مقابلہ

اقتدار جاوید

وطن عزیز دا پہلا سانجھا آئین چوداں اگست 1973ء نوں لاگو ہویا تے پنج جولائی 1977ء نوں اوہنوں معطل کر دتا گیا۔ ایہ ٹھیک تن ورھے اٹھ مہینے دا عرصہ اے۔ ذوالفقارعلی بھٹو نے بطور منتخب وزیراعظم نے ایناں عرصہ ای حکومت کیتی اے۔ اوہناں نوں اقتدار تے سقوط ڈھاکہ دے فوراً بعد پیش کر دتا گیا پر اوہناں دی آئینی مدت ایہو چار ورھے توں گھٹ دا عرصہ اے۔ اصولاً بھٹو نوں اقتدار سنبھالن دے بعد انتخاب کروانے چاہیدے سن کہ اوہناں نوں مینڈیٹ متحدہ پاکستان دے دور وچ ملیا سی۔ وزیراعظم اوہ صرف سابقہ متحدہ پاکستان دے مغربی صوبے دے سن۔ اوہدا مینڈیٹ لوکاں نے اوہناں نوں بالکل وی نہیں سی دتا ایہو اوہناں دی پہلی سیاسی غلطی اے جہدا اوہناں نے ارتکاب کیتا۔ ایہو کجھ پاکستان بنن دے بعد ہویا۔ ہندوستان نے آزادی دے تن ورھے بعد الیکشن کروا کے اپنا مینڈیٹ منتخب لوکاں دے حوالے کر دتا سی۔ ایتھے ماڑی قسمت کہ ایہ سب کجھ نہ ہو سکیا۔ ایہو وجہ اے کہ بقول شخصے اوہ کھوٹے سکے قیام پاکستان توں لے کے ایوب خان دے مارشل لاء تک اقتدار دی کرسی دا طواف کردے رہے۔ کاش قیام پاکستان دے بعد فوراً الیکشن دا پربندھ کر دتا جاندا تے جو ہویا اوہدا شاید تصور وی نہ کیتا جا سکدا۔ 1946ء دے انتخابات ہندوستان دی تقسیم تے لڑے گئے سن یاں اوہ تخلیق پاکستان لئی لڑے گئے سن۔ اوہ پاکستان دی حکمرانی لئی بالکل وی نہیں سن۔ سیاسی قیادت نوں بہرحال قیام پاکستان دے بعد الیکشن نہ کروا کے بہت کجھ بھگتنا پیا قیادت نوں اوہدی بھاری قیمت ادا کرنی پئی۔
خشت ِاول چوں نہد معمار کج
تا ثریا می رود دیوار کج
جے تعمیر دی پہلی اٹ ڈنگی ہووے تے کندھ اسمان تک ڈنگی ای ہووے گی۔ پاکستان وچ ایہو الیکشن ترئی ورھے بعد 1970ء وچ ہوئے۔ ایس دوران پُلاں تھلیوں ڈھیر سارا پانی نکل چکیا سی۔ نویں نسل آ چکی سی پرانی نسل جنہے پاکستان بنایا سی قصہ پارینہ ہو چکی سی۔ ایس نسل دے اپنے عصر دے مسئلے سن۔ اپنی ترجیح سی’ ایس لئی الیکشن وچ اوہ سارا دکھ ساری بھڑاس کڈھی تے ملک دو ٹوٹے ہو گیا جو الیکشن نہ کروا کے نقصان کیتا گیا سی اوہو الیکشن کروا کے ہویا۔ لیاقت علی خان’ ذوالفقارعلی بھٹو تے عمران خان نوں اقتدار اوس ویلے ملیا جدوں ملک عزیز مسئلیاں وچ پھسیا ہویا سی۔ ایہناں ساریاں دی مثال اوس کپتان ورگی اے جہدا جہاز کریش ہو چکیا ہووے۔ 47′ 71 تے 2022ء وچ ملک اکو جہی سنگینی وچ پھسیا سی۔ معاشرے دا فیبرکس لیرولیر سی۔ بھٹو نال عمران دا موازنہ ایس گل تے دال اے کہ دوہاں دے اقتدار دے آخری دیہاڑیاں وچ ایہ گل پھیلائی گئی سی کہ اوہ لوکاں وچ مقبول نہیں اوہناں نوں عوام دا اعتماد حاصل نہیں رہیا۔ ایس عدم مقبولیت دے غیرحقیقی تجزیے ہوئے۔ ایہ گل غلط ثابت ہوئی کہ اوہ غیرمقبول ہو چکے سن۔ ایہ کڑوی حقیقت ایہناں دوہاں دی اقتدار توں برخاستگی دے بعد ہر کسے تے روشن ہو گئی۔ استاد ابو طالب کلیم دا فرمایا یاد آیا:
