حضرت مسعود فرید الدین گنج شکر

حضرت بابا فرید گنج شکر رح ہوراں نوں پنجابی زبان دا موڈھی شاعر متھیا گیا اے۔اصل ناں” مسعود” تے لقب “فرید الدین” سی پر بہتیرا مشہور ہون والا لقب “گنج شکر” اے۔بابا جی ہوراں ملتان دے لاگے قصبہ کوٹھیوال وچ584ھ/1158نوں جمال الدین سلیمان بن شعیب قاضی ہوراں دے گھر وچ جمے۔بھراواں دے ناں عزیز الدین محمود رح تے نجیب الدین محمود رح سن۔ سلسلہ نسب حضرت عمر فاروق رض ہوراں نال جا ملدا اے۔ آپ رح دی والدہ محترمہ دا ناں قرسم بی بی رح سی جنہاں نیں مڈھلی تعلیم تیتربیت دین دے چھیتی بعد ملتان دی اک مسیت دے مولوی منہاج الدین ترمذی رح ہوراں کولوں پڑھن لئی بھیجیا۔اتھوں بابا جی ہوراں نیں فارسی زبان ،تفسیر،حدیث وفقہ،منطق ،اصول معانی،فلسفہ ریاضی تیہیت دے علم تھوں اڈ قرآن پاک وی حفظ کیتا۔
پندراں ورھیاں دی عمر وچ منہاج الدین ترمذی رحم اللہ علیہ ہوراں کول نافع پڑھدیاں ہویاں خواجہ بختیار کاکی رحمتہ اللہ علیہ نال ملاقات ہوئی۔ انہاں پچھیا” کہ پئے پڑھنے او”۔آپ رحم اللہ علیہ ہوراں نیں جواب دتا “نافع پیا پڑھدا آں”۔مرشد نیں پچھیا “کوئی نفع ملیا اے” تاں اکھ چک کے ویکھیا تے آکھیا “کوئی نفع نیں ملیا سگوں نفع تے تہاڈے فیض دے اثر نال ہوے گا”۔مرشد دی بیعت کیتی تے اونہاں دے نال دلی اپڑے۔خواجہ معین الدین چشتی رحم اللہ علیہ ہوراں نال ملاقات ہوئی۔خواجہ معین الدین چشتی اجمیری رحم اللہ علیہ ہوراں نیں بابا جی ول ویکھیا تے خواجہ بختار کاکی رحمتہ اللہ علیہ نوں آکھیا”بابا بختیار تساں اک اجیہے شہباز نوں پکڑیا اے جیہڑا سدرا لمنتہی دے سوا کتے وی اپنا آلھنا نیں بنائے گا”۔حصول علم لئی بغداد جا کے شہاب الدین
سہروردی رحم اللہ علیہ نوں ملن دیبعد سعد الدین حموی رحم اللہ علیہ،احد الدین کرمانی رحم اللہ علیہ،فرید الدین عطار نیشاپوری رحم اللہ علیہ،شیخ سیف الدین حضروی رحم اللہ علیہ تے بہاوالدین زکریا ملتانی رحم اللہ علیہ ہوراں کول فیض حاصل کیتا۔سیاحت دا شوق پورا کرن لئی روم، بغداد،ایران،۔سیستان ،بدخشاں، چاٹگام ، قندھارا،بلخ،بخارا تے فلسطین دا سفر کیتا۔مکہ معظمہ وچوں حج کرکیدلی اپڑے۔ دن رات عبادت کیتی،مرشد دی خدمت دے نال نال تبلیغ شروع دا عمل جاری رکھیا۔مرشد دی وفات دے بعد اجودھن(آج دے پاکپتن )ساندل بار ،نیلی بار تے گنجی بار دے مشہور قبیلیاں توں تبلیغ دا کم شروع کیتا۔انہاں قبیلاں وچ سیال ،وٹو، ورک، وڑائچ،چ یمے،و رھیاہ، گوندل، ٹوانے، جھب، رانجھے، گھیبے،کھیڑے تے ہراج شامل نیں۔
بابا جی ہوراں نیں تن ویاہ کیتے۔پہلی بیوی زہرا خاتون غیاث الدین بلبن دی دھی سی۔دوجی مجیب النسا تے تیجی ام کلثوم سی۔پنج پتر خواجہ نصیر الدین،خواجہ شہاب الدین،شیخ بدرالدین،شیخ نظام الدین تے شیخ یعقوب سن۔تن دھیاں بی بی منورہ،بی بی شریفہ تے بی بی فاطمہ سن۔ غیاث الدین بلبن آپ دا مرید سی۔خاص خلیفاں وچ حضرت نظام الدین اولیا رح،حضرت بدر الدین سحاق رح،حضرت علاالدین صابر رح،حضرت امام الحق سیالکوٹی رح،جمال الدین ہانسوی رح، تے حضرت موج دریا رح ہوراں بہترے مشہور نیں۔ تن کتاباں دے ناں راحت القلوب ، اسرا رالاولیا تے فوائد لسالکین نیں۔ آپ ہوراں نیں اجودھن وچ679ھ/7مئی 1280 نوں وصال پایا۔اتھے ای غیاث الدین بلبن ہوراں نیں حضرت محبوب الہی رح دی نگرانی وچ مقبرہ مکمل کروایا ۔اس تھاں ہر سال پنج توں دس محرم تیکر عرس منایا جاندا اے۔
