اجوکے مارو ہڑھ دیاں تباہ کاریاںدا ذما دار کون؟

پانی تے انسان دا ازلی سربندھ ہے، مُڈھ توں ہی انسانی وستیاں دے آثاردریاواں دے کنڈھے لاگے یاں آل دوال تھوڑا ہٹ کے ملے نیں،ازل توں ہی اوہنوںقدرتی آفتاں دا سامنا کرنا پے رہیا ہے، ہن تیک نہ قدرتی آفتاںگھٹ ہوئیاں نیں تے نہ ای اوہدے حوصلیاں ہار منی ہے۔ ہڑھ ایہناں آفتاں وچوں اک ہے، ہن تک دی تاریخ وچ چھوٹے وڈیان گنت ہڑھ آئے نیں، کئیاں وچ ہزاراں نہیں سگوں لکھاں جاناںوی موت دے مونہ وچ گئیاں ۔ انج تے لگ بھگ ہڑھ ہر ورھے اوندے ہین تے لنگھ جاندے ہین، پر کئی واری ہڑھ اپنے پچھلے بڑیاںتکلیف دین والیاں یاداں وی چھڈ جاندے ہین،ساڈی اپنی حیاتی وچ 73وچ وڈا ہڑھ آیا، فیر82،93تے پچھے جہے2010وچ وڈا تے خطرناک ہڑھ آیا۔پر ہرکھ دی گل ہے پئی اوہدے توں نہ حکمراناں تے نہ ای لوکائی کوئی سبق سکھیا۔ایس ہڑھ دیاں بہت ساریاں تلخ یاداں دلاں وچ کھبھ کے رہ گئیاں(اوہناں بارے اگے گل کرا ںگے)۔ہو سکدا ہے ایہ جملا کئیاں نوں عجیب لگے، پئی ہر سال اون والے ہڑھ زحمت دی تھاں رحمت سمجھے جاندے ہین۔ ایہدے منطق سمجھ اون والی ہے۔ ایس توںپہلاں دریائی نظام نوں سمجھن دی لوڑ ہے۔ دریاواں دے دوناںپاسیاں دے علاقے دریا دا پیٹ(گروں وگڑ کے بیٹ)اکھواندے ہین۔ پنجاب دے پنجو دریا کشمیر توں پنجند تک شمال مشرق ولوں جنوب مغرب ول ڈھلونی ہین۔ ایہ دریا ہمالیا دیاں برفانی چوٹیاں توںندی نالیاںدی صورت وچ نکل کے میدانی علاقیاں وچ اپنا رستا آپ بنا کے وگدے ہین۔ بارشاں پاروں دریاں وچ طغیانی اوندی ہے تے پانی دریا دے پیٹ(پنج دس کلو میٹر)تک پھیل جاندا ہے، پر ایہ چھیتی زمین وچ جذب ہو جاندا ہے۔ جیہدے دو فیدے ہوندے ہین ، اک ایہ پئی زمین تھلے پانی دی سطح اتے آ جاندی ہے جس کر کے کاشت کیتی فصل نوں مڑ مڑ پانی نہیں لاونا پیندا، دوجا ہڑھ دا پانی اپنے نال زرخیزی لے کے اوندا ہے جس پاروں زمین دی زرخیزی ودھ جاندی ہے ایہناں دو وجھا توںہڑھ رحمت سمجھے جاندے نیں۔زرخیزی پاروں ایہ علاقے بار کہلاندے نیں جیہڑے جنگلاں نال ڈھکے ہوندے سن۔ اج ایہ جنگل انسانی ہوس داشکار ہو چکے ہین،بے مہار ودھدی ہوئی آبادی پاروں دریاواں دا پیٹ مافیا دا ڈھڈھ بھرن لگ پیا ہے۔
