احسان اللہ وڑائچ بہل پوریا

لکھت:اعجاز احمد ضیا

چنہاں کنڈھے واقع شہر گجرات دا ناں لیندیاں ای عشق پریت دی داستان “سوھنی مہینوال ” چیتے آوندی اے۔ایس شہر دے مٹی دے بھانڈیاں توں الڑ مٹیار سوھنی دے گھڑے دی یاد تازہ ہو جاندی اے، اوہ کچا گھڑا جیہدے اتے سوھنی اپنے پکے تے سچے عشق دے بھروسے ٹھل پئی تے ڈب گئی۔ ایہہ ظاہری ڈبناں حقیقت وچ اوھنوں امر کرکے تار گیا۔ ایہدے نال نال صوفیانہ شاعری تے لوک گائیکی وچ وی گجرات دی مٹی بوہت زرخیز اے۔ سادے لفظاں وچ گجرات دی پچھان وچ مٹی دے بھانڈے، سوھنی مہینوال، صوفیانہ کلام تے لوک گائیکی شامل نیں۔ صوفی شاعراں وچ بوٹا گجراتی، فضل گجراتی، شریف کنجاہی، دائم اقبال دائم تے بابا عنائیت( بابا قصور مند ) ہوراں عشق حقیقی دی شمع روشن کیتی، نالے من شناسی توں رب شناسی تک دے کل درجیاں دا بیان اوہناں دے کلام دا خاصہ اے۔ لوک گائیکی دی گل کریئے تاں عالم لوہار، عنائیت حسین بھٹی، شوکت علی تے عارف لوہار نے ایس میدان وچ اپنا لوہا منوایا اے۔

اج کل گجرات دی اک ہور آواز دا جادو سر چڑھ کے بول رہیا اے، اوہ آواز اے جلالپور جٹاں دے نیڑے اک نکے جیہے پنڈ بہل پور نال تعلق رکھن آلے ” احسان اللہ وڑائچ” دی۔ بہل پور بابے عنایت (قصور مند) دی یونین کونسل کسوکی دا پنڈ اے۔ ایس لحاظ نال کسوکی نے پنجابی نوں بابا قصور مند (عنائیت وڑائچ) تے احسان اللہ وڑائچ دی شکل وچ دو انمول ہیرے دتے نیں۔ پنجابی زبان تے پنجابی نوں جانن آلے کسوکی دی ایس عنائیت تے احسان تے اودھے شکر گزار نیں۔ بہل پور دے اک درمیانے زمیندار محمد صادق وڑائچ دے گھر انیں سو اناٹھ (1959) وچ اکھ کھولن آلے احسان اللہ وڑائچ دا بھین بھراواں وچ تریجا نمبر اے۔ دل وچ شروع توں ای عشق، فقر تے تصوف دی ہنیری گھل پئی سی۔ ایسے کارن سکول وچ پڑھائے جان آلے الف “انار” تے ب “بکری” دی تھاں من وچ الف اللہ تے ب “بوٹی” نے جگہ پا لئی۔ آکھیا جاندا اے کہ فنکار بندے نئیں بلکہ پیدا ہوندے نیں، اندر دے فنکار دی سیان اوس دے ظاہر ہون دا سبب بندی اے۔ ساز تے آواز نوں سن کے دل دے تاراں دا وجنا عطائی ہوندا اے، نالے ایہدا جوڑ ظاہر نوں چھڈ باطن نال اے۔ ایس کیفیت نال احسان اللہ وڑائچ دا واہ نکیاں ہوندیاں ای پئے گیا سی۔ انج لگدا سی جیویں ساز تے آواز اودھدے لاشعور وچ شامل نیں۔ عشق تے عقل تے جنگ وچ اوھنے ہمیشاں عشق ول پکھ ماری۔ تائیوں تے اوھنے عشق دے ہتھوں مجبور ہو کے عقل دے مرکز سکول نوں اٹھویں جماعت پاس کرکے رب راکھا آکھ دتا۔ تصوف دے سکولے داخلہ لئے کے عشق دیاں ساریاں جماعتاں پاس کرن دی نیت کر لئی۔ پندراں ورھیاں دی نکی جیہی عمر وچ گانا شروع کیتا تے کئی سیانے دوراندیشاں جوانی چڑھدے ایس موڑے وچ لکے اوہ سارے گر تے آہر ویکھ لئے جیہڑے کسے وی وڈے گائیک لئی ضروری ہوندے نیں۔ رشک تے حسد دے جذبے کسے وی وڈے فنکار دے فن دا اعتراف ہوندے نیں، ایہہ اعتراف کئی پروگراماں وچ، ساتھی گائیگاں دے روئیے توں دسن لگ پیا۔ لوکاں دے ایس روئیے نے وڑائچ صاحب لئی اوس ہنیری دا کم کیتا جیہڑی تہانوں ہور اچا اڈن وچ مدد دیندی اے۔ سادی تے مٹھی طبیعت دے مالک احسان اللہ وڑائچ نے ایناں گلاں دی پرواہ کیتیاں بغیر اپنے کم نال کم رکھیا تے منزل ولے ودھدے گئے۔

