زندگی لئی ضروری ہے ای پر صنعت لئی اک اجہی ای کہانی اے۔ پانی دے بغیر بہت سارے کاروبار بند رہن تے مجبور ہو جان گے۔ 2030تک پانی دی عالمی طلب وچ 50فیصد توں ودھ وادھے دی توقع تے اک محدود فراہمی دے نال قیمتی وسائل تیزی نال نایاب ہون دا خطرہ اے۔
پانی دے حوالے نال امسال پاکستان سنے دنیا بھر وچ مہمات چلن پر ویلے دے نال نال پیالی وچ طوفان تھمن لگا۔ کدئی سوالات جنم لین لگے؛ کیہ دنیا نے ایس مسئلے دا حل لبھ لیا؟ کیہ ساڈی طلب و رسد دی جامع منصوبہ بندی بنا لئی گئی؟ یاں صرف ویلا آن تے ای اسیں کوئی راہ کڈھاں گے؟ جیویں کہ ماضی وچ کردے آئے آں۔ پانی تک رسائی بہت ساری کمپنیاں دا ایجنڈا اے۔ ایہ ایہناں دے کارپوریٹ سماجی ذمہ داری دے پروگراماں دا اک حصہ وی اے۔ جے آکھیا جاوے کہ ایہ اک عملی مسئلہ بن چکیا تے غلط نہ ہووے گا۔ پانی دے استعمال تے ضوابط دے ودھدے ہوئے وسائل دے سخت ہون دی آس دے نال صنعتاں نوں اپنے کماں لئی گھٹ پانی ہون دا خطرہ اجے موجود اے۔ کمپنیاں لئی پانی دی وسعت پیدا کرن والی صنعتاں وچ پانی دی پائیدار حکمت عملی اک وجودی لوڑ بن دی جا رہی اے۔
پاکستان نوں پانی دے ودھدے ہوئے خطرے توں چھوٹ حاصل نہیں۔ سانوں وی ایہناں مسئلیاں دا ساہمنا کرنا پوے گا جہناں دا دنیا کرے گی۔ ماضی بعید دی گل نہیں مینوں یاد اے کہ پانی دی اہمیت دے حوالے نال اک مہم چلائی گئی پر ہن نہ جانے کتھے اے؟ آکھیا گیا کہ عالمی اداریاں دیاں چھاپیاں رپورٹاں دے مطابق 2025ء تک پاکستان وچ پانی نایاب ہو جاوے گا جے جلدی توں جلدی موثر اقدامات نہ کیتے گئے تے ایس مسئلے تے قابو پانا شاید ممکن نہ رہوے ۔ واش واچ آرگنائزیشن دی چھاپی اک رپورٹ دے مطابق آزادی پاکستان دے ویلے پاکستان وچ فیصد پانی دی قدر 56ہزار کیوبک میٹرز سی جد کہ ہن اوہ گھٹ ہو کے فیصد 1701کیوبک میٹرز رہ گئی اے جو کہ اک پریشان حد تک گھٹ سطح اے۔ لگ بھگ اک کروڑ سٹھ لکھ لوکاں دے کول گندہ پانی پین دے سوا ہور کوئی چارا ای نہیں۔ انج وکھائی دیندا اے کہ جیویں حکومتاں کبوتر وانگوں اکھاں بند کیتے بیٹھی رہیاں نیں۔ سارے ایس گل تے اکتفا کرنا چاہندے سن کہ سب چنگا اے جد کہ عالمی اداریاں دی رپورٹاں کجھ ہور ای روداد بیان کردی وکھائی دیندیا ں نیں۔
