پنجاب صوفی اینڈ یوتھ آرگنائزیشن ولوں سید وارث شاہؒ دی یاد وچ مشاعرہ
ایس مشاعرے دا سہرا اِک طرحاں کلے جاوید پنچھی دے سِر جاندا اے کیوںجے پنجابی زبان وادب ، کلچر تے پنجابی صوفی ازم دے ودھارے واسطے جاوید پنچھی لمے چر توں کم کر رہیا اے
رپورٹ: آفاق بٹ
پنجابی زبان وادب کلچر تے پنجابی صوفی شعراء دی ترجمان تنظیم ’’پنجاب صوفی اینڈ یوتھ آرگنائزیشن‘‘ ولوں مہان پنجابی صوفی شاعر تے پنجابی لوک داستان ’’ہیر رانجھا‘‘ دے خالق حضرت سید وارث شاہ رحمۃ اللہ علیہ دی یاد وچ اک مشاعرا کروایا گیا ۔
ایس مشاعرے دا سہرا اِک طرحاں کلے جاوید پنچھی دے سِر جاندا اے کیوںجے پنجابی زبان وادب ، کلچر تے پنجابی صوفی ازم دے ودھارے واسطے جاوید پنچھی لمے چر توں کم کر رہیا اے۔
ایہ قدرت دا قانون اے کہ ازل توں لے کے اج تائیں ایس دھرتی تے کیہ سگوں انساناں دی ایس دنیا وچ جنے وی منکھ آئے، اوہناں ساریاں نوں اللہ تعالیٰ نے وکھ وکھ وصفاں نال نوازیا ہندا اے۔اوہناں ای وصفاں وچوں اک’’ تخلیق کار‘‘ ہونا وی اے۔میرے خیال موجب کسے دا ’’اِنسان‘‘ ہونا ہی سب توں وڈا وصف اے ۔
’’تخلیق ‘‘ عربی زبان دے لفظ ’’خَلَقَ‘‘توں بنیا اے۔جہدے معنے ، ’’بنانا، پیدا کرنا‘‘نیں۔ اَللہ تعالیٰ قرآنِ کریم وچ اِنج اَرشاد فرماندا اے
’’جو کجھ وی اس دنیا وچ اے پیدا کیتا اوس تہاڈے واسطے،اسماناں ول ہویا اِنجے ست اَسمان اوہنے سترائے،ہر شے دا وَل اُس نوںo ‘‘(البقرہ،آیت ۲۹ )
’’رب تیرے نے ملائک نوں جدوں دسیا سی ،میں دنیا وچ خلیفا اِک بناون لگاں (فرشتے) آکھن لگے کیہ بناویں گا اُس وچ ،جہڑا بھنڈیاں پاسی رَت وگاسی، اسیں تیرا ناں جپدے حمداں کردے تے وڈیاندے تینوں، رب نے آکھیا جو کجھ میں جاناں اوہ تسی نہ جانوں‘‘o (البقرہ، آیت ۳۰ )
سورۃ النساء دی پہلی آیت وچ ارشاد اے ۔ ’’لوکو! ڈرو اپنے رب توں جس تہانوں پیدا کیتا اصلوں اوسے(آدم) توں اِی ساتھ وی اُس (آدم )دا پیدا کیتااوہناں دوواں دی راہیں مرد تے عورت کھلارے اوہنے بے حسابےo ‘‘
فیرسورۃ الانعام دی پہلی آیت وچ ارشاد فرمایا۔ ’’حمد اللہ دی کرنی پھبدی جس دھرتی اسمان بنائے،اَتے ہنھیرے ، چانن،کافر لوکی مڑ وی اپنے رب دے نال کسے نوں گِن دےo ‘‘ ایسے سورۃ دی آیت ۷۳ وچ ایہ فرمان انج اے۔
ایہ اسمان ایہ دھرتی اوسے برحق نے پیدا کیتے تے جد آکھے گا ہو جا فیر ہو جاسی،برحق اُس دا کہنا، اوسے دی ای اوس دیہاڑے چلسی، جس دن صور پھوکیا جاسی، علم اے اُس نوں ظاہر تے باطن دا ،اوہ حکیم خبیر اےo ‘‘
اللہ تعالیٰ نے انسان تے کیہ سگوں سارے جہان تخلیق کیتے تے قرآن کریم وچ بار بار دسیا کہ انسان نوں خلقن والی ذات خدا دی اے۔ ایہدا ثبوت سانوں نبی کریم ﷺ تے پہلی وحی دے نزول توں ای مل جاندا اے۔جہدے وچ ارشاد ہویا سی۔