ایوب دور مگروں توانائی دیاں لوڑاں سستی پن بجلی توں حاصل کرن دی تھاں مہنگے پاور سٹیشناں توں مال بنایاگیا۔ انگریزاں دا بنایا نہری نظام دنیا دا بہترین نظام سی جس نوںا سیں لالچ وچ برباد کر دتا ہے۔پانی ذخیرا کرن لئی ڈیم بننے چاہی دے سن جس ول کسے توجھا نہیں دتی۔ بھیڑیں لیکھیںساڈی سوچ تے مفاد چھا چکا ہے، اس توں اگے سوچنا گناہ سمجھیا جاندا ہے، اخلاقیات داا جنازہ نکل چکا ہے سگوں کڈھ دتا گیا ہے ، ادارے جان بجھ کے تباہ کر دتے گئے ، فوج ، عدلیہ ایتھوں تک کہ پارلیمان وی ربڑ سٹمپ بنا دتی گئی۔ ایہنوں سمجھن لئی رجیم چینج دی کہانی نوں سمجھنا ضروری ہے۔جس راہیں امریکی مفاد خاطر کرپشن وچ لتھڑیاں نوں زور زبردستی راج گدی اتے بٹھا دتا گیا۔ عمران وچ لکھ بھیڑ ہوسن(سگوں ہین)پر ایہ وی کوئی ددھ دے دھلے تے نہیں ہین۔ ملک تے پچھتر ورہیاں وچ ادھا ویلا سول تے ادھا ویلا فوج حکمران رہی۔ امریکا نوازی دوہاں وچ سانجھی سی ۔لیاقت علی خان، ذوالفقار علی بھٹوتے ہن عمران خان ایس دی بھینٹ چڑھ چکے ہین،تدسیاستداناں سمجھ لیا پئی امریکا دی مرضی نال چلن وچ ہی مزے نیں۔
مڈھ توں ہی حکومتاں امریکا دی من مرضی نال بندیاں تے ٹٹدیاں ہین۔ لیاقت علی خان اور بھٹو تے ضیا الحق د اانت سبھ دے سامنے ہے۔ جیہنوں ویکھدیاں سیاستداناں تھلے لگن وچ ای عافیت سمجھی،ایس ویلے خودداری تے بھیکاری دوویں سوچاں نال نال چل رہیاں ہین۔ جس کر کے لوکائی نوں اکھوںپروکھے رکھ کے اپنے مفاد خاطر لٹ مار تے اوہدے تحفظ نوں یقینی بنایا جا رہیا ہے۔تاں ہی سارے سیاستدان صرف اگلیاں چوناں دا سوچدے ہین تے ایسے کر کے اوہناں سامنے قوم دا نہیں اپنا تے اپنیاں اون والیاں ست پیڑھیاں دا مستقبل ہے۔حکومتاں شہراں نوں بغیر سوچے سمجھے ودھان تے نویاں کالونیاں بنان وچ
جت گئیاں ہین۔جس کر کے دریا دیاں گذر گاہواں تے برساتی نالیاںتے رہائشی کالونیاں بن گئیاں ہین۔ ایہ سبھ کجھ حکومتاں آپ کراندیاں رہیاں،کرپٹ حکمراناں ، سیاستداناں تے مافیا دااپنا مفاد ہے، لوکائی دی کسے نوںفکر نہیں۔ ہور تے ہور شہراں وچوں بارش دے پانی دی نکاسی لئی وی راہ بند کر دتے گئے ہین۔تاں جے شہراں دیاں سڑکاں تے انفراسٹریکچر وی بری طرح تباہ ہووے تے اوہنوں نویں سریوں اسارن لئی لما مال خرچن دا بہانا بنے، ایس کر کے بارش یاں ہڑھ دے پانی دا راہ ڈک کے آفت نوں آپ سدا دتا جاندا ہے۔ اتوںودھ توں ودھ نقصان دس کے بہتی امداد دی آس رکھی جاندی ہے۔ 2010وچ ایہو ای ہویا۔ آپ تھاوں تھائیںبند توڑ کے پانی نوں بہتے توں بہتا کھلرن دتا گیا۔ فیر نقصان اصل توں کئی گنا ودھ دس کے دنیا اگے جھولی اڈی گئی پر دنیا وی ہن ایس کرپٹ مافیا دے دا پیچ سمجھ چکی ہے، اودوں وی دنیا امداد حکومت راہیں دین دی تھاںآپ ونڈی۔ ہڑھ دے ماریا ں نوں ملن والا ہار اوس ویلے دے وزیر اعظم دی سوانی تک پہنچ گیا۔ اک ہور وڈی سیاسی شخصیت تے پتر راہیں فلڈ فنڈ وچ گھپلیاں دا الزام لگا۔
