اج دا استاد متاثر کیوں نہیں کردا

ہارت ساسونیان معروف انگریزی اخبار کیلیفورنیا کورئیر دا پبلشر اے۔ اوہدے نال نال ایہہ تصنیف تے صحافت دے میدان وچ وی اپنے جوہر وکھا رہیا اے۔1968 دی گل اے جدوں ایہہ نویں پاس کر کے میٹرک وچ پہنچیا تے اوہدے گھریلو حالات بہت خراب ہو گئے۔ اوہ سکول دی فیس ادا کرن دے قابل نہیں رہیا جہدی وجہ نال اوہنوں سکول توں کڈ دتا گیا۔ اوہدے والد دی ٹائراں دی دکان سی۔ ہارت اگلے دن اوتھے پہنچیاتے ٹائر مرمت کرن وچ لگ گیا۔ اک دن کسی خیر خواہ دی نظر اوہدے اتے پئی’ اوہنوں بہت افسوس ہویا کہ اک قابل بچہ فیس نہ ہون دی وجہ نال تعلیم توں محروم اے۔
ایہہ گل سمجھن دی بہت لوڑ اے کہ نویں زمانے دے رجحانات دے مطابق خود نوں اپ ڈیٹ کیتا جاوے۔ استاداں نوں ریسرچ بیسڈ نویں تکنیک نوں سکھنا تے فیر اوہدے مطابق اپنی تدریسی ذمہ داریاں انجام دینی چاہیدیاں نیں۔ ایس توں نہ صرف طلبہ دی بہترین تربیت ہووے گی بلکہ استاداں دا ویلا تے توانائی وی بچ جاوے گی۔
خیر خواہ نے اپنے ذرائع توں ایہدے لئی مفت ٹیوشن دا پربندھ کیتا۔ اگلے دن ہارت ساسونیان اوتھے پہنچیا تے مفت ٹیوشن دی گل کیتی تے ادارے دے پرنسپل نے انتہائی رُکھے پن نال انکار کردتا۔ شرمندگی تے پریشانی دے عالم وچ اوہ واپس آیا تے اک واری فیر والد دی دکان اتے کم کرن لگیا مگر قدرت دے رنگ ویکھو کہ اجے دو دن وی نہیں گزرے سن جدوں اوہنوں سکول ول واپسی دا پیغام ملیا۔ اوہ سکول پہنچیا تے ایہہ ویکھ کے اوہدی حیرت دی انتہا نہ رہی کہ اوہدی سکول فیس ادا ہو چکی سی۔ اوہنے انتظامیہ کولوں پتہ کرن دی کوشش کیتی لیکن اوہنوں دسیا گیا کہ تہاڈا محسن گمنام رہنا چاہندا اے۔ اوہ ٹک کے بیٹھن والا نہیں سی۔
اوہنے کسی نہ کسی طرح اپنے ایس محسن نوں لبھ لیا۔ ایہدے تے ایہہ حیران کن انکشاف ہویا کہ ایہہ مہربانی اوہدی انگلش ٹیچر او لیویا بالین نے کیتی اے۔ اوہنوں دسیا گیا کہ جدوں تعلیمی سال شروع ہویا تے ٹیچر نے اوہدی کرسی خالی ویکھی تے اوہدے کولوں رہیا نہیں گیا۔ پیریڈ مکمل کر لین مگروں اوہ پرنسپل دے کول گئی تے بولی: ہارت دی جنی فیس بندی اے اوہ میری تنخواہ توں کٹ لوو تے اوہنوں داخلہ دے دیو۔ ٹیچر دی کرم نوازی نے اوہنوں سہارا دتا۔ اوہنے تعلیم پوری کیتی تے فیر امریکہ چلا 40سال مگروں اوہ لبنان واپس آیا۔ اوہدے ہتھ وچ اک خطیر رقم سی جہڑی اوہ لبنان دے سکولاں لئی لیایا سی۔ اوہ اپنے سکول وی گیا تے پرنسپل نوں کئی لکھ دا عطیہ دیندے ہوئے عرض کیتا: سر’ کسی طالبعلم نوں فیس نہ ہون دی وجہ نال سکولوں نہ کڈو ‘ پتہ نہیں کہڑا بچہ کل دا اک قابل ڈاکٹر’ اک چنگا سفارت کار یا اک درد دل ارب پتی بن جاوے۔ اوہ اپنی انگریزی ٹیچر نال ملن وی گیا تے پرنک اکھاں دے نال اوہدا شکریہ ادا کیتا۔ ہارت آکھدا اے کہ جے ایہہ عظیم زنانی میرے اتے اوس اوکھے ویلے احسان نہ کردی تے میری ڈبدی کشتی نوں سہارا نہ دیندی تے اج میرے ہتھ وچ دو ماسٹر ڈگریاں نہ ہوندیاں۔ میں اک کامیاب صحافی’ مصنف تے کیلیفورنیا کوئیر جیئے معروف اخبار دا پبلشر نہ ہوندا بلکہ بیروت وچ اپنے والد دی دکان اتے ٹائر ٹھیک کر رہیا ہوندا۔