’’پڑھ اپنے رب دے ناں نال جہنے بنایا آدمی نوں خون دی پھٹک نال۔‘‘
فیر سورۃ الحجر دی آیت ۲۶ وچ ارشاد فرمایا ۔’’بیشک اَساں انسان نوں کھڑکدی ہوئی مٹی توں بنایا جہڑی اصل وچ اک سیاہ بودار گارا سی۔‘‘
سورۃ المومنون دی آیت ۱۲ تا ۱۴ وچ ارشاد فرمایا۔بیشک اَساں آدمی نوں چُنی ہوئی مٹی توں بنایا،فر اوہنوں پانی دی بوند کیتا،اک مضبوط ٹھہرائو وچ،فر اَساں پانی دی بوند نوں خون دی پھُٹک کیتا،فر خون دی پُھٹک نوں گوشت دی بوٹی،فر گوشت دی بوٹی نوں ہڈیاں،فر ایہناں ہڈیاں تے گوشت چڑھایا،فر اوہنوں ہور شکل وچ اُٹھان دتی۔‘‘
گل ہو رہی سی خلیفا بنائون دی۔ خلیفے دا مطلب اے نائب ۔ جہنوں اپنے اختیاراں وچوں کجھ اختیار سونپ دتے جاون۔اللہ ہر شے دا مالک ومختارِ کُل اے۔قادرِ مُطلق اے۔ہر شے اوہدے قبضا قدرت وچ اے۔اوہ جو چاہے ،جدوں چاہے،جویں چاہے،کر سکدا اے۔لہٰذا رحمتِ کبریا جوش وچ آئی تے اوہنے اپنیاں بے شمار صفتاں اپنے بندے نوں دان کر دیاں تخلیقی صفت وی حضرتِ انسان نوں بخش دتی۔ ایویں تے نائب نہیں آکھیا گیا نا!ایہدا ثبوت سانوں ایس گل توں مِلدا اے کہ اوہ ای اختیار حضرت عیسیٰ ابنِ مریمؑ ہوراں نوں بخشیا گیاسی۔کیوں جے اللہ تعالیٰ نے حضرت مریم ؑ ہوراں نوں آپ فرمایا :
’’تے سکھا دے گا (اللہ)(حضرت عیسیٰؑ) نوںلکھنا تے حکمت تے تورات تے انجیلo تے اسرائیل کیاں وَل اُس نوں اوہ رسُول بناسی تے اوہ(عیسیٰ علیہ السلام) آکھسی میں تہاڈے رب ولوں ہاں نشانی لے کے آیا،میں تہاڈے ساہمنے مِٹی توں پکھو جہی مورت بناناں ،فر اوہدے وچ پھوک مارناں،تے اوہ جھٹ پٹ پکھو ہو جاندی اے اللہ دے حکم نال، میں جماندرُو اَنھّے نالے کوڑھے وی ٹھیک کر دینا واںتے موئے وی زندا کرناں اللہ دے حکموں،ایہ وی دَساں کیہ کھاندے او؟کیہ ذخیرا کردے او گھراں وچ ؟جے ایمان لیائونا چاہوو تاں تہاڈے لئی ایہدے وچ بہت نشانیاں نیں۔(آلِ عمران۔۔۔۔۴۸،۴۹ )
غور کرن والی گل اے۔ کہ جدوں اسیں خالق ہون وجوں اللہ تعالیٰ بارے گل کراں گے تے لفظ ’’قدرت ‘‘آئے گا۔ایہو گل نبیؑ بارے ہووے تے ’’معجزہ‘‘۔ وَلی دی ’’کرامت‘‘تے جدوں ایہ گل کسے دنیا دار یا عام بندے(بھاویں اوہ عام نہیں ہوندا) بارے کراں گے تے فیر ایہنوں ’’اِستدراک‘‘آکھاں گے۔
