پنجاب دی رہتل دے رنگ سائبان تے بھلیکھا دے سنگ(وارث شاہؒ)
وارث شاہؒ دی پوری شاعری وچ پنجاب دی تہذیب و ثقافت دا عکس اک شفاف شیشے وانگوں نظر آندا اے
عتیق انور راجہ
برصغیر پاک و ہند وچ وسن والی قوماں دے مشاہیر نوں پوری دنیا وچ اک خاص مقام حاصل اے کہ اوہناں نے رب دی عطا نال اپنے ذہنی تخیلات نوں بروئے کار لیاندے ہوئے اپنے خیالات نوں موتیاں دی لڑی وچ پرو کے مخلوق خدا دی رہنمائی کردے ہوئے ایہناں نوں سدھا رستہ وکھان دا فریضہ نبھایا اے۔ ایہناں صوفی درویش با صفت، باعمل بزرگاں وچ حضرت داتا گنج بخشؒ ؒ، حضرت سلطان باہوؒ، حضرت بابا فرید گنج شکر ؒ،بابا پیر فضل شاہ ؒ، بابا بھلے شاہؒ، پیر وارث شاہؒ، شاہ عبدالطیفؒ بھٹائی، میاں محمد بخشؒ، رحما ن باباؒ، شاہ حسینؒ تے ایہناں جہے دیگر باکمال بزرگ شامل نیں جنہاں نے مخلوق خدا دی رہنمائی کردے ہوئے اللہ تعالیٰ ای دے عنائیت کیتے ہوئے علم نال لوکاں نوں سدھا رستہ وکھایا۔ اج اسیں پنجابی ثقافت تے روایات نوں اجاگر کرن وچ سب توں ممتاز ناں رکھن والے صوفی بزرگ شاعر حضرت پیر وارث شاہؒ دے بارے وچ گل کرنے آں۔
بقول وارث شاہؒ ’’بناں مرشداں راہ نہ ہتھ آوے‘‘
وارث شاہؒ نے دیس پنجاب دے لوکاں دے دل اپنی شاعری دے ذریعے موہ لئے کیوں جے وارث شاہ نوں پنجابی زبان وچ جیہڑا مقام و مرتبہ حاصل اے اوہ کسے ہور شاعر نوں حاصل نہیں۔ وارث شاہؒ دی پوری شاعری وچ پنجاب دی تہذیب و ثقافت دا عکس اک شفاف شیشے وانگوں نظر آندا اے تے ایس دے نال ای اسلامی روایات دا پرچار وی خوب احسن طریقے نال کیتا گیا اے۔ پیر وارث شاہؒ نے اپنی تصنیف ہیر وارث شاہ وچ ہیر رانجھا دے کردار وچ لوکاں نوں اک پاسے تے صوفیہ وجودیہ وانگوں عشق حقیقی دے ماورائی تصور دی ترجمانی مجاز دے رنگ وچ کیتی تے دوجے پاسے مجازی عشق دے دلائل وی خوب دتے ۔ ایہو وجہ اے کہ آپ دی ایہہ تصنیف اک روشن منار دی حیثیت رکھدی اے۔
ایہہ معنی خاص قرآن مجید دے نیں
جیہڑے شعر میاں وارث شاہ دے نیں
وارث شاہؒ نے اپنے کلام نال ثابت کیتا کہ ایہناں نوں ایس پنجاب دھرتی نال کس دقدر لگائو سی تے اوہناں نے ایہہ دس دتا کہ اوہ پنجابی زبان دے سچے موتی تے وارث نیں۔ آپ دی تصنیف پنجابی ادب دا اک اجلا، انوکھا تے دل دی گہرائیاں وچ اثر کر جان والا بلند شاہکار اے جس وچ افسانہ تے شاعری ای نہیں بلکہ ڈرامہ وی اے۔ وارث شاہؒ دی تصنیف تقریباً تن سو سال پہلاں دے معاشرے دے احساس و جذبات دی عکاسی کردی اے جس نال ایس دور دے تہذہبی، ثقافتی، معاشرتی، زندگی دی تصویر نمایاں نظر آندی اے۔ وارث شاہ دی تصنیف وچ اہم خوبی ایہہ وی اے کہ پوری دنیا دے مذہباں نال تعلق رکھن والے لوک ہیر وارث شاہ نوں اک وار ضرورپڑھ رہے نیں۔ وارث شاہؒ نوں عربی، فارسی، ہندی، سنسکرت ، پنجابی تے دیگر زباناں وچ عبور حاصل ہون دے علاوہ فلسفہ، حدیث،فقہ، رمل،نجوم، موسیقی، منطق تے فلکیات دے علاوہ دیگر اسلامی تے دنیاوی علوم اُتے وی مکمل دسترس حاصل سی ایسے وجہ نال وارث شاہؒ اِکّو ویلے اک مورخ ، محقق، ادیب، صوفی تے سچے عاشق سن تے ایسے بے پناہ عشق حقیقی نے آپ نوں حضرت وارث شاہؒ بنا دتا۔وارث شاہ روشن ہوئے نام تیرا
کرم ہوئے جے رَبّ شکور دا اے
اپنے حمدیہ کلام وچ لکھدے نیں؛
اوّل حمد خدا ئے دا ورد کیجیے عشق کیتا سو جگ دا مول میاں
پہلے آپ ہی ربّ نے عشق کیتا تے معشوق ہے نبی رسولﷺ میاں
عشق داراگ تے ایس دی تشریح لوکاںدے ذہناں تے دلاں وچ انقلاب پیدا کر دیندی اے۔ پیر وارث شاہؒ دا شمار وی اِنج دی ای انقلابی ادبی شخصیات وچ ہوندا اے۔ ”ہیر وارث شاہ” دا ترجمہ ہن تیکر کئی زباناں وچ ہو چکیا اے وارث شاہ نے ہیر رانجھا دے کردار تے اپنے ناں نوں ہمیشہ لئی امر کر دتا۔ وارث شاہؒ دی شاعری وچ اینی چاشنی اے کہ پڑھن تے سنن والا مست ہو جاندا اے تے ایس دی زبان توں وارث شاہؒ دی تعریف لئی آفرین دا لفظ بے اختیارنکل آندا اے۔ وارث شاہؒ جامع کمالات تے علم دا سمندر سن۔ جنہاں نے بظاہر اک عشقیہ داستان نوں مجاز دے رنگ پیش کر کے ایس وچ روحانیت دا درس دتا۔ وارث شاہؒ نے اپنی تصنیف وچ دنیا دے وڈے وڈے مسالک تے ایس دے بانیاں دا وی ذکر کیتا۔ وارث شاہ دی تصنیف پنجابی زبان دی انسائیکلوپیڈیا اے۔ جس وچ آپ نے ماں بولی دیس پنجاب دی تہذیب و ثقافت نوں مختلف پیریاں وچ سمون دے علاوہ ماحول رسم و رواج، طرز بودوباش، صنعت و حرفت، حالات کشاوری، طبی ادویہ، اسمائے جانور تے ایہناں دی خصیل بیان کر کے دریا نوں کوزے وچ بند کر دتا۔ وارث شاہ دے کول الفاظ و تراکیب دا اک لازوال ذخیرہ موجود سی جس نے آپ دی تصنیف نوں چار چن لا دتے، ایہو وجہ اے کہ آپ دی تصنیف وچ عربی، فارسی، سنسکرت تے ترکی دے علاوہ دیگر کئی مقامی تے بین الاقوامی زباناں دے الفاظ ملدے نظر آندے نیں۔ وارث شاہ نے اپنی تصنیف وچ لوکاں نوں پیار، مساوات تے بھائی چارہ دا درس دین دے نال نال انسان نوں ایس دے حقیقی مقصد دی تکمیل تے ایس دی منزل تیکر اپڑن لئی رستہ وی دکھایا جد کہ وارث شاہؒ نے اپنی شاعری وچ ظلم و ستم دے بارے وچ فرمایا اے۔
