دردناک انسانی تماشے

حمیداحمد سیٹھی

ہن تک دے سب توں ودھ پڑھے لکھے‘ زیرک‘ کرشمہ ساز صاحب الرائے وزیراعظم ذوالفقارعلی بھٹو نے اقتدار لئی کیہ کیہ پاپڑ نہیں سن ویلے۔ اوہناں نوں بلامقابلہ منتخب کرا لیا گیا سی۔ ایہدے وچ کوئی شک نہیں کہ اپنی دوجی ٹرم وچ اوہناں نے سٹھ فیصد توں ودھ سیٹاں تے یقینا جت جانا سی پر قطعی اکثریت یاں Absolute Power دا نشہ ای کجھ ہور اے۔ بھٹو صاحب نے لوکاں تے علماء دی خوشنودی لئی جمعہ نوں ہفتہ وار چھٹی قرار دے دتا۔ شراب دی وکری تے افیون دے ٹھیکیاں تے پابندی لا دتی تاں جے سیاسی طور تے اوہناں دا قد ہور اُچا ہو جاوے پر اوہناں دا کوئی حیلہ و حربہ کارگر ثابت نہ ہویا۔ اوہ پی این اے دی تحریک دے آخر تے دوبارہ الیکشن کران تے وی راضی ہو گئے پر اوہناں نوں قتل دے جرم وچ سزائے موت دے دتی گئی۔
1981ء وچ اوس ویلے دے سپریم کورٹ دے سینئر جج دراب پٹیل دی کار دا لہور توں اسلام آباد جاندے ہوئے حادثہ ہو گیا۔ اوہ تے محفوظ رہے‘ ڈرائیور معمولی زخمی ہویا۔ میں دورے توں واپسی تے اوتھوں گزر رہیا سی۔ جسٹس صاحب نوں اپنی جیپ وچ بٹھا کے اسسٹنٹ کمشنر ہائوس کھاریاں لے آیا۔ ڈیڑھ گھنٹے تک اوہناں دی میزبانی دا موقع ملیا۔ حادثے دی اطلاع اجے اوہناں دے گھر اسلام آباد دتی جانی سی۔ ٹیلی فون تے ایہ انتظامات کرن دوران سپریم کورٹ دے جج تے میرے یعنی مقامی انتظامی افسر وچکار تعلق اک بڑے بے تکلفی والے رشتے وچ بدل چکیا سی۔ ایدھر اودھر دیاں گلاں دے بعد میں گھما پھرا کے گل شروع کیتی تے رائے لئی کہ جے کسے بڑے اہم فوجداری کیس دے ٹرائل دوران جج ملزم تے عدالتی سوالات دی بھرمار کر دیوے تے ایہ تاثر عام ہو جاوے کہ جج ذاتیات تے اتر آیا اے تے ملزم وی اعتراض کر دیوے تے کیہ جج نوں مقدمے دی سماعت توں دستبردار نہیں ہونا چاہیدا؟۔ گل سن دیاں ای جسٹس دراب پٹیل صاحب بولے‘ کدھرے تسیں جسٹس مولوی مشتاق دے بھٹو ٹرائل دا ذکر تے نہیں کر رہے۔ ایہدے تے میرا حوصلہ ودھ گیا تے اوہناں توں ہور پچھ لیا کہ عدم شہادت والے کیس وچ کوئی شریک جرم جہنوں اپنی سزایابی دا تھوڑا جیہا وی خدشہ ہووے کسے ہور نوں ملوث کرن لئی کسے وڈی لالچ یاں اپنی بریت دے وعدے دے بناں اقبال جرم نہیں کردا۔ بھٹو کیس وچ شریک ملزماں نے اینی آسانی نال اقبالی بیان کیوں تے کیویں دے دتا۔ دراب پٹیل صاحب سامنے والی کندھ تے نظراں جما کے بولے کہ اقبالی ملزمان انج کمرہ عدالت وچ وڑدے سن جیویں فاتح ریسلر کامیابی دے بعد ریسلنگ رنگ وچ گھمدا اے حالاں کہ اک سزا یافتہ تے نیم مردہ ہوندا اے۔ میں فیر جرأت کیتی تے آکھیا کہ اقبال جرم کرن والیاں نال ممکن اے کوئی وعدہ یاں معاہدہ کیتا گیا ہووے یاں فیر ڈرا دھمکا کے لالچ دتا ہووے۔ ایہدے تے جج صاحب نے سر ہلا کے کہیا میں وی انج ای محسوس کیتا سی۔
ذوالفقارعلی بھٹو اک کرشماتی تے عہد ساز شخصیت سن جہناں دے مخالف وی اوہناں دی قابلیت تے جادو بیانی دے معترف سن۔ اوہ بھٹو دی قوت استدلال توں ڈرے رہندے سن۔ اوہناں دے ناقد تے اختلاف رکھن والے وی اوہناں دے نال مذاکرات دی میزتے بیٹھن توں ڈردے تے کتراندے سن کیوں جے اوہناں نوں اٹھن ویلے اوہناں دی تائید وچ سر ہلانے ای پیندے سن۔ ایس مقناطیسی تے صاحب الرائے بندے دا عروج وی بے مثال سی تے زوال وی عبرت انگیز۔ ایہدی فیملی دی دوجی اہم شخصیت نصرت بھٹو سن۔ اوہ اک وزیراعظم دی بیوی سن تے اک وزیراعظم دی ماں وی۔ آپ وی اک ملزمہ ای نہیں مدت تک قابل رحم حالات وچ رہی۔ بھٹو دا اک پُتر دیارغیر وچ پراسرار حالات وچ اپنے فلیٹ دے اندر ای مردہ پایا گیا جد کہ دوجا اپنی ای بھین دے عہد وزارت عظمیٰ وچ پولیس دے ہتھوں ماریا گیا تے اوہدا لہو اجے وی کسے دے ہتھ تے تلاش نہیں ہو سکیا۔
بھٹو دی اک دھی دو واری وزیراعظم منتخب ہون دے باوجود سزایافتہ تے مفرور‘ جلاوطن رہی جد کہ بعد وچ وزیراعظم رہن والا کجھ مقدمیاں وچ دو واری ملا کے ست ورھے جیل وچ رہیا۔ ایس خوفناک تے دردناک انسانی تماشے تے اج کل دے حالات نوں ویکھن والیاں تے اہل نظر لئی ایہ عبرت دا مقام اے تے ایس ملک دے وسنیکاں لئی لمحہ فکروی۔ جد کہ کئی درجن سیاستدان ایس ویلے نیب دے نشانے تے نیں پر ایہ سارے بڑے شاطر نیں کہ نیب جرائم دیاں کڑیاں ملان وچ اوکڑاں دا شکار اے۔٭