زراعت‘ کپاہ تے مِلاں دے چرخے

لكهت:اشرف شریف

اک زرعی سائنس دان نیں ڈاکٹر اقبال بندیشہ۔ کپاہ تے تحقیق دے حوالے نال بڑا نمایاں ناں اے۔ اوہو کپاہ جہنوں یونانیاں نے پنجاب وچ ویکھیا تے تعجب کیتا‘ اوہو کپاہ جہنوں دیوندرستیارتھی نے اپنی کویتا وچ روشن کیتا تے لفظ چمکن لگ پئے۔ جہدے تے شاکرشجاع آبادی نے کہیا:
تینڈے نازک پیر کپاہ ورگے
ایہ خاک تے نہیں ساڈے ہاں تے رکھ
ڈاکٹر اقبال بندیشہ نے 2006-7ء وچ اک نان بی ٹی بیج متعارف کرایا۔ پاکستان وچ زرعی سائنس دان تے ماہرین نوں نجی سیکٹر دی مدد حاصل نہیں ہوندی ایس وجہ نال ایہ قابل قدر لوگ ذاتی مسئلیاں دا شکار ہو جاندے نیں۔ اقبال بندیشہ نوں جمشید چیمہ ورگا قدردان مل گیا۔ بی ٹی کاٹن سیڈ توں مراد اجیہا بیج اے جہنوں جنیاتی اعتبار نال کیڑے تے بیماریاں دے خلاف مزاحمت دے قابل بنایا گیا ہووے۔ بی ٹی کاٹن ٹینڈے دیاں سنڈیاں نال مقابلہ کر سکدی اے۔ ایہدی مخالفت ایس وجہ نال ہوندی اے کہ بھارت وچ بی ٹی کاٹن کاشت کرن والے کساناں نوں سنڈیاں توں تے نجات مل گئی پر نویاں بیماریاں نال مقابلے لئی اوہناں نوں مہنگی دوائیاں خریدنیاں پئیاں۔ 36دے نیڑے کساناں نے پیداواری لاگت پوری نہ ہون تے قرضہ چڑھن تے خودکشی کر لئی۔ ایہو وجہ اے کہ پاکستان وچ بی ٹی کاٹن دا ناں لیندیاں ای چنتا ہوندی اے۔ ایہناں حالات وچ کوئی کسے شخصیت یاں کمپنی تے بی ٹی کاٹن ویچن تے فیر کساناں دے نقصان دی گل کرے تے دھیان فوراً بھارت دے کساناں دیاں اوکڑاں تے جا پیندا اے۔ ڈاکٹر اقبال بندیشہ نے کاٹن دا نواں سیڈ جمشیداقبال چیمہ دی کمپنی دے نال رَل کے مارکیٹ کرن دا منصوبہ بنایا۔ جمشید چیمہ دی کمپنی نے مارکیٹ وچ گھلن توں پہلاں اپنے آپ آزمائش کیتی۔ ملتان دے بعد لہور دے علاقے سندر وچ اپنے تجرباتی فارم تے ایس بیج نوں کاشت کیتا۔ بعد وچ حیدرآباد تے میرپور خاص وچ ایہدی تجرباتی کاشت کیتی گئی۔ سائبان 202 دے ناں توں رجسٹرڈ کرائے گئے ایس بیج نوں فی ایکڑ پیداوار ریشے دی لمبائی تے کیڑیاں دے حملے دے امکانات دے معیار تے باقی بیجاں توں بہتر پایا گیا۔
ڈاکٹر اقبال اوہناں دیہاڑیاں محکمہ زراعت نال وابستہ سن تے جمشیداقبال چیمہ دی زرعی مصنوعات دی کمپنی دے نال تحقیقی و مشاورتی خدمات دے رہے سن۔ ملتان‘ لہور‘ حیدرآباد تے میرپور خاص وچ مجموعی طور تے کمپنی نے ڈیڑھ سو ایکڑ رقبے تے سائبان 202 نوں آزمائشی طور تے کاشت کیتا۔ آزمائش دا مقصد وکھووکھ علاقیاں دے درجہ حرارت خنکی تے ماحول وچ بیج دی کارکردگی دا جائزہ لینا سی۔ کمپنی نوں بیج دے معیار تے تسلی ہوئی۔ مسئلہ اوس ویلے آیا جدوں کمپنی نے ویکھیا کہ کاٹن سیڈ دی مارکیٹ چار پنج کروڑ روپیے دی اے۔ رجسٹرڈ کمپنیاں دے نال نان رجسٹرڈ ان گنت کمپنیاں تے کاشتکار اپنا بیج ویچ رہے نیں۔ پیسٹی سائیڈ دی مارکیٹ 80ارب روپیے دی اے ایہدے وچوں جمشیداقبال چیمہ دی کمپنی کئی ارب دا سالانہ کاروبار کردی اے اوہناں دی کمپنی نوں لگا کہ کاٹن سیڈ دا بزنس اوہناں لئی ٹھیک نہیں۔ اوہناں نے بیج نوں مارکیٹ وچ لیان دا منصوبہ اوتھے ای روک دتا۔ کاروباری فیصلے ایس طرح کیتے جاندے نیں۔ ڈاکٹراقبال بندیشہ نے جدوں کمپنی دی عدم دلچسپی ویکھی تے اوہ بہاولپور یونیورسٹی ٹر گئے۔ ہن اوہ آپ ایس بیج نوں ویچدے نیں۔ جمشیداقبال چیمہ پی ٹی آئی دے رہنما نیں وزیراعظم عمران خان نے اوہناں نوں اپنا معاون خصوصی برائے زراعت و غذاتی تحفظ مقرر کیتا اے۔ پاکستان وچ زراعت ایس وجہ نال پسماندہ اے کہ ساڈیاں حکومتاں کول زراعت دی بین الاقوامی جہتاں نوں سمجھن والے بندیاں دی تھوڑ اے۔ کسے جماعت نے زرعی سائنس داناں‘ محققین‘ سرمایہ کا رتے اختراع پسند نوں کدی موقع نہیں دتا کہ اوہ زرعی شعبے دی پسماندگی دور کرے۔
زراعت بارے لکھدا رہنا واں جاننا واں کہ پچھلے کجھ ورھیاں توں کپاہ دے زیرکاشت رقبے وچ کمی آئی اے مسلم لیگ (ن) دی حکومت وچ وزیرخزانہ اسحاق ڈار نے وی کپاہ دے زیرکاشت رقبے وچ کمی نوں برآمدات وچ کمی دی وجہ قرار دتا سی۔ میں جمشیداقبال چیمہ توں زیرکاشت رقبے تے بیماریاں توں پاک کاٹن سیڈ تے تحقیق بارے پچھیا تے کہن لگا‘ حالیہ بجٹ وچ حکومت نے زراعت دی ترقی لئی 62ارب روپیے رکھے نیں۔ ایہناں وچوں دس ارب روپیے صرف ریسرچ لئی رکھے گئے نیں۔ کاٹن تے ریسرچ لئی اک ارب روپیے رکھے گئے نیں۔ نویاں لیبارٹریاں جینز جینٹکس بینک تے پہلے توں موجود لیبارٹریاں دی ری سٹرکچرنگ لئی دو ارب روپیے استعمال کیتے جان گے۔ پچھیا: کپاہ دی قیمت پیداواری لاگت توں گھٹ ہو جاندی اے ایہدا کوئی حل؟ جواب ملیا‘ حکومت نے 4.5ارب روپیے ایس مقصد لئی رکھے نیں کہ کپاہ دا مُل جے پنج ہزار روپیے فی من توں تھلے آن لگے تے ٹریڈ کارپوریشن آف پاکستان مداخلت کرکے آپ خریداری کر لوے۔ ایس توں علاوہ کسان نوں فی ایکڑ 3900 روپیے کاٹن تے سبسڈی دتی جا رہی اے۔ جمشیداقبال چیمہ دا کہنا سی کہ ٹیکسٹائل ملز مالکان دی تنظیم نوں اوہناں آکھیا اے کہ کسان نوں قیمت ٹھیک نہ ملنا تے ملز نوں مہنگی کپاہ ملن دی وجہ درمیان وچ آڑھتی تے بروکر نیں۔ ملز مالکان اپنے ماہرین نوں آپ خریداری لئی کاشت کار دے کول گھلن۔ مثبت گل ایہہ وے کہ اپٹما نے ایس تجویز نال اتفاق کیتا اے۔ کپاہ سیاست والی جنس نہیں ایہ تے محبتاں دا لباس بناندی اے۔ جمشید چیمہ دے کول قابل عمل منصوبہ اے جو ٹیکسٹائل دی صنعت‘ کسان تے ایکسپورٹر لئی اکوجیہا فائدہ بخش اے۔ سانوں امید اے کہ ملاں دے چرخے اک واری فیر گھمن گے۔ جمشیداقبال چیمہ زراعت نوں سمجھدے نیں پی ٹی آئی ایس میدان وچ کامیاب ہو سکدی اے شاید ایہو دھڑکا اے جو اوہناں نوں نشانہ بنایا جا رہیا اے۔٭٭