ایسے استدراک دا کجھ حصا ، جتھے ایس دنیا تے آئون والے ان گنت منکھاں نوں دان ہویا۔اوتھے ایہدا کجھ حصا چبہ سندھواں ضلع شیخوپورا توں کڑیال کلاں دی دھرتی آ وَسّے بابا غلام رسول کھوکھر(حضرت علی علیہ السلام دی غیر فاطمی اولاد) دے گھر وی کھلر گیا۔اصلوں انج جویں عَشَقَ (امر ویل)کھلردی اے۔ایہ اک اجہی بوٹی اے ۔ جہدی نہ کوئی جڑ ہوندی اے،نہ پتر ، نہ تنا۔بس ہوا نال آپ مہارے کسے وی رُکھ تے ایہدی اک تار جہی آ چمڑدی اے۔تے فیر بہت چھیتی اوس رُکھ نوں پوری طرحاں اپنی لپیٹ وچ لے لیندی اے۔تاں ای تے اوہناں دا پتر جاوید اقبال وی آسمانِ تخلیق دا ’’پنچھی‘‘ ہو گیا۔
جویں عَشَقَ(امر ویل) دی جڑ نہیں ہوندی اصلوں انج ای کسے وی منکھ دے تخلیق کار ہون واسطے ایہ ضروری نہیں کہ اوہدے وڈکیاں وچوں کوئی قلمکار ہووے۔کہندے نیں حضرت وارث شاہ ہوراں دے گواہنڈھ رہ کے بندا عاشق، چور، فقیر ، یا شاعر، بن جاندا اے۔جاوید پنچھی نے وی حضرت وارث شاہ ہوراں دے گواہنڈی ہون دا پورا لابھ چکیا تے شعر کہن لگ پیا۔
میرا ذاتی خیال اے کسے وی بندے دا صرف قلمکار ہونا ای بڑی وڈی گل اے۔ کیوں جے ایہ صفت ای اوہنوں ہور لوکائی توںنویکلا کر دیندی اے۔
جاوید پنچھی پیدا تے ضلع شیخوپورا دے اِک پنڈ چبہ سندھواں وچ ہویا پر ایہ شاعری دے سمندر دا تارو بننا چاہندا سی ۔ اوہدی ایسے تانگھ نے اوہنوں حضرت وارث شاہؒ دے گواہنڈی پنڈ کڑیال کلاں وچ لیا آباد کیتا۔جتھے جاوید پنچھی نے شاعری دے متعلق علم عروض دا چِلّہ کیتا۔ تے فیر اوہنوں اک اجہی چیٹک لگی کہ۶ ستمبر ۱۹۹۷ء نوں پنچھی نے پنجابی لوکائی دی سیوا واسطے ’’گندلاں‘‘ پکا کے انج ونڈیاں جسراں یارھویں دے چائول ونڈے جاندے نیں۔
ایس مگروںجاوید پنچھیؔ دے دل وچ پنجابی زبان و ادب تے پنجابی لوکائی دی سیوا دا جذبا اینا ودھ گیا کہ اوہنے جنوری ۱۹۹۸ء نوں کتاب لڑی دی صورت وچ اپنا اک ’’گواہ‘‘ بنا لیا جہڑا کہ صرف 2 مہینیاں مگروں ای اک ’’ٹھگ زاہد ‘‘دی بری نظر دا شکار ہو گیا۔
جنوری۲۰۰۰ء وچ جاوید پنچھی نے اپنے پنڈکڑیال کلاں توں اک نواں ’’پنچھی‘‘ اُڈایا ۔جہڑا ہر مہینے پنجابیاں دے سدے لہندے پنجاب توں چڑھدے پنجاب تک تے فر’’ سعودی عرب، دبئی، ناروے، کینیڈا، امریکا دی ریاست کیلیفورنیا، جرمن تے ہالینڈ تک اپڑاندا رہیا۔تے پردیس وسدے پنجابیاں دیاں ہاواں پاکستانی پنجابیاں تک اپڑاندا رہیا۔
اصل وچ اوس ’’پنچھی‘‘ دی وجھا نال ای جاوید پنچھی دی پرسدھی(مشہوری) ہر دیس دے واسیاں وچ ہو گئی سی۔تے فر اچن چیت جاوید پنچھی دے دِل وچ اِسلامی تعلیمات دے سمندر دیاں چھلاں دا ہڑھ آ گیا تے اوہدی پیاس ودھ گئی ۔ اَکھاں وچ مدینہ ویکھن دی سِک دن بدن ودھدی گئی تے فر ۱۴ اگست ۲۰۰۳ء نوں جاوید پنچھی نے اک نعت پراگا ’’کوثر دے والیﷺ ‘‘ دی بارگاہِ اقدس وچ بڑی عاجزی نال اپنے اکھراں راہیں پیش کیتا تے دربارِ رسالت مآب ﷺ وچ اپنی حاضری لگوائی۔