ویلا لنگھن دے نال پانی دی طلب وچ تیزی نال وادھا ہو رہیا اے۔ صدی دے آخر تک پانی دے دستیاب وسائل ادھے توں وی گھٹ ہو جان گے۔ مستقبل قریب وچ پاکستان دے صنعتکاراں لئی جہناں وچوں کجھ اپنے بین الاقوامی ساتھیاں دے مقابلے وچ 90فیصد ودھ پانی استعمال کردے نیں پانی دی دستیابی تے معیار آپریشنل ریگولیٹری خطرات موجود نیں۔ اہم معاشی مراکز دی ودھدی ہوئی آبادی تے انتہائی صنعتی سرگرمیاں دی وجہ توں پانی دے سب توں ودھ خطرات پنڈ دی بجائے شہراں نوں درپیش ہون گے۔ پانی لئی مستحکم حکمت عملی دی لوڑ اے ایہ بچت کئی کئی گنا ودھ ہو سکدی اے جے موثر طریقے نال ایہدے تے کم کیتا جاوے۔ منصوبہ جات وچ صنعتی مینوفیکچررز لئی پانی دے چیلنج نال نبڑن دے حل وچ بچت دے آسان اقدامات توں لے کے وڈے پیمانے تے پانی دی کارکردگی تے فضلہ پانی دی صفائی دے منصوبے شامل ہون۔ دوواں ای معاملیاں وچ بہت زیادہ فائدہ چکنا ہووے گا۔ نجی شعبہ پانی دی کھپت دا جائزہ لین پانی دے انفراسٹرکچر دی بحالی تے کارکردگی لئی اقدامات کرکے حکومت نوں اپنا حصہ پانا ہووے گا۔ بہت سارے معاملیاں وچ ایہ اقدامات ہن صرف کارپوریٹ ذمہ داری نہیں سگوں ایہناں دی بقاء لئی ضروری سرمایہ کاری دی لوڑ اے۔
صنعتی پانی دی کارکردگی نوں انفرادی معاملات تے کمپنیاں توں بالاتر ہونا چاہیدا اے۔ انڈسٹری ایسوسی ایشناں مالی اداریاں تے دوجے سٹیک ہولڈراں دے نال شراکت داری کرن نال اثر زیادہ ودھ سکدا اے۔ بنگلہ دیش وچ کلینر شپ فار کلینر ٹیکسٹائل دے توسط نال IFCنے شعبے وچ بہترین طریقیاں نال منصوبے بنائے گئے۔ ایس پروگرام وچ 200توں ودھ گیلی ملاں تے گارمنٹس فیکٹریاں نوں مشورہ دتا گیا جہناں نے پانی دے استعمال نوں ہر ورھے 18.4بلین لیٹر تک گھٹ کر دتا اے۔ واضح رہوے کہ صنعتی تے مالیاتی اداریاں دا پاکستان بھر وچ پانی دے استعمال نوں فروغ دین وچ اہم کردار اے پر ودھدے ہوئے چیلنج نال نبڑن لئی اک بزنس دی طرح معمولی نقطہ نظر کافی نہیں ہووے گا۔ ایس لئی مالی اعانت کاراں تے اہم سٹیک ہولڈراں دے نال نال سرکاری تے نجی شعبے دی وی سانجھی کوششاں دی لوڑ ہووے گی۔ کمپنیاں نوں نہ صرف اپنے کماں وچ سگوں ایہناں دی فراہمی دی زنجیراں تے اپنے محکمیاں دے اندر وی پانی دے خطرے دا انتظام کرن دی لوڑ اے۔ ایہناں نوں لازمی طور تے غور کرنا چاہیدا اے کہ ایہناں دا کاروبار تے ان پٹ کتھے نیں تے پانی دی کارکردگی تے توجہ دین۔ ایہناں نوں اپنی سوچ وچ سٹرٹیجک وی رہنا اے تے تیز رفتاری نال کم کرنا وی اے۔
آخر وچ عرض کردا چلاں کہ ایہ نہ صرف کارپوریٹ شہریت دی ذمہ داری دا معاملہ اے سگوں ایہناں دی بقاء تے کئی صدیاں تک سیارے دی بقاء لئی اک اہم کاروباری فیصلہ اے۔