انسان دا چنگا یا بھیڑا کوئی وی عمل فیدے توں خالی نہیں ہوندا۔ ساڈا اک غلط قدم کسے نوں برباد کرسکدا اے تے اک چنگا فیصلہ کسے دی وی زندگی بنا سکدا اے۔ انسانیت سازی وچ جنا وڈا کردار اک استاد دا اے اوہناں کسی ہور بندے دا نہیں۔ ایہہ اوہ معزز طبقہ اے جہدے ہتھ وچ نویں نسل دا خمیر ہوندا اے تے ایہدے توں اوہ جہڑی وی شکل بناوے’ معاشرہ ویسا ای بندا اے۔
پچھلے امریکی صدر بارک اوباما نے اپنی پروفیشنل زندگی دا آغاز ٹیچنگ توں کیتا سی۔ اوہ آکھدا اے: اپنے استاداں اتے انویسٹ کرو’ تہاڈی نسل کامیاب ہو جاوے گی۔ ایسے بنیاد اتے اسیں ایہہ آکھ سکنے آں کہ نویں نسل دی تربیت دا انحصار استاداں دی تربیت اتے اے۔ جے استاد تربیت یافتہ تے قابل اے تے اوہ نسل وی ایسی بنا کے دیوے گا جہدے اتے قوم نوں فخر ہووے لیکن استاد نااہل تے قابلیت توں خالی ہووے تے فیر اوہ نویں نسل لئی تعمیر نہیں تخریب دا کارن بنے گا۔ بڑے افسوس دے نال آکھنا پیندا اے کہ اج جیویں ساڈا نظام تعلیم زبوں حالی دا شکار اے انج ای تدریس دا شعبہ وی بہت کمزور اے۔ سسٹم موجود اے’ وزارت وی اے’ مراعات تے تنخواہاں وی مل رہیاں نیں لیکن نتیجہ اوہ نہیںمل رہیا جہدی قوم نوں لوڑ اے۔ امام ابو حنیفہ کولوں کسے نے پچھیا کہ استاد کیسا ہوندا اے؟ اوہناں نے جواب دتا: استاد نوں اوہدوں ویکھو جدوں اوہ دوجیاں دے بالاں نوں پڑھا رہیا ہووے۔ جے تہانوں انج لگے کہ جہڑی محبت تے لگن نال اوہ اپنے شاگرداں نوں پڑھا رہیا اے اوہ اوہدے ذاتی بچے نیں تے اوہ چنگا استاد اے۔ جے ایس توں ہٹ کے کجھ کر رہیا اے تے اوہ چنگا استاد نہیں اے۔
اج دے زمانے وچ چنگا استاد نہ ہون دے برابر اے جد کہ ماضی اتے نظر دوڑائو تے ایس خطے وچ ایسے باکمال استاد وی گزرے نیں جہناں نے وسائل نہ ہون دے باوجود کئی نسلاں دی شاندار تربیت کیتی۔ اوہناں دے کول ڈگری نہیں سی۔ اعلیٰ تعلیم نہیں سی لیکن شوق سی’ جذبہ سی’ خلوص سی’ سکھان دا گر اوہناں نوں آندا سی۔ دوجے پاسے اج دے استاد اپنے اندر اپنے منصب دے مطابق خوبیاں پیدا کرن وچ نکام رہے۔فیر ساڈے معاشرتی رویے نے وی اوہناں نوں مایوس کیتا۔ اسیں اوہناں نوں اوہ عزت نہیں دتی جہدے اوہ حقدار سن۔ آئو ایس حوالے نال کجھ اہم پہلوواں دا جائزہ لینے آں۔
1ـ زمانے دی ترقیاں تے اج دا استاد
اج دا زمانہ جتھے ہر چیز وچ ترقی کر گیا اے اوتھے تعلیم تے تدریس دے میدان وچ وی شاندار ترقی ہوئی اے۔ ترقی یافتہ ملکاں وچ تدریس دے انداز تے ٹرینڈز بدل چکے نیں لیکن بدقسمتی نال اسیں اج وی پرانے طریقیاں نوں اپنائے ہوئے آں تے رٹہ سسٹم نوں ودھاوا دے رہے آں۔ اج دے استاد لئی ایہہ گل سمجھن دی بہت لوڑ اے کہ نویں زمانے دے نویں ٹرینڈز دے مطابق خود نوں اپ ڈیٹ کرنا ضروری اے۔ ریسرچ بیسڈ ایہناں ساریاں نویں تکنیکاں نوں سکھنا تے فیر اوہناں دے مطابق اپنی تدریسی ذمہ داریاں انجام دینی چاہیدیاں نیں’ ایس توں نہ صرف طلبہ دی بہترین تربیت ہووے گی بلکہ استاداں دا ویلا تے توانائی وی بچ جاوے گی۔
