لکھ رہا ہوں جنوں میں کیا کیا کچھ

چکوال توں پچھلے ایم این اے ایازامیر نوں ایس واری مسلم لیگ ن نے اپنے انتخابی ٹکٹ توں محروم رکھیا تے یقینا اوہدی کجھ ٹھوس وجوہات ہون گئِیاں۔ ایاز امیرنوں شاعراں وچ غالب پسند اے۔ ہفتہ 29مارچ 2014نوں اک اخبار وچ اوہناں دا کالم پڑھ کے مینوں وی غالب یاد آ گئے۔
بک رہاہوں جنوں میں کیا کیا کچھ
کچھ نہ سمجھے خدا کرے کوئی
میں غالب دے اتے دتے شعر دے مصرع اول دے پہلے لفظ ”بک” نوں ”لکھ” وچ تبدیل کردتا اے کیوں جے مینوں سینئر ترین صحافی ایاز امیر دا بہرحال احترام اے۔ لیکن ایاز امیر نے اپنے کالم وچ آفاق تے لافانی شاعر علامہ اقبال دی تقسیم ہند دی تجویز نوں بصیرت تے دانائی توں عاری قرار دے کے جہڑی بے ہودگی تے بدتمیزی دا مظاہرہ کیتا اے میں اوہنوں بے ہودگی تے بدتمیزی ای آکھاں گا کیوں جے خرافات نوں ارشادات تے کسے صورت وچ وی نہیں کہہ سکدے۔ کالے نوں چٹا تے جھوٹ نوں سچ آکھیا وی کیویں جا سکدا اے۔
ایاز امیر نے 1990دے علامہ اقبال دے خطبۂ الہ آباد دے حوالے نال ایہہ تحریر کیتا اے کہ ”اقبال نے انڈیا دے شمالی مغربی علاقیاں وچ مسلم ریاست دے قیام دی گل کیتی تاہم ایہہ گل واضح نہیں ہو سکی کہ اوہ اک آزاد تے خودمختار ریاست دی گل کر رہے سن یا اوہ انڈیا دی حدود دے اندر رہندے ہوئے اک اسلامی ریاست دا قیام چاہندے سن۔ میرا خیال نہیں بلکہ یقین اے کہ قائداعظم دے نام اقبال دے خطاں اتے مشتمل کتاب ایاز امیر نے نہیں پڑھی۔ کئی 1936توں نومبر 1937 دے درمیانی عرصے وچ علامہ اقبال نے قائداعظم دے نام جہڑے خط لکھے سن اوہ انتہائی تریخی اہمیت دے حامل نیں۔ قائداعظم نے اپنے نام علامہ اقبال دے خطاں اتے مشتمل کتاب دے دیباچہ وچ لکھیا اے کہ ”اقبال نے مسلم ہندوستان دے مستقبل بارے اپنے خیالات دا اظہار نہایت واضح لفظاں وچ کیتا اے۔ اوہناں دے خیالات مجموعی طور تے میرے تصورات نال ہم آہنگ سن۔ ہندوستان دے جہڑے آئینی مسائل درپیش سن اوہناں دے گہرے مطالعہ تے غوروخوض مگروں وی آخرکار اوہناں ای نتیجے تک پہنچیا جہناں تک سر اقبال پہلاں ای پہنچ چکے سن”۔
علامہ اقبال نے 21جون 1937 نوں قائداعظم دے نام جڑا خط لکھیا سی اوہدا اک اقتباس ملاحظہ فرمائو۔ میرے خیال وچ نواں آئین جہدا مقصد سارے ہندوستان اتے مشتمل اک وفاق قائم کرنا اے انتہائی مایوس کن اے۔ ہندوستان وچ امن و امان قائم کرن تے مسلماناں نوں غیر مسلماں دے تسلط توں بچان دی واحد ترکیب ایہو اے کہ مسلم صوبیاں دی وَکھری فیڈریشن قائم کیتی جاوے۔ کیہ وجہ اے کہ شمال مغربی ہندوستان تے بنگال دے مسلماناں لئی وکھری قوم دا تصور نہ کیتا جاوے تے اوہناں نوں حق خود اختیاری حاصل ہونا چاہیدا اے جیویں ہندوستان دی دوجیق وماں نوں تے بیرون ہندوستان لوکاں نوں حاصل اے”۔ علامہ اقبال نے شمالی مغربی ہندوستان دے علاقیاں تے بنگال دا اپنے ایس خط وچ ذکر کر کے ایس پورے پاکستان دا تصور پیش کر دتا سی جہڑا مگروں 14 اگست 1947 نوں معرض وجود وچ آیا۔ علامہ اقبال نے 28مئی 1937 نوں قائداعظم دے نام جہڑا خط تحریر فرمایا سی اوہدا مطالعہ کر کے تے ایاز امیر نوں ضرور ذہنی صدمہ پہنچے گا کیوں کہ ایس خط وچ علامہ اقبال نے نہ صرف آزاد مسلم ریاست دی گل کیتی سی بلکہ اوہناں نے ایہہ وی لکھیا سی کہ آزاد مسلم ریاست یا ریاستاں دے قیام دے بغیر اسلامی شریعت دا نفاذ ممکن نہیں۔ علامہ اقبال نے ایہہ وی فرمایا سی کہ مسلماناں دی غربت’ بے روزگاری تے معاشی مسائل دا حل وی صرف تے صرف اسلامی قوانین دے نفاذ نال ممکن اے۔
ایہہ وی فرمایا سی کہ مسلماناں دی غربت’ بے روزگاری تے معاشی مسائل دا حل وی صرف تے صرف اسلامی قوانین دے نفاذ توں ممکن اے۔
قائداعظم دے اک پرائیویٹ سیکرٹری مطلوب الحسن سید نے قائداعظم بارے لکھی گئی اپنی کتاب وچ ایہہ واقعہ تحریر کیتا اے کہ جدوں قرارداد لاہور منظور ہو گئی تے قائداعظم نے اپنے سیکرٹری نوں آکھیا کہ ”اج اقبال ساڈے وچ موجود نہیں لیکن جے اوہ زندہ ہوندے تے ایہہ جان کے بہت خوش ہوندے کہ اسیں بالکل ویسا ای کیتا اے جہدی اوہ ساڈے کولوں خواہش رکھدے سن”۔
قائداعظم قرارداد لاہور (جہدی بنیاد اتے اگے چل کے پاکستان قائم ہویا) دی منظوری مگروں ایہہ فرما رہے نیں کہ اسیں ااوہو کجھ کیتا جو علامہ اقبال دی آزاد اسلامی ریاست دے حوالے نال خواہش سی تے ایاز امیر اپنے کالم وچ ایہہ لکھدے نیں کہ ”برصغیر دے شمال مغربی علاقیاں وچ اک مسلم ریاست دا مطالبہ کیتا گیا لیکن ایسا کردے ہوئے ایہہ گل نہ سوچی گئی کہ جے انج ہویا تے انڈیا تے بعد وچ تقسیم ہووے گا پہلاں پنجاب دی تقسیم عمل وچ آوے گی۔ ایس کج فہمی دے نتیجے وچ پنجاب دے سنہرے میدان لہور رنگ ہوئے تے راوی دی ریت لہو وچ پِجھ گئی ۔
تسیں ایس محترم کالم نویس دی ذہنی گراوٹ گھٹیا پن تے پست ذہنیت دا اندازہ لائو کہ اوہ ایس علامہ اقبال اتے کج فہمی دا الزام عائد کر رہیا اے جہڑی واجبا لااحترام ہستی نوں قائداعظم وی پاکستان دا عظیم محسن قرار دیندے سن۔ایہہ علامہ اقبال ای سن جہناں نے برصغیر دے مسلماناں دے سامنے اک ایسی آزاد مملکت دا تصور پیش کیتا جتھے اوہ اسلام نوں مدینہ ریاست وانگوں عملی طور تے نافذ ویکھنا چاہندے سن۔ 2مارچ 1941 نوں یوم اقبال دے حوالے نال اک تقریب وچ خطاب کردے ہوئے قائداعظم نے فرمایا سی کہ ”اقبال دی ادبی شخصیت عالمگیر اے۔ اوہ وڈے ادیب’ بلند پایہ شاعر تے مفکر اعظم سن۔ لیکن حقیقت اے کہ اوہ اک بہت وڈے سیاستدان وی سن۔ اوہناں نے قوم دے سامنے اک واضح تے صحیح رستہ رکھ دتا اے جہدے توں بہتر کوئی ہور رستہ نہیں ہو سکدا۔ اقبال دور حاضر وچ اسلام دے بہترین مفسر سن کیوں جے اوس زمانے وچ اوہناں توں بہتر اسلام نوں کسے نے نہیں سمجھیا۔ مینوں ایس گل اتے فخر اے کہ اوہناں دی قیادت وچ مینوں اک سپاہی دی حیثیت نال کم کرن دا موقع مل چکیا اے۔ جہڑی گل نوں اقبال صحیح سمجھدے سن تے یقینا اوہ صحیح ہوندی سی اوہ ایہدے تے مضبوط چٹان وانگوں قائم رہندے سن”۔