گنج شکر ہون بارے کافی رویتاں نیں ہک روایت پاروں جدوں آپ رح چھوٹے ہوندے سن ،ماں مصلے ہیٹھ شکر دیاں پڑیاں رکھ چھڈدی سی۔اک دن او بھل گئی پر جدوں آپ رح ہوراں نیں مصلا چکیا تاں ہیٹھوں شکر دی پڑی نکل آئی۔ہک ہور روایت موجب آپ رح ہوراں نیں اک قافلے کولوں پچھیا “کیہ لئی جاندے او” جواب ملیا” لون”۔ آپ رح نیں آکھیا” لون اے تاں لون ای رہوے گا”۔دلی اپڑ کیقافلے نیں ویکھیا اوہ شکر لون بن گئی سی۔نس کے واپس آئے تے معافی منگی۔آپ رح نیں آکھیا”شکر اے تاں شکر ہوے گی”۔لون فیر شکر بن گیا۔کجھ لوکی کہندے نیں کہ آپ رح ہوراں نیں اپنے مرشد کول رہندیاں ست دن روزے رکھے تے ستویں دن مٹی دا روڑا منہ وچ پایا اوہ مٹی شکر بن گئی۔ایہ ویکھ کے مرشد آکھیا۔”جے مٹی تیرے منہ وچ شکر بن گئی اے تے میرا رب تہاڈے سارے وجود نوں شکر بناوے گا تے تسی ہمیشہ مٹھے رہوے گا۔
آپ رح ہوراں دی پنجابی شاعری صنف شلوک یا بیت ودھیری مشہور اے۔شلوک وچ دو مصرعے ہوندے نیں،جنہاں وچ اک مکمل گل دی دس ہوندی اے۔ بابا فرید دے شلوک انہاں دے گدی نشین حضرت شیخ ابراہیم فرید ثانی رح ہوراں دی اجازت نالگورو وارجن نیں1604 نوں آدی گرنتھ وچ مرتب کیتے۔سکھاں دی مقدس کتاب گرنتھ وچ آپ رح ہوراں دے112 شلوک تے 4 شبد موجود نیں۔
شاہی خاندان نال تعلق ہون دے باوجود سادہ زندگی گزاری تے دنیا ول جھات نہیں پائی۔آپ رح سادہ،بااخلاق تے نیک نیت سن۔ساری زندگی ریاضت تے مجاہدہ وچ گزری تے اسے پاروں زاہد ومتقی سن۔زبان بہوں مٹھی سی،عاجزی،عفو،سخاوت، سی، عاجزی،عفو،سخاوت،بینیازی تے علم دے سمندر سن۔فنا فی الرسول سن ناں سنڑدے سن تیرون لگ جاندے سن۔آپ رح ہوراں دی شاعری وچ فارسی دے عربی دے اکھراں توں اڈ وسبے دی زبان دا ودھیرا استعمال اے۔شاعری وچ تشبیہ تے استعارہ،وزن تے بحر دے نال نال تمثیلاں ورتیاں گیاں نیں۔جیویں کہ۔
کوک فریدا کوک جیوں راکھا جوار جب لگ ٹانڈا نہ گرے تب لگ کوک پکار ۔
اوہ ویکھ فریدا ڈھیریاں جنہاں تے ککھ پئے ادروں کوئی نیں آیا ادروں لکھ گئے۔
فریدا خالق خلق میں خلق وسے رب مانہہ مندا کس نوں آکھئے جاں تس بن کوئی نانہہ
بابا جی دی شاعری وچ فلسفہ وحدت الوجود تے مرشد دی لوڑ بارے دس ملدی اے۔ اس توں وکھ تصوف دیاں منزلاں تے عشقِ حقیقی دی جھلک تھاں تھاں تے اے۔مثالاں راہیں گل کردے آں ۔
جو سر سائیں نہ نیویں سو سر کپ اتار کنیں ہیٹھ جلائیے بال سندے تھائے۔
کانگا سب تن کھائیو چن چن کھائیو ماس دو نین مت کھائیو پیر ویکھن دی آ س ۔
تے جیکر گل کریئے شاعری راہیں تبلیغ دی تاں سچائی دا سبق،غرور تے تکبر توں بچن دی نندیا۔ذات دی نفی تیاستقامت دا دامن پکڑن ورگیاں نصیحتاں دی ودھیری ورتوں ملتی اے۔رب دی ذات نال محبت،دنیا دی بے ثباتی دیاں دلیلاں، دنیا فانی چھڈ کےآخرت تے موت دی فکر ورگیاں گلاں موجود نیں۔
بولئے سچ دھرم جوٹھ نہ بولیئے جو گر دسے واٹ مریداں جولیئے ۔
فریدا میں نوں منج کر نکی کر کے کٹ بھرے خزانے رب دے جو بھاوے سو لٹ۔
فریدا کالے مینڈے کپڑے تے کالا مینڈا ویس گناھیں بھریا میں پھراں لوکی کہن درویش ۔
رکھی سوکھی کھا تے ٹھنڈا پانی پی ویکھ پرائی چوپڑی ناں ترسائیں جی ۔
فریدا پچھلی رات نہ جاگیو جیوندڑو مویو جے تیئں رب وساریا تاں رب نہ وساریو۔