سرکشی با ہر کہ کردی رامِ او باید شدن
شعلہ ساں از ہر کجا برخاستی، آنجانشیں
توں جہدے نال سرکشی کیتی اے فیر اوہدی اطاعت کر لے۔ شعلے وانگوں جس تھاں تو ںاٹھیا سی اوسے تھاں تے بیٹھ جا۔ دوہاں دی عدم مقبولیت نوں ہون دین والیاں دی اودوں وی تے ہن وی اوہو حالت سی کہ کٹو تے لگدا اے جہدے وچ لہو ای نہیں۔ اودوں وی بت بنے کھڑے سن اج وی اوہناں دے چہریاں توں ہوائیاں اڑ رہیاں نیں۔ اودوں وی اوہ غیرحقیقی سہاریاں دے متلاشی سن اج وی اوہناں دے ہتھ پیر پھلے ہوئے نیں۔ ساڈے وڈے تے دوست دانشور بھٹودی برخاستگی نوں ٹھیک مندے ہوئے وی ایہ نہیں سن مندے کہ اوہ مقبول ترین لیڈر نیں۔ اوس ویلے دے وڈے وڈے ہیوی ویٹ جہناں دا 77ء دی تحریک وچ طوطی بولدا سی انج چپ ہوئے کہ جیویں ہے ای نہیں سن۔ اصغرخان’ ولی خان’ مفتی محمود’ شیرباز مزاری تے شاہ احمد نورانی ورگے رہنما سیاسی منظرنامے توں انج غایب ہوئے کہ دوبارہ اوہناں نوں قومی اسمبلی وچ نہیں ویکھیا گیا۔ 1951ء وچ لیاقت علی خان دی شہادت دے 19 ورھے بعد لوکاں نوں جدوں حق رائے دہی دا حق ملیا تے اوہناں نے اوس ویلے دی ساری قیادت نوں قومی منظرنامے توں ہمیشہ لئی ہٹا دتا۔ نویں نسل نے نویں تقاضیاں دے مطابق تے اوہدے نال ہم آہنگ قیادت نوں سیادت حوالے کر دتی۔ ہن عمران دی برخاستگی دے بعد سیاسی دانشوراں نوں امید سی کہ عمران خان دے غبارے چوں ہوا نکل چکی اے۔ اوہنوں ملک دی سربراہی توں ہٹا کے کوئی طوفان یاں کوئی قیامت نہیں آ جاوے گی۔ ایہ سارے قیافے ایہ سارے تجزیے سراسر غلط ثابت ہوئے۔ اوہ اک اکلا اک پاسے اے تے پی ڈی ایم دی صورت وچ باقی ساریاں جماعتاں اک پاسے نیں۔ اوہدی مقبولیت نے اوہنوںاک نواں دم خم دے دتا اے۔ اوہ پی ڈی ایم نوں نو حلقیاں توں کھڑا ہون دا اعلان کرکے پریشان کر رہیا اے۔ اوہدے مقابلے وچ انتخاب لڑن دی کسے وچ ہمت نہیں۔ ذوالفقارعلی بھٹو نوں مری ریسٹ توں رہا کیتا گیا تے اک دنیا اوہدے ول نسدی آئی۔ چھ اگست 77ء نوں بھٹو دے ٹرین دے سفر تے ریلوے اسٹیشناں تے فقیدالمثال استقبال نے حکمراناں دیاں نیندراں اڑا دتیاں۔ اوہ ایس طرح کہ ٹرین دا سفر ای اوہدے لئی ممنوع قرار دتا گیا۔ اودوں اوہ بذریعہ ہوائی جہاز ملتان توں لہور اپڑے۔ اوہدا سیاسی طور تے مقابلہ ناممکن ہو گیا۔ ہن وی اوہو صورتحال اے۔ نوبت بایں جا رسید کہ عدالت وچ درخواست دائر کیتی گئی اے کہ عمران خان کیوں جے پہلے ای ایم این اے نیں اوہناں نوں 9 سیٹاں تے ضمنی انتخاب وچ حصہ لین توں روکیا جاوے۔٭