میرا خیال اے کہ علامہ اقبال لئی قائداعظم دا ایہہ خراج عقیدت پڑھ لین یا جانن مگروں وی جے کوئی شخص ہندوستان دی تقسیم دے حوالے نال علامہ اقبال دی تجویزاں یا منصوبے نوں کج فہمی دا نام دیندا اے تے اوہ نہ صرف اقبال بلکہ قائداعظم دی شان وچ وی گستاخی دا مجرم اے۔ قائداعظم نے اپنی اک نہیں کئی تقریراں وچ ایہہ فرمایا کہ اقبال اک عظیم فلسفی’ عالمی شہرت دے نہایت ممتاز شاعر’ میرے ذاتی دوست تے میرے لئی اک رہنما وی سن۔29مارچ 1940 نوں روزنامہ انقلاب لہور وچ قائداعظم دا ایہہ فرمان وی شائع ہویا کہ ”اج میرے کول سلطنت نہیں اے لیکن جے مینوں سلطنت مل جاوے تے اقبال تے سلطنت وچ کسے اک نوں منتخب کرن دی نوبت آ جاوے تے میں اقبال نوں منتخب کراں گا”۔
علامہ اقبال دی شخصیت اگرچہ اپنی عظمتاں دے حوالے نال کسے وی شخص دی شہادت دی محتاج نہیں لیکن جس عظیم شاعر’ ممتاز مفکر تے ملت اسلامیہ دے عظیم القدر محسن دے حوالے نال ہزاراں کتاباں تے لکھاں مضمون لکھے جا چکے ہون۔ کیہ ایسے شخص اتے بے بنیاد الزام عائد کرن تے کسے کالم نگار ولوں انتہائی بھدے انداز وچ کِچڑ اچھالن نال علامہ اقبال دی عظمت نوں گھٹ کیتا جا سکدا اے ؟ ہر گز نہیں۔ میرے لئی اطمینان دی گل اے کہ ایاز امیر دا
علامہ اقبال دے خلاف بے بنیاد الزاماں اتے مبنی کالم جہڑے اخبار وچ شائع ہویا سی۔ اوسے اخبار وچ میرے استاد گرامی وارث میر مرحوم دے پتر حامد میر نے تفصیل نال جواب دے دتا سی مگر ایہہ گل ہر گز مناسب نہیں اے کہ پاکستان دا کوئی اخبار پہلے اپنے صفحات قائداعظم تے علامہ اقبال جئے عظیم قومی محسناں دے خلاف خرافات لکھن لئی پیش کر دیوے تے مگروں اک دو کالم قائداعظم تے علامہ اقبال دی حمایت وچ شائع کر دتے جان۔ قائداعظم تے علامہ اقبال پاکستانی قوم لئی عقیدت وانگوں محترم نیں۔ا یہناں دونواں شخصیات لئی ساڈی پالیسی ڈبل تے منافقانہ نہیں ہونی چاہیدی۔ جے اک اخبار وچ قائداعظم تے علامہ اقبال دے خلاف لکھن دی وی مکمل آزادی ہووے تے مگروں قائداعظم تے علامہ اقبال دے حق وچ وی کجھ کالم شائع کر دتے جان تے ایہدا مطلب اے کہ ایس اخباردے مالکان دا اپنا کوئی عقیدہ تے نظریہ نہیں ۔ ایسے طرح نظریہ پاکستان دے خلاف تے سکیولرازم دی حمایت وچ لکھن دی آزادی دینا پاکستان دی نظریاتی اساس اتے حملہ کرن دے مترادف اے۔ ایاز امیر نے وی علامہ اقبال دے خلاف لکھ کے عملاً تقسیم ہند تے قیا م پاکستان دے خلاف اپنے خبث باطن دا اظہار کیتا اے۔ پاکستان شاید دنیا دا اوحد ملک ہووے گا کہ ایسے سرزمین توں ہر طرح دے مفادات حاصل کرن والے کجھ بدباطن تے بد فطرت حضرات قیام پاکستان دے 67 سال مگروں وی تخلیق پاکستان نوں قائداعظم تے علامہ اقبال دا ”غلط فیصلہ” قرار دیندے ہوئے کوئی شرم محسوس نہیں کردے۔