ہن وی چین نے حکومت نوںامداد گھلن دی تھاںصدر نوں گھلی، وزیراعظم دے ریلیف فنڈ وچ کوئی پیسے دین نوں تیار نہیںکیوںجے آزمائیاں نوںآزمانا وی کوئی عقل مندی نہیں۔ فیر وی ایدھروں اودھروں جیہڑی تھوڑی بہت امداد ملدی ہیاوہ وی مستحقاں تیک اپڑن دی تھاں مافیا دے ہتھے چڑھ جاندی ہے۔ جدوںتیک کرپشن کرن والیاں نوںسخت سزاواں نہیں دتیاں جاندیا نالے سیاست نوں خدمت دے منصب تک نہیں پہنچایا جاندا علاج ممکن نہیں۔ جد تک لوکائی سیاست تے ریاست دا مرکز تے محور نہیںبندی ، ہڑھ اوندے رہن گے، تباہی ہوندی رہے گی، لوکائی ڈبدی، رڑھدی تے مر دی رہے گی تے ذما دار چین دی بانسری وجاندے رہن گے۔
ہڑھ بارے تن گلاںگوہ گوچریاں ہین، اک بارش یاہڑھ دوران جانی تے مالی نقصان توں بچانا، دوجا ہڑھ توں متاثر ہون والیاں دی بحالی تے تیجا ہڑھ مگروں اجہے کم تا ںجے اگوں توں نقصان توں بچا ہو سکے۔ساڈے ایتھے سارے معاملے الٹ ہین۔کسے نوںنہ لوکائی دی پرواہ، نہ متاثرین دی بحالی نال غرض تے نہ ای پانی ذخیرا کرن لئی ڈیم ساڈیاں حکومتاں دی ترجیح یا دلچسپی ہے۔ عام طور تے ہڑھ بہتی بارش پاروں اوندے ہین۔ شمالی پہاڑی علاقیاں وچ بارشاں بہتیاں ہون تاںپانی پہاڑی ندی نالیاں راہیں دریاواںوچ طغیانی دا سبب بن دا ہے۔ جنیاں بارشاں بہتیاں ہون اونے ہڑھ بہتے اوندے ہین۔ پر اگوں دریائی گزرگاہواں تے برساتی نالیاں تے مل مارن پاروں پانی نوںلانگھا نہیںمل دا تے اوہ کھڑیاں فصلاں، نیویاں وستیاں نوںروڑھ لے جاندا ہے۔ کئی واری بھارت ولوں آبی جارحیت(دریاواں وچ اچن چیت وادھو پانی چھڈن)پاروں وی ہڑھ اوندے ہین پر ایہ فیر وی کسے حد تک قابو کر لیے جاندے ہین۔اصل مسئلا ایہ ہے پئی دریاواں نوں سکوڑ دتا گیا ہے۔ ہڑھاں دے مارو ہون دا ڈھنڈورا پٹن دا اصل مقصد ہی کجھ ہور ہوندا ہے۔اجوکے ہڑھ دی وڈی وجھا بہتیاں بارشاں دا ہونا دسیا جاندا ہے۔پچھلے سال وی بارشاںکراچی ڈوب دتا سی کیوں جے سارے نالے تے مافیا دے قبضے وچ ہین۔ باقی شہراں دا حال وی ایہدے توں گھٹ نہیں، جتھے بارشاںمگروںنکاسی لئی راہ ہی نہیںبچے۔ بارشاں دا رولا وی اپنیاں نالائقیاں لکون لئی ہے کیوںجے پاکستان دنیا دے144
