مزار بابا موج دریا بخاری

حضرت موج دریا بخاری 930 ھ وچ اوچ شریف وچ پیدا ہوئے۔ آپ دا تعلق سلسلہ سہروردیہ نال اے۔ آپ دی لہور آمد دے متعلق اک روایت کافی مشہور اے جہنوں آپ دے تقریباً سارے سوانح نگاراں نے درج کیتا اے۔ ایہناں ساریاں دا ماخذ غالباً تحقیقات چشتی ای اے۔ مولوی نور احمد چشتی لکھدے نیں کہ اکبر بادشاہ جدوں قلعہ چتوڑ فتح کرن گیا تے ساری کوششاں دے باوجود کامیابی حاصل نہیں ہوئی۔ علم نجوم دے ماہراں نے تجویز دتی کہ موج دریا بخاری کولوں دعا کروائی جاوے۔ا کبر نے حضرت دے کول لوکاں نوں روانہ کر دتا۔ تسیں اوہناں دی درخواست نوں رد نہیں کیتا تے آکھیا کہ اسیں خود لشکر گاہ آواں گے۔ ایہدے تے تہاڈے کولوں استفسار کیتا گیا کہ تہاڈی تشریف آوری دا سانوں کیویں پتہ چلے گا تے حضرت نے آکھیا جدوں میں میدان وچ آواں گا اوہدوں تیز انھیری آوے گی تے سارے چراغ گل ہو جان گے سوائے اک دے’ اوہو ساڈا خیمہ ہووے گا۔ چنانچہ کجھ دناں مگروں انج ای ہویا تے اکبر برہنہ پا تہاڈے خیمہ ول آیا۔ آپ نے فتح دی پیش گوئی کیتی۔ قلعہ جدوں فتح ہو گیا تے اکبر نے آپ نوں درخواست کیتی۔ تسیں میرے کول رہو یا میری سلطنت وچ کدھرے وی تے حضرت نے لہور رہنا پسند فرمایا۔ سید لطیف دے بقول لہور وچ حضرت دے قیام دے کارن ای اکبر نے لہور نوں دارالحکومت بنایا سی۔ محمد دین فوق نے ایس واقعہ اتے کجھ شک دا اظہار کیتا اے۔ اوہ آکھدے نیں ”تعجب اے کہ اقبال نامہ اکبری’ دربار اکبری تے طبقات اکبری وغیرہ وچ کسے جگہ مہم چتوڑ دے نال ایس واقعے داذکر نہیں۔بہرحال اوہناں دے تقدس دی وجہ نال یا ایس واقعے پاروں اکبر اوہناںدا بڑا احترام کردا سی۔ اکبر نے لہور دے علاوہ تہانوں بٹالہ وچ وی کافی جاگیر وغیرہ عطا کیتی سی۔ مورخین لہور دے بقول اکبر دا اوہ فرمان جہدے وچ آپ دی جاگیر نذر کیتی گئی۔ عرصہ دراز تک آپ دی اولاد دے کول محفوظ رہیا۔ آپ نے اپنی ایہناں جاگیراں دی آمدنی خدمت خلق لئی وقف کر دتی تے تن لنگر خانے جاری کیتے۔ آپ دی سخاوت تے دریا دلی دے کارن ای آپ نوں عوام کولوں موج درجا دا لقب ملیا۔ بعض نے ایس لقب دی وجہ تسمیہ کجھ ہور وی لکھیا اے جیویں کہ آپ دے دربار دے کولوں دریا راوی لنگدا سی یا تسیں ایس دریا دا رخ بدلیا سی۔ راقم دے کول پہلے درج وجہ ای قرین قیاس اے۔ آپ توں بے شمار کرامتاں وی منسوب نیں۔ خصوصاً طالب ہاشمی نے آپ دی سوانح وچ بہت ساری کرامتاں دا تذکرہ کیتا اے۔ ایہناں وچ بیشتر تے اوہ نیں جہڑی تقریباً ہر بزرگ دے حوالے نال ملدیاں نیں۔ البتہ آپ توں منسوب اک کرامت زبان زد عام اے۔ صاحب حدیق الاولیا لکھدے نیں۔ ”اک دن حضرت دے روبرو کسے نے آکھیا سید سنی نہیں کاٹھ دی کنی نہیں۔ ایہہ تقریر سن کے حضرت نے اک لکڑی دی ہانڈی منگوائی تے دونوں پیراںدا چولہا بنا کے اوہدے وچ اگ جلا دتی تے ہنڈیا وچ چاول پا دتے۔ جدوں تک چاول پک نہ گئے پیراں دے اتے ہانڈی رکھی رہی۔ خدادی قدرت نال نہ تے پیر سڑے نہ ہنڈیا لکڑی دی سڑی تے حضرت نے فرمایا ویکھو سید وی سنی اے تے ہنڈیا وی لکڑی دی ایہہ کرامت ویکھ کے اہل مجلس حیران ہوئے۔کجھ قلم کاراں نے ایس واقعہ نوں انج وی درج کیتا اے کہ جدوں حضرت نے ہنڈیا منگوائی تے اوہناں دے فرزند نے آکھیا آپ نہیں میں ایس معاملہ وچ پورا اتراں گا تے حضرت نے آکھیا تہانوں وی لوڑ نہیںایہہ ادنیٰ جیا کم تے ساڈا خادم وی کر سکدا اے۔ چنانچہ تہاڈے خادم فرید نے ایہہ کرامت وکھائی۔ تقریباً سارے بزرگاں نال بہت ساری کرامتاں منسوب ہوندیاں نیں جہناں نوں لوک بہت دلچسپی نال پڑھدے وی نیں۔مگر ایہناں بزرگاں دی سوانح وچ اک ہور چیز دا ذکر کثرت نال ملدا اے تے اوہ اے اوہناں دا اخلاق۔ اوہ سچ بولدے سن۔ خدا دی مخلوق نال پیار کردے سن۔ کاش کہ اولیا کہ نام لیوا فقط کراماتی قصیاں دا پرچار کرن دے بجائے اولیا دے سچے نام لیوا بن کے ایہناں جیا اخلاق اپنا لین۔ آپ دے دربار دے متعلق آکھیا جاندا اے کہا یہہ اکبر نے تہاڈی حین حیات بنوایا سی۔ نور احمد چشتی دا آکھنا کہ حضرت مزار نہیں بنوانا چاہندے سن لیکن اکبر نے عقیدتاً اک بلند ٹیلہ اتے مزار بنوا دتا۔ آپ نے 71 ربیع الثانی1013 ھ وچ وفات پائی۔ ڈاکٹر خواجہ عابد نظامی لکھدے نیں ”وصال ویلے حضرت بٹالہ توں تن کوس دور اپنی جاگیر وچ رونق افروز سن۔ اوتھے تہانوں غسل دتا گیا تے کفن پہنایا گیا۔ اوتھوں تہاڈی وصیت دے مطابق میت مبارک نوں لہور لیایا گیا تے موجودہ مقبرہ وچ دفن کیتا گیا۔ ”بٹالہ وچ جتھے تہاڈی نعش نوں غسل دتا گیا۔ اوتھے وی تہاڈی علامتی قبر بنا دتی گئی۔ مگروں اوتھے وی مزار تعمیر ہویا جہڑا اج وی غالباً بٹالہ وچ موجود اے۔ نقوش لہور نمبر دے مطابق تہاڈے فرزند کلاں سید صفی الدین تہاڈی نعش لہور لے کے آئے تے روضہ عالیہ وچ جہڑا بادشاہ دے حکم توں پہلاں ای تیار ہو چکیا سی دفن کیتے گئے۔ ”ایہہ مقبرہ ماضی وچ کافی وسیع و عریض سی جیویں کہ کہنیا لال نے لکھیا اے کہ ”مقبرے دی چار دیواری دے متعلق بہت ساری عمارتاں نیں۔ چنانچہ مسجد پختہ تی مکان سکونت خادمان’ خانقاہ تے چاہ وغیرہ سب پختہ عمارت بنی ہوئی اے۔ سید لطیف نے ذکر کیتا اے کہ مہاراجہ رنجیت سنگھ ایس خانقاہ توں بڑی عقیدت رکھدا سی۔ نیز اوہنے مزار دے انتظام و انصرام لئی 40روپے ماہوار دا وظیفہ مقرر کیتا تے ایس دے علاوہ دوجے نذرانے وی کیتے۔ سید صاحب نے مزار دی مرمت دا تذکرہ وی کیتا اے۔ ایس مرمت دے حوالے نال مزار وچ قطعہ تریخ وی نسب کیتا گیا سی جہنوں سید صاحب نے درج کیتا اے لیکن ہن ایہہ شعر نظر نہیں آندے۔ ایس مقبرے وچ عہد بہ عہد کافی تبدیلیاں آئیاں۔ 1837 وچ فوق صاحب مقبرے دی حالت زار دے متعلق لکھدے نیں ”اسی (مزار) دے متصل ایہناں (موج دریا) دی عالیشان حویلیاں سن۔ وسیع لنگر خانہ سی تے درویشاں تے مسافراں دے رہن لئی قیام گاہواں موجود سن لیکن ہن ایہہ اوہو عالیشان درگاہ اے جہڑی چاروں پاسوں پراپرٹی بھارت بلڈنگ تے مہاراجہ پراپرٹی ڈیلنگ تے اک لمے چوڑے ورکشاپ دے شکنجہ وچ آئی ہوئی اے۔ ایہہ روضہ دور توںنظر آندا سی لیکن ساڈے ویکھدے ویکھدے جدید عمارتاں نے ایہنوں پس پردہ کر دتا۔ حضرت موج دریا بخاری دے مزار اتے کجھ عرصہ پہلاں حاضری دتی۔ ایہناں دناں تہاڈے عرس دی تقریباں جاری سن۔ مزار اتے کافی رونق سی۔ ویسے تے ہمیشہ ای ایتھے رونق ہوندی اے۔ اورنج لائن ٹرین سٹیشن دی تعمیر دی وجہ نال مزار دے آسے پاسے کافی برے حالات سن۔ مزار دے نال موجود مسجد سٹیشن دی نظر ہو چکی اے گو کہ ایس شہید کردہ عمارت وچ وی سوائے محراب دے کجھ ماضی دا نہیں سی لیکن فقط ایس محراب دی وجہ نال وی عمارت اہم سی۔ خیر ہن اک عارضی مسجد بنائی گئی اے۔ مزار اتے گردوغبار دے علاوہ وی حالات کجھ عجب ہوندے نیں۔ نشہ کرن والے افراد کثرت نال نظر آندے نیں۔ ایہدے علاوہ زنانیاں دا ہجوم سی بلکہ مزار دے داخلی بوہے دے نال زنانیاں دا پکا ڈیرہ وی اے۔ دلچسپ امر ایہہ اے کہ مزار حضرت موج دریا بخاری دے نال ایہہ چیزاں کجھ نویاں نہیں۔ ماضی وچ وی ایتھے بہت کجھ ہویا کردا سی۔ چنانچہ صاحب تحقیقات چشتی لکھدے نیں سال بھر وچ اک واری عرس حضرت دا ہوندا اے۔ رات نوں چراغاں تے بھنڈارہ تے صبح نوں مجلس ناچ طوایفاں و سرور قوالیاں ہوندا اے تے تماشبین تے معتقد لوک شب باش ہوندے نیں۔ تقسیم توں پہلاں ای ایہدے وچ بیشتر چیزاں خصوصاًطوائفاں لہور دا ناچ تے موقوف ہو گیا لیکن موجودہ حالات وچ کجھ بعید نہیں کہ ایہدی وی گو کہ مختلف رنگ وچ باسماع دے نام اتے تجدید ہو جاوے۔حضرت موج دریا بخاری دا مزار ملتان وچ موجود سلسلہ سہروردیہ دے بزرگاں دے مزار نال ملدا جلدا اے۔ مزار ہشت پہلو اے۔ مزار دے اندر ہن تے پرانے خدوخال نظر نہیں آندے۔ اوتھے موجود اک صاحب کولوں پتہ چلیا کہ اصل عمارت وچ کالا پتھر استعمال ہویا اے جہڑا کہ اج توں 20 ورھیاں پہلاں تک نظر آندا سی مگر فیر مرمت دے نال جدید نقش و نگار بنا دتے گئے۔ ایہدی شہادت نقوش لہور نمبر نال وی ملدی اے جہدے وچ درج اے کہ ”تہاڈے روضہ دے اتے بہت وڈا گنبد اے جہڑا اندروں کالے پتھر دی لکیراں توں ہن وی پرانی نقاشی و صنعت دا ثبوت دے رہیا اے۔ تہاڈے مزار دے گنبد دے متعلق وی اک غلط فہمی پائی جاندی اے کہ تہاڈے مزار دا گنبد وی بعض دوجے مغل مقابر وانگوں دوہرا اے لیکن ولی خان صاحب نے تفصیلی بحث نال ایہنوں غلط ثابت کیتا اے۔ تہاڈے مزار دی بناوٹ دا تفصیلی احوال ڈاکٹر انجم رحمانی دی کتاب وچ درج اے۔ مورخین لہور نے ذکر کیتا اے کہ تہاڈے مزار دے ہر اک پہلو اتے شعر درج نیں لیکن ہن ایسا کجھ ویکھن نوں نہیں ملدا۔ ایہہ سب تقسیم توں پہلاں ہون والی مرمت وچ ای بدل دتا گیا سی۔ ہن تے جدید تے عموماً مسجداں وچ موجود نقش و نگار بہ کثرت دیواراں اتے وکھائی دیندے نیں۔ حضرت موج دریا دے حوالے نال میڈم نورجہاں نے اک کلام وی پڑھیا اے لیکن عجب اے کہ میڈم دی ویڈیو وچ مزار دی جہڑی عکاسی کیتی گئی اے مزار اج اوہدے توں یکسر مختلف نظر آندا اے۔ شاید تقدس دے پیش نظر عکاسی کدھرے ہور کیتی گئی ہووے۔ میڈم دے پڑھے ہوئے کلام دے بول مزار دے داخلی بوہے اتے وی درج نیں جہڑا کہ کجھ ایس طرح نیں:اللہ الصمد دم صابر ولیمیراں موج دا دریا کھولو رحم دی گلیمزار دے اندر حضرت دی قبر دے علاوہ دوجی قبراں وی نیں۔ ”ہمارا پنجاب” وچ جناب عزت اللہ نے ایہناں قبراں دی تفصیل انج بیان کیتی اے۔ ”ایس مقبرے وچ گیارہ قبراں نیں اک تے خود حضرت دی تے دو دونویں صاحبزادیاں دی کہ سید صفی الدین تے سید بہالداین سن۔ تے ایہہ دونویں حقیقی بھائی نیں تے تیجی قبر سید عبدالرحیم بن سید صفی الدین نہرہ دی تے دو قبراں اوہناں دے دونویں صاحبزادیاں دی تے دو اوہناں دی دونویں زوجہ دی زنانی قبراں نیں تے پنج قبراں تے نبیرہ ہائے حضرت دے اندرون روضہ دے واقع نیں”۔ حضرت موج دریا بخاری دا مزار لہور وچ مووجد عہد اکبری دی اہم عمارتاں وچوں اک اے۔ جدید منصوبیاں کارن لہور وچ موجود قدیم عمارتاں نوں کافی نقصان پہنچ رہیا اے۔ ترقیاتی منصوبے شروع کرنے چاہیدے نیں’ اوہناں اتے تیزی نال کم وی ہونا چاہیدا اے مگر ورثے دی حفاظت وی ضروری اے۔محکمہ اوقاف اپنی ذمہ داریاں بخوبی نبھا رہیا اے تے لہور سمیت ہر جگہ اتے بھرواں کم جاری اے۔ پرانیاں عمارتاں ساڈا ورثہ نیں تے محکمہ اوقاف اوہناں عمارتاں نوں محفوظ بنائون لئی دن رات اک کیتے ہوئے وے۔ امید اے کہ محکمہ اوقاف جلد ایس عمارت دی بحالی لئی وی اپنا کردار ادا کرے گا۔