تذکرے

اقتدار جاوید

کہیا جاندا اے تعلیم مستقبل دا پاسپورٹ اے تے ایہ وی کہ سرمایہ کاری سب توں ودھ منافع دیندی اے۔ آئن سٹائن نے کیہ خوب کیہا سی کہ بیوروکریسی کامیابی دی موت اے۔ ساڈے ممدوح نے پہلے قول دی تصدیق کیتی تے دوجے دی نہیں کیتی۔ تعلیم تے بیوروکریسی اوہناں دے شعبے سن اوہ دوہاں شعبیاں نوں نال لے کے چلے۔ بیوروکریسی تے تعلیم دوویں شعبہ زندگی وچ توازن دی ودھیا مثال سید افسر ساجد نیں۔ سیدافسر ساجد نے شہرت تے عزت ایہناں دوہاں شعبیاں توں ای پائی جتھے اوہناں نے بالترتیب چھبی تے اٹھائی ورھے گزارے۔ چھبی ورھے اوہ بیوروکریسی دے اہم عہدیاں تے رہے تے تن عشرے اوہناں نے تعلیم’ درس و تدریس تے دانش گاہواں وچ گزارے۔ ہن وی اوہ درس و تدریس نال جڑے نیں۔ انگلش تے اردو ہر دو زباناں وچ دسترس ہون دی وجہ نال کسے زبان وچ اپنا نقطہ نظر آسانی نال بیان کرن تے قادر نیں۔ سید افسر ساجد نوں ادب دی سیاحی وچ پنجاہ ورھے توں ودھ دا عرصہ ہو چکیا اے کئی خوبصورت نظماں تے
ہونٹوں کا ہلانا بھی کسی کام نہ آیا
آیا بھی کوئی نام تو وہ نام نہ آیا
ورگے شعر دے خالق نیں۔ انگریزی معاصر دے کالم نگار’ عالمی ادب تے بین الاقوامی قنون تے گہری نظر رکھن والے دا کم دقیق نظری دا متقاضی نہ ہووے کیہ ہووے’ بہت سارے مضمون’ بہت ساریاں کتاباں تے تبصرے تے تجزیے اوہناں نے کیتے۔ ہن سٹھ دے نیڑے کتاباں تے اوہناں دے مضموناں دا مجموعہ تذکرے تے تجزیے دے ناں توں چھپیا اے۔ ایہ مضمون سعادت حسن منٹو’ احمد ندیم قاسمی’ افضل احسن رندھاوا’ شہزاد قیصر’ مستنصرحسین تارڑ’ انورجمال’ صفدرسلیم سیال’ محسن مگھیانہ تے بہت سارے شاعر تے ادیباں دیاں کتاباں تے لکھے گئے نیں۔ اوہ ادب دے میدان وچ محدودے کجھ ادیباں وچ شامل نیں جو نہ صرف ادب وچ اک اپنی رائے رکھدے نیں سگوں اوہدے تے قائم وی رہندے نیں۔ اوہنوں اپنے کہے تے پہرہ دینا کہنا زیادہ مناسب اے۔ ہن دوبارہ اوہ اپنے اصل شعبے ول پرتے۔ علم دی دولت حاصل کردے نیں تے اوہدی تقسیم کردے نیں۔ علم واحد دولت اے جو تقسیم ہوندی اے تے ودھدی اے۔ زندگی تے عمر دے زوال دے بارے سوال تے کہیا زندگی کدی زوال آمادہ نہیں لگی کہ زندگی دے پورے در تے کدی کھلدے ای نہیں۔ ایہ اک مطمئن تے کامیاب انسان ای کہہ سکدا اے۔ توازن اوہناں دی شخصیت دا خاصا اے۔ نکی عمر توں ای ادب خالص تے ترقی پسندی نوں برابر اہمیت دتی۔ دوہاں دے امتزاج نوں ترجیح دتی۔ زیربحث تصنیف اوہناں دے بقول اوہناں دے اوہناں مضموناں تے مشتمل اے جو اوہناں نے ادبی کتاباں تے تبصریاں تے ادیباں تے شاعراں دی شخصیت و فن دے جائزیاں دی شکل وچ قلم بند کیتے نیں جو ڈاکٹر وزیرآغا دی مجلس نشین ہووے اوہدا نقطہ نظر وی وسیع تے نظریہ ادب تے خالص ہونا لازم اے۔ نکتے عابد خورشید دی ادب پروری تے ادیب دی اہمیت نوں واضح کردی اے۔ اوہ انج کہ نکتے ریاض احمد دے پنجابی تنقیدی مضموناں دا مجموعہ اے۔ اوہناںنے پنجابی شاعری دی ونڈ وچ کلاسکس دے بعد دی شاعری نوں ویکھیا اے۔ ایہدے وچ افضل احسن رندھاوا، راشد حسن رانا، احسان باجوہ، نجم حسین سید، نادر جاجوی، پیر فضل گجراتی، احمد راہی، نذر حسین بھٹی، اکرام مجید تے کئی اہم شاعر موجود نیں۔
پنجابی زبان وچ ترجمیاں وچ وی جو تھوڑا بہت کم ہویا اے اوہدا احاطہ وی کیتا گیا اے۔ احمد سلیم نے شیخ ایاز دی سندھی شاعری دا ترجمہ بیجل نے آکھیا مائوزے تنگ تے افروایشائی شاعراں دا ترجمہ مسعودمنور نے کیتا سی۔ اسیرعابد نے غالب دا ترجمہ کرکے پنجابی دا مان ودھایا اے۔ ایس توں پہلاں جہڑے ترجمے سن اوہ صرف نام آوری دی کوشش سی تے ایہناں ترجمیاں وچ تخلیق توں ودھ تصنع دا مزاج حاوی سی۔ ایہ اک بے مثال کتاب اے جہدے وچ قرون وسطیٰ توں لے کے ویہویں صدی دے آخری دہے تک دے شاعراں نوں کور کیتا گیا اے۔ سانوں بڑے دکھ نال لکھنا پے رہیا اے کہ نکتے نوں محبان پنجابی زبان تے شعروادب نے ذاتی پلیوں چھپوایا اے۔ ایس توں وڈا ظلم شاید ای کسے ہور زبان تے کسے ہور زبان دے لکھاریاں نال ہو رہیا ہووے۔ پنجابی زبان ہمیشہ توں حکمراناں دے گلے توں تھلے نہیں اتردی۔ پنجابی زبان دے لکھاریاں توں پتہ نہیں کہڑا قصور سرزد ہویا اے کہ اوہناں نوں معاف ای نہیں کیتا جا رہیا۔ حکمراناں نے پنجابی زبان دے ادب و ترویج لئی جو ادارے بنائے نیں اوہ کس مرض دی دوا نیں؟ جے اوہ اجہے ماسٹر پیس وی نہیں چھاپ سکدے تے بہتر اے ایہہ ادارے بند کر دتے جان۔ انج وی کجھ ادبی اداریاں دے سربراہان موجود نہیں پر اوہناں دی کارکردگی وچ کوئی فرق نہیں پیا۔ اجہے ادارے کاغذاں وچ تے بڑے چنگے لگدے نیں کارکردگی دے حساب نال بیکار نیں۔ اجہیاں کتاباں وی جے ایہ لوک نہیں چھاپدے تے اوہناں دا اصل مقصد ای فوت ہو جاندا اے۔ ساڈا مطالبہ اے کہ ایہناں اداریاں نوں پابند کیتا جاوے کہ اوہ گھٹو گھٹ پنجابی نثر دی ہر ورھے اک سو کتاباں چھاپن۔ ایہدے نال پنجابی لکھاری نثر ول متوجہ وی ہون گے۔ لکھاری تحقیق وی کروان۔ ایہ ظلم بند ہونا چاہیدا اے اردو تے پنجابی زبان دے ناں تے دھندا بند کرنا ہووے گا۔ پنجابی زبان دی ترویج وقت دا اہم تقاضا اے کہ ایہ دنیا دی وڈی زباناں وچوں اک اے۔ ٭٭