سارے گاما دی اونچ نیچ جانن پاروں اوہدا واہ درباری، ایمن تے بھیروں راگاں نال پیا۔ سوھنی تے من بھاؤندی آواز دے نال نال استھائی تے انترے دی ونڈ نے اوھدی شہرت دی گڈی اچی توں اچی چاڑ دتی۔ روزگار دے سلسلے وچ وڑائچ ہوراں اپنے تناں بھراواں دی طرحاں فوج دا محکمہ نئیں چنیاں بلکہ پردیسی ہونا پسند کیتا۔ فوج دا محمکہ اوہناں دی گائیکی پسند طبیعت نال میل نئیں سی کھاندا یا اوہ ایس نوں گاؤن دی راہ وچ رکاوٹ جاندے سی۔ 1980 توں1984 تک مسقط وچ قیام نے اوہناں دی آواز وچ ہور درد تے سوز بھر دتا۔ پردیس دے صحراواں وچ پیغمبری پیشہ گلہ بانی اوہناں دے روزگار دا ذریعہ بنیاں۔ ایس مقدس پیشے تے اوہ اج وی مان کردے نیں تے ایہدا ذکر بڑے فخر نال کردے نیں۔1984 وچ مسقط توں واپسی تے ویاہ کروایا۔ حسن، صحت، سیرت تے آواز دیاں دولتاں دے نال نال اللہ نے اوھناں نوں اولاد دی دولت نال وی نوازیا۔سادہ تے مٹھی طبیعت دے مالک احسان اللہ دا سادہ لباس وی اوھناں دی پچھان بنیاں۔ اوھناں دھوتی کرتا، کھسہ تے سر تے پگ رکھ کے پیلیاں وچ کلام پڑھن دی ایک نویں تے وکھری ریت پائی۔ سنن آلیاں نوں تے جیویں آسے پاسے دی ہوش ای بھل جاندی اے۔ میاں محمد بخش، وارث شاہ، سلطان باہو، بلھے شاہ، بوٹا گجراتی، سائیں سردار تے بابے قصور مند نوں پڑھیا تے ڈب کے پڑھیا۔ احسان اللہ وڑائچ دا شمار اوھناں گائیکاں وچ ہوندا اے جنہاں نوں سنن دے نال نال ویکھن تے وی دل کردا اے، مطلب اللہ تعالیٰ نے اوہناں نوں چنگی آواز دے نال نال سوھنی صورت وی عطا کیتی اے۔ فیر سونے تے سہاگا ایہہ کہ سیرت پاروں وی اوہ حسن دی اس دولت توں مالامال نیں۔ اوہناں کول بیٹھیاں وقت گزرن دا احساس تک نئیں ہوندا، انج جاپدا اےجیویں ملن والا اوہناں نوں مدتاں توں جاندا اے۔ راقم نال اوھناں دا تعارف یوٹیوب چینل ” فوک میوزک” دے ذریعے ہویا۔ اوھناں دے سب توں نکے پتر محمد عثمان نوں ایہہ کریڈٹ جاندا اے کہ اوہ آواز جیہڑی گجرات تے ارد گرد دے کجھ علاقیاں وچ سنی جاندی سی۔ اوھنے سوشل میڈیا دا پلیٹ فارم ورتدیاں ہویاں ساری دنیا تے متعارف کرا دتی۔ ایس وقت یو ٹیوب تے اوھناں دے ڈیڈھ لکھ توں ودھ سبسکرائبرز تے بےشمار سنن آلے نیں، ” فوک میوزک ” پنجابی کلام دا سب توں وڈھا چینل بن چکیا اے۔ ایس چینل دا سب توں وڈھا وادھا ایہہ وے کہ کسے قسم دے ساؤنڈ ایفیکٹ دا سہارا لیاں بغیر وڑائچ صاحب دی جینوئن آواز دے وچ سارا کلام ریکارڈ کیتا جاندا اے۔ ایہو وجہ اے کہ اوھناں دے چاہن آلے نویں کلام دا انتظار بڑی شدت نال کردے نیں۔