2ـ عمومی کمزوریاں: اج دے استاداں وچ متعدد عمومی کمزوریاں پائی جا رہیاں نیں جہناں پاروں نتیجے متاثر ہو رہے نیں۔ اج دا استاد جدید تدریسی طریقہ کار
توں نابلد اے جہناں پاروں ٹیچنگ نوں موثر بنایا جا سکدا اے۔ اج دا استاد پوری کلاس نوں اک ای فرد سمجھ کے پڑھا رہیا اے حالانکہ کلاس وچ ہر بچہ مختلف شخصیت دا مالک اے تے اوہنوں پڑھان لئی اوہدی شخصیت دی سطح اتے آنا ضروری اے۔ اج دا استاد خودشناس نہیں اے تے اوس طاقت توں بے خبر اے جہڑی اوہدے اندر موجود اے۔ ایہو وجہ ا ے کہ اوہ اپنے طلبہ نوں وی خودشناس نہیں بنا پا رہیا۔ اج دے استاد دی کمیونیکیشن سکلز تے پریزینٹیشن سکلز کمزور نیں جہدی وجہ نال طلبہ اوہدے پڑھان وچ دلچسپی نہیں لیندے۔
اج دا استاد باڈی لینگوئج دے اصولاں توں وی ناواقف اے۔ اج دے استاد وچ شخصیت سازی دا فقدان اے تے ایسے وجہ نال اوہ نویں نسل دی شخصیت سازی وی نہیں کر پا رہیا۔ اج دے استاد دا لباس وی متاثر کن نہیں اے جہدی وجہ نال اوہ باوقار نہیں لگ رہیا تے اپنی ذات توں کسے نوں متاثر نہیں کر رہیا حالانکہ استاد دا مطلب ای ایہہ اے کہ اوہ اپنے شاگرداں نوں متاثر کرے۔ ولیم آرتھر آکھدا اے: معمولی استاد دسدا اے’ چنگا استاد سمجھادا اے’ اعلیٰ استاد ظاہر کردا اے جد کہ عظیم استاد متاثر کردا اے۔
3ـ استاد دی تقرری
یونیورسٹی سطح اتے جدوں استاددی تقرری ہوندی اے تے اوتھے اک ای چیز اتے بوہتی توجہ دتی جاندی اے تے اوہ اے پبلی کیشن۔ حالانکہ اک ریسرچر تے ٹیچر وچ بڑا فرق ہوندا اے لیکن بدقسمتی نال ایتھے تدریسی قابلیت توں ودھ ایس گل نوں ویکھیا جاندا اے کہ امیدوار نے ریسرچ کنی کیتی اے۔ جہدا نقصان ایہہ ہوندا اے کہ ایسا فرد جدوں کلاس روم وچ آندا اے تے اوہنوں پڑھانا نہیں آندا تے نتیجہ طلبہ تے والدین نوں بھگتنا پیندا اے۔ لوڑ ایس گل دی اے کہ طلبہ نوں پڑھان لئی ریسرچ دی نہیں بلکہ ٹیچر دی تقرری کیتی جاوے تے ریسرچر لئی وکھری آسامی بنا دتی جاوے۔ ایسے طرح سکول لیول اتے ہائرنگ کردے ویلے استاداں دی کمیونیکیشن سکلز تے پریزنٹیشن سکلز نوں وی دیکھنا چاہیدا اے۔
4ـ ٹیچنگ ٹریننگ
اج توں کجھ عرصہ پہلاں کسی وی استاد نوں ٹریننگ دے بغیر نوکری نہیں ملدی سی لیکن فیر ایہہ چیز ختم ہوندی چلی گئی تے اج ایہہ عالم اے کہ استاداں دی اک کثیر تعداد ایسی اے جہڑی بغیر کسی پروفیشنل تربیت دے بچیاں نوں پڑھا رہی اے۔ حالانکہ ٹریننگ دے بغیر کسی وی استاد دی کارکردگی معیاری نہیں ہو سکدی۔ پرائیویٹ تے پبلک سیکٹر وچ ایسے ادارے بنانے چاہیدے نیں جہڑے استاداں نوں تربیت دین تے صرف اک واری تربیت دے کے استاداں نوں آزاد نہ چھڈن بلکہ سال ‘ چھ مہینے دے وقفے نال اوہناں نوں دوبارہ تربیت دین تے ٹریننگ دی بنیاد اتے ای اوہناں نوں ترقی دتی جاوے۔ ایہناں ٹریننگ پروگراماں وچ اوہناں دی پرسنالٹی ڈویلپمنٹ کیتی جاوے۔ باڈی لینگوئج’ لباس’ بول چال’ شائستگی’ صبرو تحمل’ مسائل دا حل’ سمجھان دا انداز’ طلبہ نوں موٹیویٹ کرن’ اوہناں دی تخلیقی صلاحیتاں نوں باہر لیان تے اوہناں نوں انسپائر کرن دی تربیت دتی جاوے۔