بعد ازاں اپنی تصنیف وچ معاشرتی اصلاح دے بارے وچ لکھدے نیں:
صلح کیتیاں فتح جے ہتھ آوے
کمر جنگ تے مول نہ کسئیے نی
حضرت پیر وارث شاہؒ دے 223ویںسالانہ عرس دی تقریبات وچ شرکت دے سائبان ویلفیئر سوسائٹی رجسٹرڈ تے روزوار بھلیکھا دی ٹیم جنڈیالہ شیر خان شیخوپورہ اپڑی۔ چیف آرگنائزر سائبان خرم شہزاد بھٹہ پچھلے 24 ورھیاں توں پیر وارث شاہؒ دے دربار اُتے حاضری دین دا شرف رکھدے نیں پر ہن کجھ ورھیاں توں سائبان تے بھلیکھا دے اشتراک نال ایس سفر وچ بوہت سارے لکھاری، میڈیا نال جڑے تے عام لوک وی ایس قافلے وچ شامل ہون لگے نیں۔ پڑھے لکھے لوکاں دے ہم سفر بنن نال جتھے قبراں دے حوالے نال کیتا جانا پروپیگنڈا دم توڑ رہیا اے تے اوتھے زائرین اہل صاحب مزار دے بارے زیادہ بہتر انداز وچ جانن لگے نیں تے اسیں کہہ سکنے آں کہ ہن برسات دی پرواہ کیتے بغیر ہر عمر دے لوک ساڈے ہمسفر بن رہے نیں تے ایہہ سفر پچھلے کجھ ورھیاں توں پورے جوش و جذبے نال ہو رہیا اے۔ ایس وار صدر سائبان عتیق انور راجہ دی قیادت تے چیف آرگنائزر سائبان خرم بھٹہ دی تیاریاں دے نال ترتیب دتا گیا تے قافلے وچ سینئر کالم نگار و ایڈیٹر روزنامہ ڈویژنل ٹائم چوہدری سجاد مشتاق،چیف روپورٹر رانا اظہر،موٹیویشنل سپیکر سہیل بشیر،کالم نگار وں میںمحمدعثمان اشرف،عمر فاروق،راجہ افضال عزیز،مہر امین،ماہرین تعلیم میں سے سجاد سردار وڑائچ،شکیل باجوہ صاحب جبکہ سینئر صدر سائبان یعقوب انجم مغل،چیف آرگنائزر سائبان یاسر مشتاق مغل،رفاقت،یسین گجر،عمر،ارم شہزاد بھٹہ،حسن بھٹہ،حذیفہ بھٹہ،مون بھٹہ،کمیرہ مین لطیف بٹ و دیگر شامل سن ۔ہر کوئی ایس دے حوالے نال جنہا پرجوش سی واپسی اُتے ایس دا دل ایس توں زیادہ خوشیاں نال بھریا ہویا سی۔ سب نے ایس گل دا عہد کیتا کہ ایسے طرح پنجاب دی مزارات تے ثقافتی مراکز اُتے سیاحتی دورے ترتیب دتے جانے چاہیدے نیں جس نال اک پاسے لوکاں نوں صوفیا دے کلام و پیام نال امن و محبت دا درس دتا جا سکدا اے تے دوجے پاسے پنجاب دی سیاحت وی فروغ پا سکدی اے۔ 23 جنوری 1722 نوں جنڈیالہ شیر خان وچ پیدا ہون والے پیر وارث شاہؒ 1798 نوں 76 ورہے دی عمر وچ ملکہ ہانس دے مقام اُتے اپنے خالق حقیقی دے کول چلے گئے تے ہیر وارث شاہ د ی شکل وچ رہندی دنیا تیکر لئی اک شاہکار اپنے پچھے چھڈ گئے۔ آپ نوں اپنے آبائی پنڈ جھنڈیالہ شیر خان وچ بھائی تے والد دے پہلو وچ سپرد خاک کیتا گیا۔
