سامنے دیاں چھپیاں ہوئیاں گلاں

یہ دیکھا ہے جو باتیں ہوں چھپانے کی
وہی ہوتی ہیں لوگوں کو بتانے کی
بہت بے چین رہتا ہوں سکوں میں بھی
کوئی تدبیر ہو فتنہ جگانے کی
انسان انج ای تضادات دا بھریا ہویا اے۔ اوہدے اندر اوہدی ضد وی پیدا کیتی گئی۔ میں ایویں ای سوچ رہیا سی کہ کجھ گلاں اسیں روزانہ سن دے آں پر اوہ کنی دیر بعد ساڈے تے کھلدیاں نیں۔ کہن نوں اک الف سی پر ہن پتہ لگا کہ اوہ پہلا مکالمہ سی مرا زندگی دے نال’ منیرنیازی نے کہیا سی: اک حرف دوجے حرف دا برہ میتھوں قیاس نہ ہویا۔ حمید حسین صاحب نے بڑے رسان نال دسیا کہ حضرت مجدد الف ثانی نوں ایس ناں دے نال کیوں موسوم کردے نیں مجدد جو ہوندا اے اوہ دین دی تجدید کردا اے تے انج دا اک حدیث دی روشنی وچ سو سال بعد نہیں ہزار سال بعد ہوندا اے۔ عربی وچ الف ہزار نوں کہندے نیں۔ ثانی دا مطلب دوجا۔ ہویا ایس طرح کہ اسلام دے دوجے ہزار دے مجدد جناب شیخ احمد سرہندی ہوئے۔ امام ربانی شیخ احمد الفاروقی سرہندی تے پیدائشی ناں خواجہ محمد معصوم۔ آپ خواجہ محمد باقی باللہ نقشبندی دے مرید سن۔ حمید حسین صاحب نے اک دلچسپ واقعہ ایس حوالے نال بیان کیتا کہ اک واری اوہناں دے کول کوئی خاص مہمان آئے اوتھے نیڑے ای اک نان بائی رہندا سی۔ اوہ رات گئے کھانا لے کے حضرت باقی باللہ دے کول اپڑ گیا۔ حضرت اوہدے تے بڑے خوش ہوئے کجھ داں بعد اوہناں نے نان بائی نوں سدیا تے پچھیا کہ اوہدی کوئی خواہش ہووے تے دسے اوہ نان بائی وی کوئی عام نان بائی نہیں ہووے گا۔ اوہنے کہیا کہ بس اپنے ورگا کر دیو۔ حضرت باقی باللہ نے کہیا کہ سوچ لے فیر سوچ لے نان بائی اپنے سوال تے اڑ گیا اوہدے بعد حجرے وچ حضرت نے اوہدے تے دھیان کیتا اوہی جو کہندے نیں کہ اللہ والے نظر پاندے نیں عام بندے دی سمجھ توں ایہ گلاں باہر نیں۔ کہندے نیں کہ اوہ شکل توں وی حضرت باقی باللہ دے مشابہ ہو گیا۔ ظاہر اے نان بائی دا مقصد تے ایہ سی کہ تسیں اپنے ورگا نیک تے پرہیزگار یاں مطہر بنا دیو۔ مقصد کہن دا ایہ سی کہ صحبت کسے نوں وی بدل دیندی اے تے جے کوئی اللہ والا دھیان کر لوے تے ز ندگی بدل جاندی اے۔ ہن آنا واں میں اپنے موضوع ول کہ الف ثانی دے معنی تے مینوں پتہ لگا کہ ایہ الفاظ جدوں تک نہیں کھلدے تے تسیں اوہناں نوں قفل ابجد سمجھو قفل جندرے نوں کہندے نیں تے ابجد حروف نیں تہانوں غالب دا شعر تے یاد ہووے گا:
تجھ سے قسمت میں مری صورت قفل ابجد
تھا لکھا بات کے بنتے ہی جدا ہو جانا