ملکاںوچوں134ویںنمبر تے ہے یعنی دنیا وچ 134ملک اجہے ہین جتھے پاکستان نالوں ودھ بارشاں ہوندیاں نیں۔ اوتھے تے انج مارو ماری نہیںہوندی کیوں جے اوہ بارش مگروںنکاسی دا پہلاں بندو بست کر دے ہین۔اصل گل ایہو ہے پئی دریاواں دے لانگھیاںتے برساتی نالیاں تے مل ماری گئی ہے، دکھ دی گل ایہ پئی پچھن والا کوئی نہیں ۔جیہناںپچھناںاوہ ہی تے ذما دار ہین۔
دکھ دی گل تاں ایہ وی ہے پئی اسیں 2010دے مارو ہڑھ توںکوئی سبق نہیں سکھیا، معذرت نال ہن پاکستانی عوام تے خواص سبق سکھن دے مرحلے توںکِتے اگے لنگھ چکے ہین جتھے اکو ای سبق مونہ زبانی یاد اہے پئی لٹ مار کیویں کرنی ہے؟ اشرافیا توں لے کے مانگت تک ہر کوئی اک دوجے نوںدا لان توں وی نہیں ولاندا۔اک مطالبا ایہ وی سامنے آیا ہے پئی ایس مارو ہڑھ توں ہون والے نقصانات دا اندازہ لان لئی پی ڈی ایم اے نوں اگے اونا چاہی دا ہے ایہدا سدھا مطلب ہے پئی کوئی حکومتی اداریاں دے دتے اعدادو شمار نوں منن لئی تیار نہیں۔سچ وی ایہو ہی ہے پئی نقصانات دے ایہ اندازے مبالغے دی حد تک بہتے دسے جاندے ہین۔مقصداکو ہوندا ہے پئی امداد بہتی ملے تے گھپلے تے غبن دے اونے ای بہتے مواقعے ملن۔2010وچ وی ایہو کجھ ہویا۔ ہڑھ دے پانی نوں دور دورتک کھلارن دا وی ایہو مقصد ہوندا ہے۔
ایہ وی سنن وچ آ رہیا ہے کہ وڈے جاگیرداراں ، وڈیریاں، زورداراں تے زرداراں دیاں زمیناںنوںہڑھ توں بچان لئی پانی دا رخ غریباں ول موڑیا گیا تے ہڑھ نے غریباں نوں ڈوب دتا، ایہ اجوکے ہڑھ دی گل نہیں سگوں ہر ہڑھ دے موقعے تے ایہو سنن وچ اوندارہیا پئی وڈیریاں دیاں زمیناں نوں بچان لئی پانی دا رخ موڑیا جاندا ہے ۔ کئی واری دریاواں لاگے پانی نوںوستیاں توں دور رکھن لئی بنائے گئے سپر بندھ آپ توڑیجاندے ہین، سگوں ایہدا دوہرا فیدا وی ہوندا ہے کہ زمیناں وی بچ گئیاںتے بندھ مڑ بنان وچ وی مارو ماری دا موقع مل جاندا ہے۔
ایس توں وی وڈا ہرکھ ایس گل دا ہے پئی2010وانگ اج وی اوہو رجیم حکمرانی دے مزے لے رہی ہے پر ایہ اپنی کرپشن پاروں اپنا اعتبار کھوہ چکی ہے، ایہناںتے کوئی اعتبار کرن تے امداد دین لئی تیار نہیں ہے۔ کیوںجے دنیا دیکھی بیٹھی ہے پئی اوہناں ولوں دتی گئی امداد دا وڈا حصا کرپٹ مافیا دے ڈھڈھ بھرن لئی تھوڑا ہے۔ اک شئے ہے سیاسی پوائنٹ سکورنگایہدے لئی اسیں کوئی موقع نہیں جان دیندے۔ جیویں باہروں ملن والی امدادتے اپنیاں مورتاں تے پارٹیاں دا ناں تے جھنڈے چھاپ کے تاثر ایہ دتا جا رہیا ہے جیویںاپنے ذاتی یا پارٹی فنڈ توں امداد کیتی جا رہی ہے۔