5ـ حقوق و فرائض
استاداں نوں تربیت دین والے بعض ٹرینراں دا آکھنا اے کہ ٹریننگ دے دوران استاداں دا رویہ افسوسناک ہوندا اے۔ اوہ موضوع دے متعلق سوال گھٹ جد کہ اپنی نوکری دی شکایتاں بوہتی کردے نظر آندے نیں۔ منیا کہ اج دا استاد کئی مسئلیاں دا شکار اے لیکن ایہہ وی اک حقیقت اے کہ ماضی دی نسبت اج دے استاداں نوں بوہتی مراعات تے تنخواہاں مل رہیاں نیں۔ اوہناں دے کول سہولتاںدی وی فراوانی اے لیکن کیہ اوہ اپنے فرائض وی احسن انداز وچ پورے کر رہے نیں؟ ایہہ اک لمحہ فکریہ اے جہدے اتے اج دے استاد نوں سوچنا چاہیدا اے۔
6ـ تن بنیادی شیواں
معلومات’ قابلیت تے رویہ’ اوہ تن بنیادی شیواں نیں جہڑی کسی وی استاد لئی بہت ضروری نیں۔ اک ٹیچر نوں اپنے مضمون اتے دسترس رکھن دے نال نال اضافی چیزاں دا علم وی ہونا چاہیدا اے تے فیر اپنے علم دے مطابق اوہدے کول قابلیت وی ہونی چاہیدی اے تاں جے اوہ عملی طور تے ایس کم نوں انجام دے سکے۔ ایہدے نال نال اوہدا رویہ وی ایسا ہونا چاہیدا اے جہڑا اوہدی شایان شان ہووے۔رویہ اک بنیادی چیز اے۔ جے کسے استاد دا رویہ ٹھیک نہیں تے اوہ اپنے رویے نال ٹیچر لگ ای نہیں رہیا تے ایہدا مطلب ایہہ اے کہ اوہ دل توں ٹیچنگ نہیں کر رہیا۔ ایس طرح اوہ طلبہ دی تربیت وی درست سمت وچ نہیں کر سکدا۔
7ـ ٹیچنگ لائسنس
ٹریفک قوانین دا احترام کردے ہوئے جے اک ڈرائیور آلٹو کار وی بغیر لائسنس دے نہیں چلا سکدا تے بغیر لائسنس دے اک استاد نوں وی نسلاں دی تربیت دی ذمہ داری نہیں دتی جانی چاہیدی۔ لائسنس لازمی ہون دا فیدا ایہہ ہووے گاکہ ایس شعبے وچ غیر تربیت یافتہ شخص نہیں آ سکے گا۔ ساڈا المیہ ایہہ وی اے ایتھے جو کجھ نہیں بن پاندا اوہ ٹیچر بن جاندا اے۔ حادثاتی ٹیچراں دی فراوانی وچ تربیت کدھرے بہت پچھے رہ گئی اے تے ہن اسیں صرف نمبراں دی دوڑ وچ لگ چکے آں۔ لائسنس یافتہ ٹیچر دا مطلب ایہہ ہووے گا کہ ایہہ شخص تدریسی میدان لئی درکار تربیت حاصل کر چکیا اے تے اسیں پورے اعتماد دے نال ایس کونسلاں دی تربیت دی ذمہ داری دے سکنے آں۔
8ـ یوٹیوب چینل
استاداں نوں سوشل میڈیا اتے آنا چاہیدا اے تے اپنے موضوع دی مناسبت نال یوٹیوب چینل بنا کے اپنے علم و تجربیاں نوں ایہدے اتے شیئر کرنا چاہیدا اے تاں جے اوہناں دا علم صرف اپنی ذات تک محدود نہ رہے بلکہ اوہ باقی دنیا وی ایس توں مستفید ہووے۔ اک استاد جوں کلاس روم وچ پڑھاندا اے تے اوہدے سامنے 60,50 طلبہ ہوندے نیں لیکن اوہو چیز جے اوہ سوشل میڈیا اتے شیئر کرے تے اوہدے شاگرداں دی تعداد لکھاں وچ ہووے گی۔