کہنا میں ایہ چاہنا واں کہ اپنی زبان ای اصل زبان ہوندی اے جہنوں تسیں قومی زبان کہہ لوو چنگا لگا کہ سانوں ساڈے پیارے دوست یعقوب پرواز نے اک مراسلہ گھلیا کہ جہدے وچ ابوالکلام دا اک واقعہ نقل کیتا گیا اے کہ اک واری ہندوستا ندا وائسرائے ابوالکلام آزاد دے گھر اوہناں نوں ملن لئی آئے گل بات شروع ہوئی تے اک ترجمان وی نال بہہ گیا جو انگریزی تے اردو جان دا سی اک دو تھاں تے ابوالکلام دی گل دا ترجمہ ترجمان نے ٹھیک نہ کیتا تے ابوالکلام آزاد نے اوہدی تصحیح کیتی ظاہر اے وائسرائے حیران ہویا کہ انگریزی آن دے باوجود ترجمان کیوں دتا گیا میٹنگ دے بعد وائسرائے نے ایہ سوال ابوالکلام آزاد توں پچھ ای لیا تے ابوالکلام آزاد نے تریخی جواب دتا کہ تسیں ہزاروں میل دور توں آ کے اپنی زبان نہیں چھڈدے تے اسیں اپنے گھر وچ اپنی زبان کیوں چھڈیئے۔ واقعتاً سوچن والی گل اے کہ ایہ اردو زبان صرف زبان نہیں سگوں ساڈا تشخص تے پچھان وی اے۔ ایہ ساڈی تہذیب’ ثقافت تے شان وی اے۔ ایہ ساڈا غرور تے فخر وی اے۔ انگریزی جاننا اک ہور گل اے پر ایہنوں اپنے آپ تے طاری کرنا دوجی گل۔ انگریزی تے مولانا محمدعلی جوہر دی اینی چنگی سی کہ کہیا جاندا اے کہ اوہناں دے کالم پڑھ کے انگریز بچے وی انگریزی سکھدے سن۔ اتفاق نال اوہناں دے کالم مینوں شاید عرفان یوسف صاحب نے وکھائے سن انج کدی کدی میں سوچنا واں کہ غلامی دے دناں وچ ایس سرزمین نے نابغے پیدا کیتے۔ اک توں اک ودھ وڈا آدمی۔
مولانا محمدعلی جوہر نے کہیا سی کہ آزادی ملے گی تے واپس آواں گا اوہناں دے بھائی شوکت علی کیہ گھٹ سن۔ میرا کہن دا مطلب ایہ کہ غلامی دے دناں وچ ساڈے ایتھے آزادی دے خوگر پیدا ہوئے تے جدوں توں آزاد ہوئے آں تے غلامی ساڈے تے مسلط ہو گئی۔ میں ویکھدا رہنا واں کہ اردو دی احیاء لئی فاطمہ قمر اپنی ٹیم دے نال کوشش وچ لگی ہوئی اے۔ اللہ اوہناں نوں کامیاب کرے پر ایس حوالے نال مینوں اپنے محترم دوست عزیز ظفرآزاد یاد آئے کہ اوہناں دی دوجی برسی اے اوہ ایس تحریک دے روح رواں سن۔ بڑے پیارے تے مخلص آدمی نوائے وقت وچ اوہ کالم لکھدے سن ہن اوہناں دی تھاں جمیل بھٹی صاحب ذمہ داریاں نبھا رہے نیں۔ عزیز ظفرآزاد نے اردو زبان دے حوالے نال کئی سیمینار تے پروگرام کیتے اوہناں دا اکثر ای محبت بھریا فون آندا تے اسیں شرکت لئی مجبور ہو جاندے۔ ہن آخر وچ مینوں یعقوب پرواز دا ذکر کرنا اے کہ اوہناں نے اردو دے حوالے نال مراسلہ گھلیا۔ یعقوب پرواز صاحب چھانگا مانگا وچ رہندے نیں پر بڑا ای چنگا شعر کہندے نیں۔ سوچیا کہ اوہناں دا شعر تہانوں پڑھایا جاوے۔ اوہناں دا شعری مجموعہ ”شام سے پہلے” میریاں کوششاں نال چھپیا سی:
جس طرح ملتے ہیں لب نام محمد کے سبب
کاش ہم مل جائیں سب نام محمد کے سبب