’’کوثر دے والیﷺ‘‘ چھاپن لگیاں پروفیسر ڈاکٹر جمیل پال ہوراں نے اک واری پُچھیا: ’’پنچھی! ایہ نعت پراگا چھاپن پچھے کدھرے انعام لین دی سوچ تے نہیں؟‘‘ تے جاوید پنچھیؔ وچارا ڈاکٹر صاحب دے ایس سوال دے جواب وچ صرف اینا آکھ سکیا :
’’مینوں دنیاوی انعام دا کوئی لالچ نہیں ،میں صرف ثواب تے گزارا کر لواں گا۔ اِک گل ہور ایہ کہ جدوں میں مر جاواں تے ایہ نعت پراگا میری قبر وچ میرے نال دفن کر دتا جائے۔ جدوں قبر وچ نبی کریم ﷺ ہوراں نوں میرے ساہمنے بٹھا کے منکر نکیر میتھوںنبی کریم ﷺ دی محبت بارے پُچھن’’مَاکُنْتَ تَقُوْلُ فِیْ ھٰذَا الرَّجُلِ(اس شخص ’’محمد ﷺ‘‘ بارے تُوں کیہ کہندا سیں؟) (صحیح بخاری، حدیث۱۳۷۴) تے میں اوہناں نوں تحریری طور تے ثبوت وکھا سکاں۔جے میرے لفظاں نوں قبول کر لیا گیا تے ایہی میرا انعام ہووے گا‘‘
اسیں تے گل کررہے ساں پنجابی صوفی شاعر حضرت سید وارث شاہ رحمۃ اللہ علیہ دی یاد وچ کروائے گئے مشاعرے دی ۔ جاوید پنچھی دی شخصیت تے ایویں وچ آ گئی ۔
ہرسال وانگ ایس ورھے وی وارث شاہ رحمۃ اللہ علیہ دی یاد وچ ایہ مشاعرہ ۲۴ جولائی ۲۰۲۱ء ہفتے والے دن ، ۸ساون نوں ہویا۔ جہدی صدارت کئی کتاباں دے لکھاری ، لندن تے چڑھدے پنجاب دی یاترا کر کے مڑن والے محترم جناب سلطان کھاروی ہوراں کیتی۔
اچیچے پروہنیاں وچ ظفروال توں آئے
محترمہ آصفہ مریم (صدر PBA ضلع نارووال)، معروف پنجابی شاعر محترم جناب انور اُداس (مرید کے)، ڈاکٹر محمد حنیف گل (کڑیال کلاں) تے محترم جناب شیرباز اعوان (منیجر وارث شاہ کمپلیکس جنڈیالہ شیر خان) شامل سن ۔
محترم جناب شیرباز اعوان صاحب نے گل کردیاں آکھیا کہ : ’’ مہان شاعر حضرت وارث شاہ دی یاد وچ کروائے گئے مشاعرے وچ جسراں جاوید پنچھی نے مینوں سدیا اے۔ ایہ میرے واسطے بڑی عزت دی گل اے‘‘۔
شیرباز اعوان نے ایہ وی آکھیا کہ:’’مینوں پتا لگا اے ہر ورھے وارث شاہ دے مشاعرے تے اصل شاعراں نال دھرو ہوندا اے ۔ میں وعدا کرناں جدوں تک میں ایتھے آں مقامی شاعراں نوں ترجیح دتی جائے گی تے کسے وی اصل شاعر نال دھرو نہیں ہون دتا جائے گا‘‘
پنجابی صوفی شاعر وارث شاہ دی یاد وچ کروائے گئے ایس مشاعرے وچ رلت کرن والے شاعراں دے ناں انج نیں:
جاوید پنچھی ،عدنان ہرل، امجد تنہا، فصیح حیدر، کاشف زریں، فہیم صدیقی، عاصم بسمل، افضال اسلم، عقیل ہاشمی،اُم عمارہ، علی عرفان، یونس گل، وارث علی وارث ،صفدر سندھو، سمسون مخزن، ڈاکٹر ایم ایچ بابر، امجد جاوید، ریاض اکبر معصومی، ندیم افضل، ڈاکٹر حنیف گل، نعیم گیلانی، اظہر عباس،
مشاعرہ مُکن مگروں آئون والے پروہنیاں سنے مشاعرے دے رلتی شاعراں دی خدمت وچ لنگر پیش کیتا گیا۔جہدے وچ بکرے دا قورما، تندور دیاں روٹیاں تے من پسند بوتلاں شامل سن۔
