صوفی ازم…سائنس و ٹیکنالوجی

لكهت:تنویرظہور

پنجاب سرکار نے لہور وچ شیخ ابوالحسن شازلی صوفی ازم سائنس و ٹیکنالوجی ریسرچ سنٹر 100ملین دی رقم نال قائم کر دتا اے۔ افتتاح خاتون اول بشریٰ عمران نے کیتا۔ اوہناں دا کہنا سی کہ شیخ ابولاحسن شازلی دی دینی تے سماجی خدمات سلاہن جوگ نیں۔ اوہ امیر بندے سن‘ اوہناں نے اپنی ساری دولت اللہ دی راہ وچ خرچ کر دتی۔ خبر موجب معروف صوفی سکالر شیخ ابوالحسن شازلی نے یارھویں صدی عیسوی وچ مراکش دے شاہی خاندان وچ اکھ کھولی۔ ساری عمر دین اسلام تے تصوف دے ناں کیتی۔ اوہناں دے ناں توں ریسرچ سنٹر نوں منسوب کرن دا مقصد خطے وچ مذہبی رواداری تے علم دوستی نوں فروغ دینا اے۔ خبر پڑھ کے میں سوچیا کہ سانوں ریسرچ سنٹر دا ناں رکھن لئی اینی دور مراکش جان دی لوڑ کیوں محسوس ہوئی؟ کیہ پاکستان وچ صوفیاء کرام دی کمی اے؟ ایہناں وچوں کسے دے ناں توں ایہ ریسرچ سنٹر منسوب کیتا جا سکدا اے۔
نصرت جاوید نے اپنے اک کالم وچ حضرت علی ہجویریؒ تے حضرت میاں میرؒ لہوری دا ذکر کیتا اے جے اسیں پنجاب دی سطح تک ویکھیے تے بابا فریدؒ، سلطان باہوؒ، خواجہ غلام فریدؒ تے بلھے شاہؒ ورگے صوفیاء کرام دیاں درگاہواں موجود نیں۔ پاکستان دے دوجے صوبیاں وچ وی صوفیاء کرام دیاں درگاہواں مرجع خلائق نیں۔ خاتون اول بشریٰ بی بی دی روحانی وابستگی حضرت بابا فریدؒ نال اے۔ زیادہ بہتر سی کہ بابا جی دے ناں توں ایس ریسرچ سنٹر نوں منسوب کیتا جاندا اے۔ پاکستان وچ غالباً ایہ پہلی مثال اے کہ کسے خاتون اول دے ذہنی رجحان نوں سامنے رکھدے ہوئے ایس قسم دا ریسرچ سنٹر قائم کیتا گیا اے تے افتتاح وی اوہناں توں ای کریا گیا۔ میں سوچنا واں کہ جے خاتون اول جمائمہ یاں ریحام خان ہوندیاں تے ماڈرن ازم‘ سائنس و ٹیکنالوجی سنٹر قائم کیتا جاندا؟ سائنس و ٹیکنالوجی دے نال صوفی ازم والی گل وی سمجھ نہیں سکیا۔ صوفی ازم‘ سائنس و ٹیکنالوجی توں وکھرا تصور اے۔ سائنس اوہ علم اے جہدے وچ کائنات دا مشاہدہ تے مطالعہ کیتا جاندا اے۔ نویاں نویاں گلاں دریافت تے عجیب و غریب معلومات حاصل کیتی جاندی اے۔ ریڈیو‘ ٹیلی ویژن‘ ٹیلی فون‘ تار برقی‘ فوٹو گرافی‘ سینما‘ ہوائی جہاز‘ ریل‘ موٹر وغیرہ ایجادات ایسے علم پاروں وجود وچ آئیاں۔ طبی سائنس راہیں ان گنت بیماریاں دی وجوہات تے اوہناں دے علاج دا پتہ لایا گیا۔ ایہ علم جنی اہمیت رکھدا اے اوناں وسیع وی اے۔ دنیا دے سارے علوم وچ ایہ اک اجیہا علم اے جو بنی نوع انسان دی زندگی وچ انقلاب عظیم برپا کرن دا کارن اے تے جہدے پاروں اسیں آئے دن دی ترقیات دا مشاہدہ کر سکنے آں۔ ٹیکنالوجی‘ صنعتی فنون دا علم اے یعنی فنون دے ارتقاء دا مطالعہ۔