اک ہور گل وی گوہ گوچری ہے پئی ساڈے مسلمان کاروباری لوکاں دا دین ایمان پیساہے ،منافع ہی اوہناں دارب تے سبھ ہے۔ اجہیاں بے شمار کہاوتاں تے اکھان ہین جیہناںوچ کاروباری برادریاں دے شوم پنے ول سینت ماری گئی ہے، جیویں چمڑی جائے ، دمڑی نہ جائے۔ ایہ ای نہیں ایمانداری تاں اج عام لوکائی وچوں وی مک چکی ہے۔تہواراں اتے، اوہ مذہبی ہون یاں رہتلی، کاروباری طبقے ولوں لٹ مار دیاںکہانیاں عام ہین ۔ رمضان تے عید تے کیہ نہیں ہوندا؟انج ای ہڑھ اوندیاں ہی کئیاں دی چاندی ہو جاندی ہے۔ اجوکے ہڑھ پاروںچار ہزار دا ٹینٹ پندرھاںہزار تک اپڑ گیا ہے۔ایہو حال ورتوں دیاں دوجیاں وستاں دا ہے۔ ملک وچ پہلاں ہی مہنگائی ہے اتوںہڑھ دے بہانے رہی سہی کسر وی کڈھ دتی گئی ہے۔
ایتھے اک ہور گل ول وی دھیان دوانا ہے پئی ایس ویلے ایدھی، الخدمت، اخوت تے انج دیاں سینکڑے خیراتی انجمناں فلاحی کم کر رہیاں ہین۔نکی پدھر تے اجہیاں سوسائٹیاںدا شمار ای کوئی نہیں۔پر دوجے پاسے امدادی سامان دے ٹرک لٹن دیاں خبراں وی عام ہین۔ موٹر سائیکل گینگ زبردستی امداد دے ٹرک لٹ رہے ہین۔ ایس توں وی ودھ ہرکھ دی گل ہے پئی سندھ وچ پرائیویٹ انجمناں تے دوجیاں سیاسی پارٹیاں نوں امدادی کم کرن توں زوری روکیا جا رہیا ہے۔ نہ آپ کجھ کر دے ہین تے نہ ہی کسے ہور نوںکرن دیندے ہین۔
ایس توںوی وڈے ہرکھ دی گل ایہ ہے پئی وسائل تے قابض لوگ غریباں نوں دسدے نیں پئی بھکھ رب ولوں تہاڈیتے آزمائش ہے ہور تے ہور سندھ حکومت دے اک اہم وزیر تے سینئر سیاتدان ہوراں گل افشانی کردیاں آکھیا پئی اجوکا ہڑھ غریب عوام دے گناہواں دی سزا اے۔ ہنے ہی اک پوسٹ نظر توں گزری ہے کہ پاکستان دنیا دا اوہ کلا ملک ہے جتھے انجینئر تے آبی ماہراں دا ڈیم بنان دافیصلا انڈر میٹرک (چوکھے ان پڑھ)سیاستدان رد کر کے اپنی جہالت وچ 22کروڑ عوام نوںڈوب کے مارن دا پورا اختیار رکھدے ہین۔ ویکھن نوںتے لوکائی ہڑھ دے پانی وچ ڈب کے مر رہی ہے پر اصل وچ ایہ جہالت دا ہڑھ ہے۔پچھلی گل دہراواں گا پئی جدوںتیک کرپشن کرن والیاں نوںسخت سزاواں نہیں دتیاں جاندیا نالے سیاست نوں خدمت دے منصب تک نہیں پہنچایا جاندا علاج ممکن نہیں۔ جد تک لوکائی سیاست تے ریاست دا مرکز تے محور نہیںبندی ، ہڑھ اوندے رہن گے، تباہی ہوندی رہے گی، لوکائی ڈبدی، رڑھدی تے مر دی رہے گی تے ذما دار چین دی بانسری وجاندے رہن گے۔