ظفر علی خان دی حیاتی تے سیوا دے سَجرے پَکھ

زمیندار اخبار مولانا ظفر علی خان دی جرات مندانہ تحریراں تے ولولہ انگیز شاعری دے باعث اینھاں مقبول
ہویا کہ ایہہ اخبار ان پڑھ لوک وی خرید دے تے کسے توں پڑھوا کے مولانا ظفر علی خان دیاں تحریراں سُندے

محمد آصف بھلی

اک صحافی مچھندر نے اپنے کالم وچ بغیر کسے دلیل، ثبوت تے جواز دے مولانا ظفر علی خان دے خلاف لکھیا تے دل وچ بوہت تکلیف ہوئی، مولانا ظفر علی خان دی حیاتی، سیوا، قربانیاں تے کارنامیاں توں نوجوان نسل پوری طرح جانو وی نہیں۔ لوڑ ایس گل دی اے کہ نویں نسل نوں تحریک آزادی دے عظیم مجاہد مولانا ظفر علی خان دی علمی تے ادبی تے صحافتی خدمات نال پوری طرح متعارف کروایا جائے تاکہ فیر کسے صحافتی مسخرے نوں مولانا ظفر علی خان دے خلاف یا بد گوئی دی جرات نہ ہوئے۔ زمیندار اخبار اُنج تے 1903ء وچ شروع ہویا پر مولانا ظفر علی خان نے زمیندار دی ادارت 1909 وچ اپنے والد مکرم مولوی سراج الدین احمد دی وفات دے بعد سنبھالی۔ زمیندار اخبار مولانا ظفر علی خان دی جرات مندانہ تحریراں تے ولولہ انگیز شاعری دے باعث اینھاں مقبول ہویا کہ ایہہ اخبار ناخواندہ لوک وی خرید دے تے کسے توں پڑھوا کے مولانا ظفر علی خان دی تحریراں سُندے۔ زمیندار دی تحریراں جو خاص طور تے انگریز حکومت دے خلاف ہوندیاں۔ ایہناں تحریراں نوں بنیاد بنا کے کئی وار ضمانت طلب کیتی جاندی، کدی اخبار ضبط کرن دا حکم دتا جاندا۔ کدی پرنٹنگ پریس دی ضبطی دا حکم صادر ہوندا۔ تے کدی مولانا ظفر علی خان نوں نظر بند کر دتا جاندا۔ جدوں حکومت ولوں 10,10 ہزار دی ضمانت طلب کیتی جاندی جو اج دے حساب نال کئی کروڑ روپئے بن دے نیں تے مولانا ظفر علی خان لئی زمیندار دی اشاعت جاری رکھنا ممکن نہ ہوندا۔ عوام ضمانت دی ایہہ بھاری رقم چندہ جمع کر کے فراہم کر دیندے تے زمیندار فیر شائع ہونا شروع ہو جاندا تے مولانا ظفر علی خان اپنی حق گوئی تے بیباکی دا جھنڈا جھکن نہ دیندے۔
جدوں انگریز حکومت لئی مولانا ظفر علی خان دی تحریراں ناقابل برداشت ہو جاندیاں تے فیر کدی قید تے کدی گھر وچ نظر بندی مولانا ظفر علی خان دا مقدر بن جاندیاں ۔ مولانا ظفر علی خان وی مولانا حسرت موہانی وانگوں بڑی طرقہ طبیعت دے آزاد فش انسان سن۔ جیل دی قید ہوئے یا گھر وچ نظر بندی ایس نال مولانا ظفر علی خان دا حوصلہ، جرات، ہمت تے دلیری مزید ودھ جاندی اے۔ مولانا ظفر علی خان کہندے کہ ایہہ قید و نظر بندی میرے لئی ’’علمی حوالات‘‘ اے۔ ہن مینوں اوہ علمی کمالات وکھان دا موقع ملے گا تے آزاد ہون دی صورت وچ وی نہ ملدا۔ ہن دن رات میرے کتاباں وچ بسر ہون گے۔ میں ہن نعت تے ضابات دے موتی پرون لئی پہلے توں ودھ فرصت رکھنا واں۔ جیل وچ گھل کے سیاست نوں جے میرے لئی شجر ممنوعہ بنان دی کوشش کیتی گئی اے تے میں اپنے ادبی ذوق دی آبیاری لئی تے آزاد واں۔ مولانا ظفر علی خان نوں حضرو مقام اُتے اک تقریر دی پاداش وچ 5 سال دی قید ہوئی۔ پر ایہہ سزاواں تے قید و بند دی صعوبتاں مولانا ظفر علی خان دے جذبہ حریت نوں شکست نہیں دے سکدے سن۔ مولانا ظفر علی خان دے پرنٹنگ پریس نوں وی کئی وار ضبط کیتا گیا۔