وزیراعظم عمران خان نے روحانیت نوں سپرسائنس بنان دا کہیا سی۔ ایہنوں سپرسائنس کیویں بنایا جاوے گا۔ ریسرچ سنٹر قائم کرکے؟ صوفی ازم یاں تصوف بارے علامہ اقبال نے 1917ء وچ سید سلیمان ندوی دے ناں اک خط وچ لکھیا سی کہ ایہدے وچ کوئی شک نہیں کہ تصوف دا وجود ای سرزمین اسلام وچ اک اجنبی پودا اے جنہے عجمیاں دی دماغی آب و ہوا وچ پرورش پائی اے قرآن تے تصوف بالکل متضاد بنیاداں تے بنیاں عمارتاں نیں تے قرآن فی الواقع تصوف دی باطل عمارت نوں ڈھان لئی آیا سی۔ ہسپانیہ دے مشہور صوفی محی الدین ابن عربی نوں شیخ اکبر کہیا جاندا اے۔ تصوف تے اوہناں دی کتاب فصوص الحکم اہم سمجھی جاندی اے۔ ایس کتاب بارے علامہ اقبال نے اپنے اک خط وچ لکھیا سی کہ جتھوں تک مینوں پتہ اے۔ فصوص الحکم وچ سوائے الحاد و زندقہ دے ہور کجھ نہیں ایہ چھیویں صدی ہجری وچ اندلس وچ پیدا ہوئے تے 638ھ نوں دمشق وچ وفات پائی۔ پروفیسر محمد شریف بقا دی کتاب اقبال اور تصوف دا پہلا ایڈیشن 1991ء وچ چھپیا۔ بعد وچ ایہدے ہور ایڈیشن چھپے۔ ایس کتاب وچ پروفیسر رفیع الدین ہاشمی (معروف اقبال شناس) دا دیباچہ شامل کیتا گیا اے۔ پروفیسر ہاشمی صاحب لکھدے نیں کہ علامہ اقبال نے اسلم جیراج پوری نوں اک خط وچ لکھیا کہ تصوف وچ جے کہ تصوف وچ جے اخلاص فی العمل مراد اے تے کسے مسلمان نوں ایہدے تے اعتراض نہیں ہو سکدا۔ پر ہاں جدوں تصوف فلسفہ بنن دی کوشش کردا اے تے عجمی اثرات دی وجہ نال نظام عالم دے حقائق تے باری تعالیٰ دی ذات بارے موشگافیاں کرکے کشفی نظریہ پیش کردا اے تے میری روح اوہدے خلاف بغاوت کردی اے (اقبال نامہ صفحہ 53-54) شیخ ابوالحسن شازلی یارھویں عیسوی وچ پیدا ہوئے۔ بابا فرید دا دور بارھویں صدی دے آخر دا اے۔ بابا جی نے اجودھن دے نیڑے اک بے آباد تھاں تے اپنی سکونت لئی پسند کیتی جہنوں اج پاکپتن کہندے نیں۔ آپ دے جماعت خانے وچ خاص و عام نوں آن تے ٹھہرن دی اجازت سی۔ آپ نوں لوک نذرانہ یاں ہدیہ پیش کردے تے آپ جماعت خانے وچ آن والیاں دے کھان پین تے آل دوالے دے غریباں تے مسکیناں دی حاجت روائی تے خرچ کر دیندے تے آپ اپنے اہل خانہ سنے بڑی تنگی نال گزاردے۔ آپ اکثر روزہ رکھدے۔ بابا فرید نے روحانی جمہوریت دا طریقہ اپنایا تے ایسے طرزعمل نوں عام کرن دی تحریک چلائی۔ بابا جی نہ صرف انسان نوں احتجاج دا حق دیندے نیں سگوں آپ انسان نوں ایہ حق وی دیندے نیں کہ اوہ اپنے ماحول تے بھرواں تبصرہ تے تنقید وی کر سکدا اے۔ بابا فرید دے نظریات نوں سامنے رکھدے ہوئے پنجاب سرکار ایہدے تے غور کر سکدی اے بابا فرید صوفی ازم‘ سائنس و ٹیکنالوجی ریسرچ سنٹر۔٭٭