1930 دے لگ بھگ مولانا ظفر علی خان نوں اک وار فیر 3 سال لئی جیل دا مہمان بننا پیا پر ایہناں دے پائے استقامت وچ کدی لغزش پیدا نہیں ہوئی تے تحریک آزادی دا ایہہ عظیم مجاہد انگریز حکومت دے خلاف اپنے قلم دی تلوار نال لڑدا ای رہیا اک غیر ملکی سامراجی حکومت دے خلاف جدوں قلم توں تیغ دا کم لیا جاندا اے تے فیر ایس دی بڑی بھاری قیمت ادا کرنی پیندی اے۔ مولانا ظفر علی خان ایہہ بھاری قیمت ادا کرن لئی ہر ویلے تیار رہندے سن۔ قید و بند دیاں سختیاں، جیل وچ چکی پیسن دی مشقت تے کدی قید تنہائی دیاں اذیتاں۔ مولانا ظفر علی خان ایہناں سارے مراحل توں گزارے گئے پر حکومت دے خلاف ایہناں دی تحریراں دی گھن گرج کدی مدھم نہیں ہوئی۔ مولانا ظفر علی خان نے صحافت نوں جرات تے وجاہت بخشی تے خوابیدہ مسلمان قوم نوں ایہناں دی تحریراں دی بدولت اوہ بیداری تے جذبہ حریت عطا ہویا جس دا ثمر سانوں پاکستان دی آزادی دی صورت وچ ملیا۔مولانا ظفر علی خان دی کس کس خوبی تے خداداد صلاحیتاں دا ذکر کیتا جائے۔اوہ صرف اک ممتاز و منفرد صحافی ای نہیں سن۔ اوہ اک قادر الکلام شاعر وی سن۔ ایہناں دے کئی اشعار زبان زد خاص و عام تے ضرب المثل وانگوں مشہور نیں۔ اوہ اک بے مثال ادیب تے انشاء پرواز وی سن۔ فیر ایہناں دا اپنا اک منفرد انداز خطابت وی سی۔ ایہناں دے فن خطابت توں ای سکھ کے شورش کاشمیری آپ اپنے ویلے دے سب توں وڈے خطیب قرار پائے۔ مولانا ظفر علی خان نے صحافت نوں بے شمار نویں الفاظ تے بوہت ساری نویں ترکیباں دتیاں۔ ایس اعتبار نال وی صحافت وچ اج تیکر ایہناں دا کوئی ثانی پیدا نہیں ہویا۔ مولانا ظفر علی خان اک عملی سیاست دان وی سن۔ اسلامی علوم وچ وی ایہناں نوں بلا دی دسترس حاصل سی۔ ناموس رسالتﷺ دے تحفظ تے قادیانی فتنے دے خلاف ایہناں دے قلمی جہاد دے حوالے نال وی کوئی بندا ایہناں دی برابری دا دعویٰ نہیں کر سکدا۔ قادیانی فتنہ پیدا کرن لئی انگریز دی جیہڑی مکروہ سازش سی۔ ایس دا پردہ چاک کرن وچ مولانا ظفر علی خان دا کردار سب توں ودھ کے وے۔ قادیانیت نال مولانا ظفر علی خان نوں کوئی ذاتی عناد نہیں سی۔ قادیانیت دے خلاف ایہناں دا جہاد حرمتِ رسول ؐ دے تحفظ دا تقاضہ سی۔ مولانا ظفر علی خان دا ایہہ عقیدہ سی کہ نماز، حج، زکوٰۃ تے روزے دی فرائض دی ادائیگی دے بعد وی اسیں مسلمان نہیں ہو سکدے تے جدوں تیکر حضورنبی کریم ؐ دی حرمت اُتے جان قربان نہیں کر دیندے ساڈا ایمان کامل نہیں ہو سکدا ۔ ایہہ عشق رسول ؐ ای سی جس وچ ڈُب کے مولانا ظفر علی خان نے جنہیاں وی نعتاں کہیاں اوہ ناقابل فراموش تے غیر فانی نیں۔ ظفر علی خان دی نعتیہ شاعری ای ادب وچ قیامت تیکر ایہناں دا ناں بطور شاعر زندہ رکھن لئی کافی اے۔
دل جس سے زندہ ہے وہ تمنا تمہی تو ہو
ہم جس میں بس رہے ہیں وہ دنیا تمہی تو ہو